عوامل اصلي آلودگي هوا را بشناسيد

آلودگي هوا و رسيدن آن به سطوح بحراني پديده اي نگران کننده است که سلامت شهروندان را به خطر مي اندازد. به همين علت جامعه جهاني در تلاش براي مبارزه با اين پديده از طريق اجراي راهکارهاي بلندمدت و مقابله در موقعيتهاي فوق العاده است.

به گزارش مهر، اين روزها شهر تهران همچون سالهاي گذشته با افزايش سطح آلودگي هوا مواجه شده است. اين پديده بحراني در سالهاي اخير در اوج تابستان و بسياري از روزهاي پاييز و زمستان پايتخت ايران را درگير مي کند. به همين منظور گروه فناوريهاي نوين خبرگزاري مهر در گزارشي جامع به موضوع آلودگي هوا و راهکارهاي پيشگيري از آن از جنبه علمي را مورد بررسي قرار مي دهد.

آلودگي هوا يا آلودگي جوي اصطلاحي است که تمام عوامل فيزيکي، شيميايي و زيستي را در بر مي گيرد که ويژگيهاي طبيعي جو (اتمسفر) را تغيير مي دهند.

مهمترين آلاينده هاي جوي

منوکسيد کربن (CO)
اکسيد نيتروژن (Nox)
اکسيد گوگرد (SOx)
هيدروکربورها (CxHy)
ذرات معلق (PTS)
ازون (PTS)
 
براي تمام اين مواد به استثناي هيدروکربورها يکسري مقرراتي وجود دارند که اين مقررات محدوديتهايي را براي استانداردسازي "کيفيت هوا" ارائه مي کنند. اين محدوديتها با شرايط سلامت انطباق دارند و در صورتي که شاخصهاي اين مواد از سطح اين استانداردها فراتر رود اين آلاينده ها مي توانند به شدت سلامت عمومي را در معرض خطر قرار دهند.

منابع انتشار آلاينده ها

 خدمات حمل و نقل عمومي
نيروگاههاي ترموالکتريک
صنايع
مصارف خانگي
کشاورزي و شيلات
 
کشاورزي و شيلات مهمترين منابع انتشار منوکسيدکربن، هيدروکربورها، اکسيد نيتروژن و ذرات معلق هستند درحالي که صنايع و نيروگاههاي ترموالکتريک مسئولان اصلي انتشار دي اکسيد گوگرد به شمار مي روند. زماني که اين مواد در اتمسفر منتشر مي شوند مواد سمي با جريان هوا به مناطق دورتر حداکثر تا فاصله هزار کيلومتر منتقل مي شوند.

فلزات سنگين

فلزات سنگين نيز از ديگر مواد سمي هستند که مي توانند به شدت منجر به آلوده شدن هوا شوند. اين فلزات عبارتند از: کادميم (Cd)، سرب (Pb) و جيوه (Hg)

آلودگي هوا در مراکز شهري

بي شک ترافيک وسايل نقليه موتوري و سيستمهاي گرمايشي خانگي بزرگترين عوامل آلودگي هوا در شهرها به شمار مي روند. به خصوص، وسايل نقليه به سبب سطح بالاي انتشار مواد آلاينده آنها در محيطهاي با ترافيک سنگين نقش مرکزي در وضعيت نامناسب هواي شهرهاي بزرگ ايفا مي کنند.
 
به ويژه در دوره زمستان اغلب به دليل پديده هاي وارونگي گرمايي که موجب مي شود هواي سرد در سطوح پايين انباشته شده و مانع رقيق شدن گازهاي سمي شود ترافيک سنگين مي تواند کيفيت هوا را به شدت در معرض خطر قرار دهد.
 
سطح آلودگي هوا در مراکز شهري مي تواند هم با نوسانات فصلي و هم با نوسانات روزانه مورد بررسي قرار گيرد. براي مثال SO2 با گرماي ساختمانها ارتباط دارد. از آنجا که حداکثر پيک سيستمهاي گرمايشي در دوره زمستان است بنابراين سطح اين گاز در اتمسفر در دوره فصلي زمستان افزايش مي يابد. درحالي که اوزن با "مه دود فتوشيميايي" ارتباط دارد و بنابراين تمرکز اين گاز در فصل تابستان و در ساعات مياني روز به حداکثر ميزان خود مي رسد.
 
اين درحالي است که گازهاي منوکسيد کربن و منوکسيد نيتروژن با پيک فصلي ارتباطي ندارند بلکه به تغييرات روزانه وابسته اند که يکي از مهمترين دلايل اين تغييرات روزانه، سطح ترافيک وسايل نقليه در ساعات مختلف روز است.

اثرات آلودگي هوا بر روي سلامت شهروندان

نتايج نامطلوب آلودگي هوا بر روي سلامت شهروندان پس از چند موردي که در نيمه اول قرن گذشته به ثبت رسيدند به شدت مورد ملاحظه قرار گرفتند. از اين موارد مي تواند به آلودگي بسيار وخيم سال 1952 لندن اشاره کرد که در ادامه آن بيش از چهار هزار مورد مرگ و بيش از دو هزار مورد بستري در بيمارستان به دليل بيماريهاي دستگاه تنفسي به ثبت رسيد.
 
در اين آلودگي بزرگ، ذرات گرد و غبار و اکسيد گوگرد مهمترين مواد آلاينده بودند اما امروز تمرکز اين مواد در جو بسيار پايين آماده است. اما اين مواد همچنان مي توانند براي سلامت جمعيت نگران کننده باشند.
 
در دو فصل تابستان و زمستان گازهايي که از اگزوز خودروها منتشر مي شوند (منوکسيد کربن، دي اکسيد نيتروژن، سرب، بنزن، ذرات گرد و غباري که از خودروها روي آسفالت را مي پوشانند) همراه با آلاينده هايي که از رسوبات صنعتي توليد مي شوند به شدت سلامت عمومي را به خطر مي اندازند.
 
کودکان، سالمندان، بيماران قلبي، بيماران تنفسي و زنان باردار در مقولات با فاکتورهاي خطر مي گيرند و بنابراين در روزهايي که سطح مواد آلاينده جوي از استاندارد بالاتر مي رود بايد از تردد در مراکز شهري خودداري کنند.

در شهرها

مشکل آلودگي بايد و مي تواند از طريق سياستهاي درست حمل و نقل حل شود. براي مثال، با سرمايه گذاريهاي صحيح در بخش حمل و نقل عمومي مي توان به طور کامل از تردد خودروهاي شخصي در طول روز براي رفتن به محل کار جلوگيري کرد. از ديگر راهکارهايي که مي توانند از آلودگي هوا در روزهاي بحراني بکاهد مي توان به موارد زير اشاره کرد:
 
1- اجتناب از سفرهاي غيرضروري در طول روزها و ساعات پر ترافيک
 
2- انتخاب مسيرهاي با حداقل سطح ترافيک به طوري که حرکت در مسير مورد نظر روان باشد
 
3- انتخاب مسيرهايي که از ميان پارکها و باغهاي عمومي عبور مي کند و رسيدن به مقصد به صورت پياده و يا سوار بر دوچرخه
 
4- اجتناب از فعاليتهاي ورزشي (براي مثال دويدن) در مناطق با ترافيک سنگين

5- اجتناب از بردن کودکان کم سن، به ويژه پياده يا با کالسکه در خيابانهايي که ترافيک سنگين است
 
6- خاموش کردن موتور خودرو و بالاکشيدن شيشه پنجره ها در زماني که خيابان در اثر ترافيک سنگين مسدود شده است

7- اجتناب از خروج از منزل در ساعات بحراني (12 تا 17) به ويژه براي افراد داراي فاکتورهاي خطر

رژيم غذايي

1- در روزهايي که سطح آلودگي هوا به مرحله بحراني مي رسد خوردن ميوه و سبزيجات تازه که محتوي ويتامينهاي مختلف هستند توصيه مي شود. ويتامينها با راديکالهاي آزاد مقابله مي کنند. مواد آلاينده قادرند سطح راديکالهاي آزاد را افزايش دهند.
 
2- محدود کردن مصرف نمک
 
3- عادت دادن کودکان به خوردن سير، پياز و تره فرنگي. هرچند ممکن است بوي اين مواد آزاردهنده باشد اما اين سبزيجات محتوي ميزان زيادي گوگرد هستند و بنابراين مي توانند از موکوس (مخاط) دستگاه تنفسي محافظت کنند.
 
4- نوشيدن زياد آب که به کليه ها کمک مي کند املاح اضافي از بدن خارج شوند.
 
5- اجتناب از خريد ميوه و سبزيجات تازه از وانتهايي که در کنار خيابانها محصولات خود را به فروش مي رسانند و يا مغازه هايي که سبزيجات خود را در بيرون از مغازه و در مسير عبور خودروها مي گذارند.
 
علائمي که نشان دهنده مشکلات سلامتي ناشي از آلودگي هوا هستند
 
آلودگي جوي مي تواند موجب سوزش چشمها، گلو و ريه ها شود. قرمز شدن چشمها، سرفه و احساس تنگي قفسه سينه از علائم شايع در زمان افزايش سطح آلودگي هوا به شمار مي روند.

روش پکن در مقابله با آلودگي هواي شهري

به گزارش مهر، پکن از ابتداي سال 2006 با هدف کاهش آلودگي هوا در اين شهر تصميم گرفت 13 هزار تاکسي فرسوده را از رده خارج کند و به جاي آنها خودروهايي را وارد سيستم تاکسيراني کند که به استانداردهاي انتشار "يورو- 3" احترام مي گذارند. همچنين دو هزار اتوبوس را بازنشسته کرد. درحقيقت گازهايي که از اگزوز وسايل حمل و نقل عمومي  خارج مي شوند اولين دليل آلودگي شديد شهري است. در نيمه اول سال 2006 انتشار دي اکسيد کربن در چين 2/4 درصد نسبت به دوره مشابه در 2005 رشد داشت. اين استانداردهاي جديد توانستند 30 درصد از مواد آلاينده ناشي از وسايط نقليه موتوري را کاهش دهند.

آلودگي جوي به توسعه خود ادامه مي دهد

آلودگي جوي از ديدگاه رسانه ها و افکار عمومي همچنان يکي از خطرناکترين موضوعات هم براي محيط زيست و هم براي سلامت انسان بشمار مي رود.
 
در اين راستا، آژانس فضايي اروپا (اسا) بر روي ماهواره Envisat يک حسگر کنترل شاخص گازهاي آلاينده به نام Sciamachy را نصب کرد. اطلاعات جمع آوري شده توسط اين حسگر نشان مي دهد که بين سالهاي 2003 تا 2009 سطح دي اکسيد کربن در اتمسفر حدود دو قسمت در ميليون (ppm) افزايش داشته است.
 
محققان دانشگاه برمن آلمان با استفاده از اين اطلاعات موفق شدند نقشه اي از جزئيات آلودگي جوي زمين و توزيع گازهاي گلخانه اي در سطح جهاني را ارائه کنند.
 
همچنين نتايج يک تحقيق جديد در دانمارک نشان مي دهد که آلودگي جوي حاصل از اگزوز خودروها مي تواند منجر به بروز سکته مغزي و بيماريهاي ريوي چون برونشيت و آسم شود.

5 راهکار ضروري

به گزارش مهر،‌ انجمن ريه آمريکا در گزارشي نشان داد که با ايجاد 5 تغيير اساسي در سياستگذاريهاي دولتها مي توان هوايي را که در آن تنفس مي کنيم پاک تر و سالم تر کرد. اين 5 راهکار عبارتند از:
 
1- تميز کردن نيروگاههاي ترموالکتريک از کربن
 
2- تقويت مقررات کنترل اوزن هوا

3- تميز کردن کشتيها. کشتيها و ناوهاي باري و تمام وسايط موتوري که در آبهاي درياهاي دنيا در ترددند ميزان بسيار زيادي مه دود منتشر مي کنند. اين مه دودها از اکسيد نيتروژن، دي اکسيد گوگرد، دي اکسيد کربن و فلزات سنگين و ذرات معلق تشکيل شده اند.
 
4- بهبود شبکه کنترل آلودگي هوا
 
5- به کارگيري مقرارت مناسب موجود که اغلب مورد استفاده قرار نمي گيرند. در حقيقت در اجراي بسياري از اين مقررات، تصميم گيريهاي سياسي و اقتصادي جاي تصميم گيريهاي علمي را گرفته اند و بنابراين به مقرراتي که برپايه دستاوردهاي علمي براي مقابله با آلودگي هوا تنظيم شده اند احترام گذاشته نمي شود.

بسته آب و هوايي 20-20-20

اروپا به منظور مقابله با گرماي جهاني اصطلاح "بسته آب و هوايي 20-20-20" را ارائه کرد. اين بسته براي تمام کشورهاي اروپايي افزايش 20 درصدي ميزان اثربخشي انرژي، کاهش 20 درصدي انتشار گازهاي گلخانه اي و افزايش 20 درصدي ميزان انرژيهاي تجديدپذير زيستي را تا سال 2020 پيش بيني مي کند. در راستاي اجرايي شدن اين پروژه، توسعه انرژيهاي تجديدپذير زيستي و توسعه خودروهاي الکترونيکي نه تنها منجر به کاهش گرماي جهاني مي شوند بلکه مي توانند شهرهايي با هواي پاک را به ارمغان آورند.