برنا: چون یکی از شما در پی کاری برآمد، باید پیش از مشورت با مردم، با پروردگار بزرگ رایزنی کند. رایزنی یعنی اینکه نخست از خداوند طلب خیر می‌کنی، آنگاه به مشورت با مردم می‌‌پردازی. زیرا وقتی کاری با خداوند آغاز شود، پروردگار خیر را بر زبان بندگانش جاری می‌سازد. «حضرت امام صادق (ع)
مولوی می‌گوید:
مشورت ادارک و هشیاری دهد
عقل‌ها مر عقل را یاری دهد
این خرد‌ها چون مصابیح انور است
بیست مصباح از یکی روشن‌تر است
علامه مجلسی هم پس از بحثی طولانی در این مورد می‌گوید: «به گمانم اینکه اکثر روایات معتبره دلالت بر مشروعیت اصل استخاره دارد؛ بدان جهت است که انسان استبداد رای به خرج نداده و به خدای بزرگ توسل جوید و در تمام امور به حضرت حق توکل نماید و اقرار کند که در برخی از موارد آگاه به مصالح خود نیست و به همین دلیل از طرق مختلف مثل خیر خواهی و دعا یا نظر خواهی و مشورت با دیگران و یا تفال به وسیله تسبیح یا قرآن از خداوند استمداد جوید که البته میزان قبولی از سوی خداوند و راهنمایی حضرت حق بستگی به حال و توسل و التجا شخص به خداوند دارد».
همه بزرگان بدون استثنا و به اتفاق در تعریف استخاره و زمان رجوع به آن یک چیز می‌گویند: استخاره تنها در شرایطی جایز است که از عقل، قدرت تفکر، مشورت با اهل به نتیجه‌ای نرسیم و همچنان مردد باشیم که چه کاری درست‌تر است.
استخاره به معنی لغوی طلب خیر کردن است. یعنی از خداوند طلب خیر کنیم و بخواهیم خیر خود را بر زبان شخصی که می‌خواهیم با او مشاوره و راهنمایی بخواهیم، جاری کند. استخاره در منابع دینی و گفته‌های ائمه معصوم جایگاه مشخصی دارد و تنها در موارد خاصی توصیه می‌شود. این روز‌ها استخاره به شکل‌های مختلفی رواج دارد که البته در صحت آن‌ها اطمینانی نیست. افراد به شکل‌ها و هدف‌های مختلف بدون آگاهی از شرایط و قوانین استخاره می‌گیرند.
اما آیا برای ازدواج و انتخاب همسر هم می‌شود استخاره کرد؟ در چه شرایطی؟ بعد از استخاره برای ازدواج باید به نتیجه آن عمل کرد؟ این پرسش‌ها در شرایطی که استخاره برای ازدواج و انتخاب همسر بین مردم رواج بسیاری دارد، مطرح می‌شود. گزارش زیر با تکیه و استناد به صحبت‌های کار‌شناسان مذهبی سعی در پرداختن به درستی یا نادرستی رجوع به استخاره برای ازدواج دارد.
نگاه اول: عقل و مشورت مقدم بر استخاره استحجت الاسلام سید علی بنی صدر، محقق، کار‌شناس مذهبی: در روایات به استخاره برای هر امری تصدیق شده است. در روایات آمده که معصومان استخاره را بدون اشکال دانسته‌اند، حتی خود ائمه معصوم در این زمینه دستوراتی داده‌اند.
وقتی در کتاب شریف مفاتیح الجنان، دستور استخاره را می‌خوانید، آنچه از جانب امام معصوم دستور داده شده برای مثال این است که ۲ رکعت نماز بخوانید. چند کاغذ بنویسید و زیر سجاده‌تان بگذارید، اما آنچه متداول است، چیزی غیر از این است، یعنی عده‌ای با تسبیح استخاره می‌کنند. عده‌ای با قرآن استخاره می‌کنند. عده‌ای هم با نماز که آن را» ذات الرقاع «می‌نامند.
مخالف استخاره عمل نکنیدنکتهای که در مورد استخاره مطرح است این است که به نتیجه استخاره باید عمل کرد. یعنی آقایان گفته‌اند اگر استخاره بد آمد، تا جایی که ممکن است با آن مخالفت نشود. این حرف نشان از این دارد که نتیجه استخاره موهوم و پوچ نیست و امری واقعی است؛ راهنمایی از جانب خداوند متعال، اما باید قبل ازاین رعایت نکته‌ای را مد نظر داشته باشیم: زمانی باید سراغ استخاره برویم که قبل از ان از قوه عقل و تعقل در درجه اول و در درجه دوم از پتانسیل همفکری با دوستان، آشنایان و نزدیکانمان بهره‌مند شده و به نتیجه‌ای نرسیده باشیم. یعنی در درجه اول عقل خود را به کار بگیریم.
عقل را تعطیل نکنیددر درجه دوم باید با عقلا و کسانی که تجربه دارند مشورت کنیم. یعنی اگر خودت فکر کردی، با دیگران مشورت کردی و به نتیجه‌ای نرسیدی، آن زمان باید سراغ استخاره بروی، اما آنچه که حالا رایج است این است که افراد نه فکر و نه مشورت می‌کنند و نتیجه هم روشن است، اما استخاره می‌کنند. این کار درست نیست. باید این پندار باطل را تغییر داده و آن را اصلاح کنند. در قرآن و در روایات نیامده که عقل را تعطیل کنید و سراغ استخاره بروید. استخاره برای زمانی است که عقل و مشورت جواب نداده و مستاصل هستیم که فلان کار را انجام بدهیم یا ندهیم.
پندار باطل دیگری درباره استخاره وجود دارد، افراد کاری را شروع کرده‌اند و می‌خواهند بدانند کارشان به ثمر می‌رسد یا نه و برای آن استخاره می‌گیرند. وقتی جواب آن خوب آمد با خودشان می‌گویند کارم به نتیجه خوب می‌رسد. استخاره برای این مواقع نیست. استخاره برای زمانی است که نمی‌دانیم انجام دادن کاری درست یا غلط است.
حکم خدا با استخاره تغییر نمیکندسومین مورد این است که استخاره هرگز حکم خدا را عوض نمی‌کند. یعنی همچنان که استخاره می‌کنید باید پایبند به اصول مذهبی باشید. مثلا شخصی استخاره می‌کند که خودکشی کنم یا نکنم. اگر استخاره خوب آمد، اما مخالف شریعت خدا بود، استخاره باطل است. یعنی نمی‌توانیم بگوییم استخاره همیشه درست و صحیح است.
در پایان نتیجه می‌گیریم که استخاره از نظر شریعت مردود نیست، روایاتی هم در تایید آن داریم، اما مطلقا هم مورد تایید و پذیرفته شده نیست. یعنی نمی‌توانیم بگوییم هر چه جواب استخاره آمد، حرف خدا است. باید اینطور باشد که اگر جواب استخاره‌ای بد آمد تا جایی که ممکن است آن کار را انجام ندهیم. بعد هم از نیروی تفکر و مشورت کمک بگیریم تا به نتیجه درست و مثبت برسیم.
در ازدواج مشورت بر استخاره ارجح استدر مورد استخاره برای ازدواج می‌توانیم بگوییم، مهم‌تر از استخاره، مشورت، تحقیق و تفکر است. باید این موارد را مقدم بر استخاره بدانیم و استخاره را برای آخر کار بگذاریم. یعنی اینطور نباشد که همان اول کار بدون اینکه تحقیقی کرده باشیم، استخاره کنیم. اول باید تحقیق کرد. عقل و مشورت در این مورد، مقدم بر استخاره می‌دانیم، یعنی تا جایی که ممکن است از تفکر، تعقل و تحقیق بهره‌مند شوید، بعد سراغ استخاره بروید. در بحث ازدواج تحقیق از دیگر موارد مهم‌تر است. بهترین استخاره، در همه مورد استخاره» ذات الرقاع «است که دستور کامل آن از قول امام معصوم در مفاتیح آمده است.
نگاه دوم: اول عقل، بعد مشورتحجت السلام علی مختار آبادی، کار‌شناس مذهبی و مشاور خانواده: خداوند به ما عقل و فکر داده است. بزرگان گفته‌اند اگر می‌خواهید کاری انجام بدهید، اول فکر کنید، بعد از استشاره به معنی مشورت کردن بهره بگیرید، اما اگر همچنان بر سر دوراهی ماندید و نتوانستید تصمیم بگیرید، می‌توانید استخاره کنید و از خداوند نظر و کمک بخواهید، این قوانین در مورد استخاره برای ازدواج هم صدق می‌کند.
در بعضی روایات آمده است هر وقت در کاری نیاز به مشورت دارید، یک دور تسبیح بگویید» استخیر الله «بعد با هر کسی که خواستید مشورت کنید، خداوند خیر را بر زبان او جاری می‌سازید. موارد استخاره هم در قرآن هم آمده است.
نگاه سوم: مسوول عواقب عمل به استخاره خودمان هستیمحجت السلام ابولقاسم آذرسا، مسوول عقیدتی قرارگاه سازندگی خاتم النبیا (ص)، کار‌شناس مذهبی و مشاور خانواده: استخاره جایگاه خاص و ویژه خودش را در دیدگاه علما دارد. باید گفت بعد از تحقیق، تفحص، تفکر و تعقل می‌شود سراغ استخاره رفت.
رویکرد به استخاره نباید در ابتدای انتخاب باشد. یعنی بعد از تحقیق، تفحص و تعقل در حالت حیرانی و وقتی که شبهه‌ای راجع به مطلبی داریم به سمت استخاره می‌رویم تا از حیرانی بیرون بیاییم.
استخاره جای عقل را نگیرداستخاره نباید جایگاه تفکر و تعقل را بگیرد. پرسشی که خداوند از تکالیف ما در این دنیا دارد بر اساس میزان تعقل و اندیشه‌ای است که به ما عنایت کرده است. بنابراین در مشکلات دنیا باید از تعقلمان استفاده کنیم. وقتی انسان این مسیر را طی کرد و باز به نتیجه نرسید برای خروج از تحیر و ابهام خداوند متعال دری را برای او باز گذاشته که می‌تواند به قرآن تفال بزند یا با استفاده از تسبیح پشت پرده‌ای را که انسان از آن مطلع نیست بداند و با مشاوره از خداوند در واقع طلب خیر کند.
در امر مهمی مثل بحث ازدواج گرایش افراد باید بر رفتار عقلانی و استفاده از عقل باشد، اختیارهای ما بر اساس میزان عقلی است که به ما داده شده و به همان میزان مسوول هستیم. باید در ازدواج ابتدا تحقیق و تفحص کرد، با افراد اهل مشاوره کرده و معیار‌ها را به دست بگیرند. نه اینکه فرد بدون داشتن معیار با استفاده از قرآنی که در دست دارد بخواهد بداند ازدواج با فردی خوب است یا خوب نیست.
باید بعد از تحقیق و مشورت خانواده‌ها با یکدیگر و در میان گذاشتن نظرات و دیدگاه‌های خود با یکدیگر گزینه مورد نظر خود را مورد بررسی قرار دهند. وقتی در حالت تحیر باقی ماندند سراغ استخاره می‌روند و مشاوره‌ای با خدا انجام می‌دهند و تا از پشت پرده‌ای که ممکن است خداوند برای بنده‌اش رو کند باخبر شوند.
عمل به استخاره واجب نیستعمل به جواب استخاره بر انسان واجب نیست. یعنی واجب نیست که حتما به آن عمل شود. اما وقتی انسان برای مشاوره به سوی کسی رفت که به او اعتماد دارد و آگاه است و طلب خیر می‌کند، شرط ادب این است که (اگر استخاره در شرایط درست گرفته شده باشد) مطابق آن عمل شود، اما عمل به آن واجب نیست.
نتیجه می‌گیریم که فرد بعد از تحقیق و تفحص و طی کردن همه مراحل در نهایت می‌تواند سراغ استخاره برود. مجموعه این عوامل می‌تواند انتخابی مناسب را رقم بزند. اما عواقب انتخاب بر عهده خود فرد است. یعنی نمی‌شود شخص مسوولیت عواقب انتخاب‌اش را به دیگران واگذار کند. برای مثال شخص استخاره بگیرد و بعد‌ها هر مشکلی پیش آمد آن را به خداوند نسبت دهد. نمی‌شود گفت آن مشکل ثمره مشورت با خداوند است.
