فناوري مهندسي ژنتيک وبيوتکنولوژي امروزه درعرصه هاي بسيار متنوع مانندکشاورزي، تغذيه و موادغذايي، دامپروري ،شاخه هاي مختلف علوم پزشکي وصنايع دارويي، صنايع تخميري، صنايع نظامي، انرژي، محيط زيست و بهداشت بشر،کاربردهاي بسيارمهم وارزشمندي پيدا کرده و به خلق دستاوردهاي قابل توجهي درراستاي بهبودوضع زندگي بشر منجر شده است.
به گزارش خراسان، يکي از عرصه هاي مهمي که تاکنون بيش از هر حوزه ديگري ازدانش مهندسي ژنتيک بهره مند شده، حوزه کشاورزي است. رشدفزاينده جمعيت جهان وافزايش تقاضا براي موادغذايي در دهه هاي اخيرموجب شده است تابابه کارگيري روش هاي نوين ژنتيک درکشاورزي وتوليد محصولات زراعي،شاهديک گذرجدي واجتناب ناپذيرازکشاورزي سنتي به کشاورزي پيشرفته باشيم. درکشاورزي مدرن امروزي ،اصلاح ارقام ازنظر مقاومت دربرابربيماري، پرمحصولي ومقاومت دربرابرتنش هاي محيطي ازجمله کم آبي وشوري باکمک فناوري مهندسي ژنتيک اهميت بسياري پيداکرده است.
افزايش بي سابقه 100 برابري سطح زيرکشت محصولات تراريخته از 1.7 ميليون هکتار در سال 1996 به 175 ميليون هکتار درسال 2013،ازيک سو نشان مي دهد که محصولات تراريخته سريع ترين فناوري پذيرفته شده درتاريخ کشاورزي به دليل مزاياي اين نوع محصولات است وازسوي ديگرنشان دهنده ارزش و اهميت بيوتکنولوژي و محصولات تراريخته دربخش کشاورزي است. هم اينک بيش از 19 سال است که محصولات تراريخته در 27 کشور جهان کشت مي شود وبيش ازنيمي ازمردم جهان از اين محصولات استفاده مي کنند. هم اکنون کشور هاي آمريکا، برزيل ، آرژانتين ، هند وکانادا، 5 کشور پيشرو در عرصه توليدمحصولات تراريخته در دنيا به شمار مي روند.
براساس آن چه بهزاد قره ياضي رئيس پژوهشکده بيوتکنولوژي کشاورزي مي گويد ؛امنيت غذايي جهان آينده به استفاده ازبيوتکنولوژي و محصولات تراريخته گره خورده است وباوجود اجراي برنامه هاي توسعه اي کشت محصولات تراريخته دردنيا،کشورهاي پيشرو درتوليد اين محصولات برنامه هاي جدي تري براي حرکت در اين مسير تدوين کرده اند.بر اساس اعلام فائو، طي 40 سال آينده که جمعيت دنيا به 9 ميليارد نفر مي رسد، نقش تحقيق وفناوري در تأمين امنيت غذايي کشورها 90 درصد خواهد بود.
رشد 100 برابري توليد تراريخته ها در سال 2013قره ياضي که مجري طرح توليداولين برنج تراريخته در دنياست ، سال 2013 را با رشد 100 برابري توليد تراريخته ها هجدهمين سال تجاري سازي موفق اين فناوري در دنيا مي داند. به گفته او، محصولات تراريخته براي اولين بار در سال 1996 تجاري سازي شدو هم اکنون سطح زير کشت محصولات تراريخته به بيش از 175 ميليون هکتار رسيده که اين مقدار 50درصد بيشتر از کل زمين هاي قابل کشت در کشور چين يا آمريکاست.در حال حاضر در دنيا بيشتر محصولات اساسي کشاورزي مانند ذرت، پنبه، علوفه، دانه هاي روغني و برنج که بيشترين اقلام مورد نياز به شمار مي رود، از نوع تغيير يافته ژنتيکي يا تراريخته است و نوع سنتي و غير تراريخته اين محصولات تقريبا از برنامه زراعت دنيا حذف شده است.
ايران در کدام نقطه از عرصه پهناور کشت تراريخته در جهان ايستاده است؟بيش از 4 دهه از عمر زيست فناوري و مهندسي ژنتيک در دنيا مي گذرد و دنيا به سرعت درحال مصرف گياهان تراريخته است اما متاسفانه در کشور ما هنوز امکان تجاري سازي و کاربردي کردن اين فناوري فراهم نشده است.
تاريخ 11 هزار ساله زراعت و اصلاح نباتات کشور و تاريخ 5 هزار ساله اصلاح نژاد دام در ايران، مويد آن است که ايران يد طولايي در عرصه مهندسي ژنتيک دارد . اين پيشينه طولاني در کنار فعاليت هاي تحقيقاتي مدرن امروزي که به توليد شنگول و منگول، 2 بز تراريخته ايراني و برنج تراريخته مقاوم به آفات و ديگر محصولات تراريخته زراعي ومحصولات نوترکيب انجاميده است، نشان مي دهد که ايران در عرصه مهندسي ژنتيک از جنبه علمي از جايگاه مناسبي در دنيا بر خوردار است .همچنين دانش توليد اين محصولات ، تجهيزات و امکانات لازم وزير ساخت هايي مانند قوانين مورد نياز از جمله پروتکل کار تاهنا و قانون ايمني زيستي در کشور وجود دارد . اما ناآشنايي برخي مسئولان با علم روز و فناوري هراسي آنان باعث شده است که امروز توليد محصولات تراريخته در کشور متوقف بماند و در نتيجه اين بي مهري ها از جنبه توليد تجاري محصولات تراريخته، جايگاه خود را در جهان از دست بدهيم.به نحوي که حتي در منطقه خودمان هم کشوري مثل پاکستان با کشت 3 ميليون هکتار محصولات تراريخته از ما پيشي گرفته است.
ايران در سال 2004 اولين برنج تراريخته جهان را توليد کردايران در سال 2004 با کشت اولين برنج تراريخته جهان ، نام خود را به عنوان اولين کشور اسلامي و منطقه در عرصه توليد محصولات تراريخته به ثبت رساند اما با روي کار آمدن دولت هاي نهم ودهم، توليد محصولات تراريخته وبه طور خاص برنج تراريخته بامخالفت هاي بسياري مواجه شد و در نتيجه ، اين مخالفت ها به توقف 8 ساله توليد اين محصولات انجاميد به نحوي که در نهايت 100تن برنج تراريخته توليد داخل خوراک موش ها شد . همچنين توقف روند توسعه مهندسي ژنتيک کشاورزي در کشور نيز از ديگر پيامد هاي تلخ اين مخالفت ها بود که بنا به گفته رئيس پژوهشکده بيوتکنولوژي کشاورزي ،به تدريج نام ايران را از فهرست جهاني توليد کنندگان محصولات تراريخته حذف کرد و کشور هايي مانند پاکستان ، مصر ، بورکينا فاسو و حتي ميانمار با کشت صد ها هزارهکتار محصولات تراريخته از ايران پيشي گرفتند .
واردات سالانه 5 ميليارد دلار محصولات تراريختهاين در حالي است که در سال هاي اخير با واردات سالانه 5 ميليارد دلار محصولات تراريخته، حجم عظيمي از مواد غذايي دستکاري ژنتيکي شده مانند دانه ذرت، سويا، کنجاله و بسياري مواد ديگر به سفره غذايي مردم وارد مي شود.
توقف 8 ساله توليد محصولات تراريخته در کشور در حالي انجام مي گيرد که در تمامي اسناد بالادستي کشور بر ضرورت حمايت از توليد اين محصولات تاکيد شده است به طور نمونه براساس سند ملي زيست فناوري، ايران بايد در کوتاه مدت 0.2 درصد و در بلند مدت 0.5 درصد از سطح زير کشت گياهان تراريخته دنيا را به خود اختصاص دهد.
بديهي است که غفلت از به کار گيري فناوري توليد محصولات تراريخته در کشور ، در عين حال که مي تواند تبعات علمي جبران ناپذيري از جمله توسعه نيافتن کشور در عرصه مهندسي ژنتيک را به همراه داشته باشد، همچنين مي تواند مانع توليد غذاي سالم وتحقق امنيت غذايي شود و جامعه را همچنان در مواجهه با خطرات ناشي از به کار گيري سموم شيميايي در محصولات و همچنين ناامني غذايي قرار دهد که در اين ميان اگر هزينه هاي هنگفت تامين سموم دفع آفات را در کشاورزي سنتي و همچنين وابستگي غذايي وادامه روند واردات مواد غذايي کشاورزي و تراريخته ها را نيز به اين مجموعه اضافه کنيم خواهيم ديد که حرکت به سمت کشاورزي مدرن و به کار گيري فناوري هاي نوين در اين عرصه مي تواند راه حل رفع بسياري از مشکلات کشور باشد.
