خوب‏، بد؛ فیس بوک!

شبکه های اجتماعی، علیرغم فیلترینگ برخی از آنها در ایران به یکی از پرطرفدار ترین رسانه ها تبدیل شده اند که مخاطبان بسیاری را بخصوص از میان قشر جوان به خود جلب کرده است .

ویژگی های تعاملی این رسانه ها و ایجاد بستر برای ایجاد روابط اجتماعی از جمله دلایلی است که این نوع از رسانه ها را به شدت با استقبال روبه رو ساخته است. امروزه صدها سایت شبکه اجتماعی با حوزه های تخصصی متفاوت و همچنین با زبان های متنوع برای کاربران کشورهای مختلف در اینترنت فعالیت می کنند. در دنیا فیس بوک، اورکات و مای اسپیس از جمله مهم ترین شبکه های اجتماعی هستند و در ایران کلوپ پرطرفدارترین سایت از این نوع است. کاربردها و قابلیت های شبکه های اجتماعی بسیار متنوع است و این سایت ها تمایل دارند حداکثر میزان نیاز آنلاین کاربران خود را برآورده کنند.

صاحب نظران معتقدند که نقش رسانه ها و علی الخصوص شبکه های اجتماعی را بر جامعه و رفتارهای اجتماعی نباید دستکم گرفت. به طور کلی هرچند نمی توان از اهمیت عوامل اقتصادی در ایجاد تغییرات اجتماعی در جوامع کاست ، اما رسانه ها نیز با پیشرفت های شگرف اخیر ، خود را به یکی از نیروهای اساسی در ایجاد تغییرات اجتماعی تبدیل کرده اند .

شاید حساسیت نسبت به برخی شبکه های اجتماعی ‏ در ایران پس از تاثیر آن در حوادث سیاسی چند سال گذشته بالا گرفت ، اما‏  تاثیرات شبکه های اجتماعی تنها به حوزه سیاست ختم نمی شود بلکه حوزه های فرهنگی و اجتماعی مهمترین حوزه تحت تاثیر این ابزار رسانه ای قرار می گیرند. به عنوان مثال با وجود اینکه هر ماه میلیون ها نفر به فیس بوک می پیوندند تا با دوستان و اعضای خانواده شان در تماس باشند به نظر می رسد این شبکه اجتماعی تأثیرات منفی و ناخواسته ای هم بر روابط بین فردی داشته است. نتایج یک مطالعه در انگلستان نشان داده است که حدود یک سوم طلاق ها در این کشور با شبکه اجتماعی فیس بوک در ارتباط است. در این مطالعه حدود پنج هزار دادخواست طلاق مورد بررسی قرار گرفته و مشخص شده است که در ۳۳درصد این دادخواست ها به فیس بوک به عنوان یکی از دلایل درخواست طلاق اشاره شده است.یافته های این مطالعه نشان می دهد که معمولاً یکی از طرف ها به گونه ای از فیس بوک استفاده می کند که باعث نارضایتی طرف دیگر می شود.


از مهم ترین تأثیرات فیس بوک که در پرونده های طلاق عنوان شده، برقراری ارتباط دوباره یکی از زوجین با کسانی است که قبل از ازدواج ارتباط داشته و روابطشان پایان یافته، ارسال پیام های نامناسب و یا گزارش خیانت طرف مقابل از طریق دوستان فرد بوده است. در سال ۲۰۰۹ نیز مطالعه ای به همین روش در انگلستان صورت گرفته و مشخص شده بود که در یک پنجم از دادخواست های طلاق به واژه فیس بوک اشاره شده است.

نتایج تحقیقات یک سایت انگلیسی نشان می دهد که یک سوم موارد درخواست طلاق به دلیل مسائلی است که در فیس بوک رخ می دهد.

”آیا شبکه های اجتماعی می توانند زندگی زناشویی را به خطر بیندازند؟” این سئوالی است که امروز ذهن رفتارشناسان اجتماعی را به خود مشغول کرده است.

تحقیقاتی که تاکنون در این زمینه انجام شده است نشان می دهد که به خصوص فیسبوک یکی از دلایل دعواهای زناشویی و متارکه است، اما اکنون برپایه تحقیقی که سایت "طلاق آنلاین” (Divorce online) در انگلیس انجام داده است به نظر می رسد که این شبکه اجتماعی حداقل در این کشور به یکی از دلایل اصلی طلاق تبدیل شده است.

این سایت که به زوجینی که قصد طلاق دارند، سرویسهایی را ارائه می کند در این بررسیها دریافته است که یک سوم موارد طلاق به دلیل فیسبوک است.

مولفان این تحقیق که بر روی ۵ هزار درخواست طلاق مطالعه کرده اند در این خصوص توضیح دادند: "فیسبوک به یک ابزار اولیه ارتباطات تبدیل شده است.

درحقیقت پستهایی که افراد بر روی پروفایلهای خود می نویسند می تواند زندگی زناشویی آنها را به خطر بیندازند. همچنین دادگاه نیز قصد دارد از این پستها به عنوان یک منبع مستند دلیل طلاق استفاده کند.”

روابط بر روی این شبکه اجتماعی با یک پیام معمولی آغاز می شود اما در دراز مدت می تواند به ماجرایی تبدیل شود که ازدواج فرد را در یک موقعیت مخاطره آمیز جدی قرار می دهد.

براساس گزارش دیلی تک، برپایه ارقام موجود، فیسبوک در ۳۳ درصد از موارد درخواست طلاق به عنوان دلیل ذکر شده است که این رقم در سال ۲۰۰۹ برابر با ۲۰ درصد بود.


همچنین تحقیقات منتشر شده درباره پیامدهای اجتماعی فیس بوک نشان می دهد که پیام ها و عکس های غیراخلاقی که در سایت فیس بوک از سوی کاربران منتشر می شوند باعث بالا رفتن آمار طلاق در کشور آمریکا شده است.

تحقیقات جدیدی که توسط دانشکده حقوق مارتی مونیال آمریکا صورت گرفته است نشان می دهد که ۸۰ درصد درخواست های طلاق به استناد موارد غیراخلاقی که در شبکه های اجتماعی مطرح می شود بوده است. این تحقیقات هم چنین نشان می دهد که تنها در کشور آمریکا از هر پنج نفر که طلاق می گیرند ۱ نفر به علت عکس ها و پیام های غیر اخلاقی و غیر خانوادگی در فیس بوک بوده است.

هم چنین تحقیقات حاکی از آن است که محیط های اجتماعی متاسفانه باعث تغییرات اخلاقی بسیاری شده و آن ها را به سوی کارهای نامناسبی که پیش از ارتباط با این شبکه ها انجام نمی دادند، کشانده است. رابطه با چندین نفر در عین داشتن خانواده و دور شدن از توجه به همسر و یا شوهر و فرزندان چه از سوی مردان و چه از سوی زنان نمونه هایی از این تغییرات است.

در میان شبکه های اجتماعی، فیس بوک به عنوان یکی از پرطرفدارترین سایت های اجتماعی بیشترین سند را در اختیار وکلا برای دادخواست طلاق قرار داده است. سهم منفی فیس بوک در این امر ۶۶ درصد، مای اسپیس ۱۵ درصد و توییتر پنج درصد است. سایر شبکه ها جمعا ۱۴ درصد در وقوع حادثه تلخ طلاق نقش دارند.

یکی از کارشناسان امر بیشترین علت را مربوط به نحوه نادرست پیام ها و گپ و گفتگو هایی می داند که یکی از طرفین ، همسر و یا شوهر ، با افراد ناشایست دیگر دارند. وی می افزاید این موارد بالواقع به استفاده ناصحیح افراد از امکانات شبکه های اجتماعی باز می گردد.

در ایران هم که به مانند بسیاری از موارد دیگر آمار قابل ذکری  از تاثیر شبکه های اجتماعی بر مسایل فرهنگی و اجتماعی و از جمله روابط زناشویی در دست نیست، اما شاید خبر طلاق خواننده مشهور کشور به خاطر فیس بوک قابل توجه باشد.

یکی از خوانندگان مطرح موسیقی پاپ ایران با حضور در دادگاه خانواده درخواست طلاق خود را ارایه کرد. او دلیل اصرارش بر طلاق را ارتباط همسرش با کسانی خواند که قبل از ازدواج با آنها آشنایی داشته است. این خواننده پاپ در پاسخ به پرسش قاضی دادگاه مبنی بر اینکه مگر همسرت در حق زندگی‌تان چه کار اشتباهی را مرتکب شده است، گفت: همسرم از طریق facebook با کسانی که قبل از ازدواج‌مان آشنایی داشته است، مجددا ارتباط برقرار کرده است، ابتدا من این مساله را متوجه نشدم ‌اما یک‌بار فراموش کرده بود که صفحه‌اش را در فیس‌بوک ببندد و من به طور اتفاقی همه چیز را دیدم، ارتباط آنها با توجه به نوع پیام‌های‌شان بسیار صمیمی بود، زمانی که از او درباره این کارش توضیح خواستم گفت آنها دوستان خانوادگی ما هستند و من یک دوستی ساده با آنها دارم. همسر این خواننده پاپ هم در حالی که به آرامی گریه می‌کرد، عنوان کرد: من اشتباه خود را قبول دارم و از همسرم می‌خواهم به خاطر دخترمان گذشت کند. زیرا من هم یک‌بار در زندگی اشتباه او را نادیده گرفتم و از او نیز همین را می‌خواهم.  این خواننده جوان در پاسخ به همسرش گفت: من خیانت همسرم را نمی‌توانم فراموش کنم و دیگر به او اعتماد ندارم و بدون اعتماد نمی‌شود به زندگی مشترک ادامه داد.

طبق تازه‌ترین آمار، تعداد کاربران شبکه فیس‌بوک  از مرز یک میلیارد نفر گذشته است. آمارها نشان می‌دهد به دلیل افزایش استقبال از این شبکه اجتماعی، در برزیل و هند نیز تعداد کاربران این شبکه اجتماعی افزایش تصاعدی یافته است. کشورهایی همچون برزیل، مکزیک، اندوزی، آرژانتین و فیلیپین قسمت اعظم کاربران فیس بوک را به خود اختصاص داده‌اند؛ نیمی از مردم آمریکا یعنی 149 میلیون نفر عضو فیس بوک هستند و اندونزی نیز با 37 میلیون کاربر در رده دوم بیش‌ترین کار بر فیس بوک قرار دارد. آمار کاربران ایرانی هم از 2 میلیون کاربر حرفه ای تا 12 میلیون نفر کاربر گذری برآورد می شود.

مجموع	360,723,009	57,504,744	15.9%
پیش بینی ایران	77,891,220	12,417,047	15.9%

پاکستان	187,342,721	3,997,800	2.1% با ضریب نفوذ 11.48%
پیش بینی ایران	77,891,220	6،181،182	2.1% به ضریب نفوذ 43.15%

آماری از کاربران ایرانی این شبکه اجتماعی در دسترس نیست. فیس بوک در چارچوب سیاست های تحریم ایران، اجازه ثبت به کاربر با حذف  ایران از فهرست کشورهایش را نمی دهد و از سوی دیگر فیس بوک در ایران در دسترسی عموم نیست و از این حیث وضعیتی شبیه پاکستان دارد و به همین دلیل تخمین نسبتا دقیق کاربران ایرانی در فیس بوک آسان نیست. برای پیش بینی تعداد کاربران فیس بوک در ایران راه های مختلفی وجود دارد. به طور مثال بر اساس اشتراکات فرهنگی و اقتصادی مردم در خاورمیانه و به صورت میانگین می توان نتیجه گرفت که از جمعیت قریب به 79 میلیون نفری ایران 12.5 میلیون نفر عضو این شبکه اجتماعی باشند.

کشور	جمعیت	تعداد کاربران فیس بوک	درصد جمعیت فعال در فیس بوک
قطر	848,016	481,920	56.8%
امارات متحده عربی	5,148,664	2,409,300	46.8%
رژیم صهیونیستی	7,473,052	3,272,380	43.8%
ترکیه	78,785,548	27,519,220	34.9%
کویت	2,595,628	796,160	30.7%
لبنان	4,143,101	1,094,880	26.4%
بحرین	1,214,705	303,360	25.0%
تونس	10,629,186	2,359,640	22.2%
اردن	6,508,271	1,404,300	21.6%
عربستان سعودی	26,131,703	4,098,040	15.7%
فلسطین	4,043,218	595,920	14.7%
مراکش	31,968,361	3,207,700	10.0%
عمان	3,027,959	278,200	9.2%
مصر	82,079,636	6,595,020	8.0%
الجزایر	34,994,937	1,950,804	5.6%
عراق	30,399,572	724,700	2.4%
یمن	24,133,492	341,260	1.4%
لیبی	6,597,960	71,940	1.1%
مجموع	360,723,009	57,504,744

اگر ملاحظه فیلتر بودن این سایت در داخل کشور را مد نظر بگیریم، می توانیم وضعیت آن را با پاکستان مقایسه کنیم و با توجه به ضریب نفوذ اینترنت 43.15 درصدی ایران و 11.48 درصدی پاکستان ایران به عددی حدود 3.76 برابر تعداد کاربران فیس بوک پاکستانی که معادل 1.6 میلیون نفر می باشند خواهیم رسید و در این حالت تعداد کاربران فیس بوک ایرانی داخل کشور معادل6.1 میلیون نفر خواهد بود. اگر مبنا را سطح تحصیلات و فرهنگ عمومی ایرانیان بگذاریم، می توانیم آمار کاربران ایرانی این شبکه را بالقوه بیش از ترکیه دانسته و به عددی حدود 27.1 میلیون کاربر برسیم!

لازم به ذکر است که به راحتی می توان پذیرفت که درصد نفوذ فیس بوک در جمعیت ایرانیان خارج کشور در بالاترین سطح بوده و در محدوده کشورهای توسعه یافته قرار دارد و با توجه به تمامی این پارامترها میتوان عدد کاربران ایرانی فیس بوک در داخل کشور و بدون احتساب کاربران ایرانی مقیم خارج از کشور را عددی بین شش تا دوازده میلیون نفر دانست. در پایان تاکید این نکته مهم است که تنها مرجع قابل وثوق در ارائه آمار کاربران ایرانی در هر سایت و سرویس اینترنتی، همان سایت سرویس دهنده است  که در این مورد آماری در دست نیست.

اما روی سخن با مسئولان امر است . می توانیم مانند بسیاری از مسایل دیگر با شبکه های اجتماعی هم برخورد کنیم . اما سوال اینجاست‎ نتیجه پاک کردن صورت مساله اعتیاد در سالهای دور چه شد ؟ از وسعت آن کاست ؟ و آیا پذیرفتن این معضل در سالهای اخیر راه حل اصلی مقابله با آن نبود ؟ هرچند که آنقدر دیر هنگام روی داد ‏ که به نوش داروی پس از مرگ سهراب می ماند.

برخورد شعار گونه با ویدئو به کجا ختم شد؟

مبارزه قهرآمیز با ماهواره در چه مرحله ای است ؟ از میزان استفاده از آن و تاثیرات منفی مخرب آن بر خانواده ایرانی کاسته است؟

برخوردهای 10 سال پیش در معرفی شبکه اینترنت به عنوان ابزار جاسوسی و دهکده جهانی صهیونیست ها که به کجا ختم شد؟

نفی و پاک کردن صورت مساله شبکه های اجتماعی و فیس بوک چطور ؟ فیسبوکی که نمی توان مانند ماهواره با استفاده از کماندوهای ناجا از پشت بام ها جمع کرد و فیلترینگ آن هم تاثیر محسوسی بر استفاده کاربران ایرانی از آن نداشته است.

در دنیایی که هر روزه شاهد نوعی ماده مخدر جدید ، ‏ وسیله الکترونیکی جدید و نوعی رویداد جهانی هستیم ، آنچنان که تاکنون عمل کرده ایم ، ره به خطا و فراموش کردن مساله است.

به گمان بهتر است تا دیرتر از دیری که اکنون در آن قرار داریم نشده ‏، چاره ای کرد . شعار های لاف گونه را به کناری گذاشت ، هدر دادن بودجه کشور برای اینترنت به اصطلاح ملی با بودجه رویایی و دست نیافتنی که حتی چین هم در رسیدن به آن ناکام مانده را به کناری گذاشت و به فکر راه حل بود.

مسوولان ، رسانه ای ها و بسیاری از مردم ، مضرات شبکه های اجتماعی را می دانند ، شعار دادن بس است ، باید به داشته هایمان بر گردیم.

داشته هایمان فرهنگ غنی ایرانی و اسلامی است ، به دور از شعارهایی که همه بلدیم. مساجد به عنوان بزرگترین شبکه اجتماعی ایرانی ، به دلیل عدم استفاده صحیح و برخی برخوردهای سلیقه ای ، روز به روز جوانانش را از دست می دهد.

مدارس و آموزش و پروزش ، سالهاست که درگیر رفت و آمد مدیران سیاسی ، حذف و احیای معاونت پرورشی و تغییر سیستم و کتاب است و معلمانی که مهمترین ابزار فرهنگی جامعه ما هستند ، درگیر معیشت و گذران زندگی.

صدا و سیمایی که قرار بود دانشگاه باشد ، با انبوه شبکه های آنولوگ و دیجیتال ، هنوز هم در ابتدایی ترین اصول رسانه ای در جا می زند . در برنامه ای به فارسی وان اشکال می گیرد و آنوقت در سریالهایش بچه 16 و 17 ساله به دنبال مخ زدن است.

تا ثریایی می سازد که تا ثریا خانواده مذهبی و سنتی ایرانی را دارای مشکلات متعدد نشان می دهد، آنقدر که خودشان 12 قسمت آنرا سانسور می کنند.

دانشگاهایمان هم که وضع بهتری ندارند. آن از دانشگاه دولتی. تمام هم و غم مسوولانش شده جداسازی راهرو ها و کلاسهای دختر و پسر به اسم اسلامی کردن و حذف اساتید نخبه به اسم پالایش علوم انسانی. این هم از دانشگاه آزادش که از یک سو درگیر اصرار مدیری 30 ساله بر ماندن است و از سوی دیگر درگیر آرزوی مدیر عالیرتبه دولتی برای فتح آن.

برخورد قهری با تکنولوزی روز دنیا و شبکه های اجتماعی و من جمله فیس بوک  جواب نمی دهد ، که اگر می داد ، تاکنون داده بود . باید با داشته هامان ؛  خانواده ، جوانان و جامعه را به فرهنگ غنی ایرانی و اسلامی و طرز برخورد با نوآوری ها مجهز کنیم ، وگرنه به همان راهی می رویم که تاکنون رفته ایم.

منبع: اعتدال