حمید بعیدی‌نژاد مدیرکل سیاسی و بین‌المللی و مدیر اداره امور خلع سلاح وزارت امور خارجه و از اعضای تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای است که بیشتر به
عنوان مسئول تیم ایرانی در مذاکرات کارشناسی شناخته می‌شود.
به گزارش «تابناک»، در روزهای پس از تفاهم لوزان که بحث و بررسی‌های
کارشناسی در باره این تفاهم همچنان موضوع اصلی رسانه‌های ایران است و نیز در
آستانه روز ملی فناوری هسته‌ای، بعیدی‌نژاد مهمان تابناک بود و به مهم‌ترین
ابهامات در باره تفاهم لوزان و آینده مذاکرات هسته‌ای پاسخ گفت.
متن این گفت و گو را در ادامه می‌خوانید:
در لوزان چه اتفاقی افتاد؟
در لوزان ما به راه حل های لازم جهت حل و فصل موضوع هسته ای دست پیدا
کردیم؛ اما چيزي از متن برنامه جامع نگاشته و یا تفاهم نشد. در واقع قرار است بر
اساس راه‌حل‌های به دست آمده کلیات و جزئیات توافق نگارش شود. بیانیه خانم موگرینی
و آقای دكتر ظریف چشم اندازي کلي از راه حل های به دست آمده را ترسيم مي‌كند.
با این تفاسیر آیا امکان تغییر در جزئیات راه‌حل‌ها وجود دارد یا خیر؟
راه حل ها توافق شده‌اند ولي هنوز تدوین نشده‌اند، لذا هنوز طرح
موضوع تفسير موضوعيت ندارد. يك بیانیه مطبوعاتی صادر شده است كه مبين یک تصویر
اجمالی و کلی از راه‌حل‌های بدست آمده است. بيانيه‌هاي مطبوعاتي اسنادي نيستند كه
الزام‌آور و يا واجد تمام اجزاي تفاهم اطراف مذاكره‌كننده و يا تفاهم باشند.
پس فکت شیت امریکایی ها چیست؟
فک‌شیت امریکا یک روایت امریکایی از راه‌حل‌ها است که به هیچ وجه
مورد پذیرش ایران نیست و بین ما و امریکا هم مشترک نیست.
آیا با این بیانیه می‌شود گفت که توافق دومرحله‌ای شده است؟
این دست‌یابی به راه‌حل‌ها به هیچ وجه به معنای توافق دو مرحله‌ای بر
روی کلیات و جزئیات نیست. چرا که بر روی هیچ چیز توافق نشده و راه‌حل‌ها تدوین
نشده اند. تا 10 تیرماه است که بر روی جزئیات و کلیات توافق مي‌شود و نگارش و تدوین
به اتمام می‌رسد.
یکی از موضوعات روزهای اخیر این است که ایا واقعا تحریم‌ها یکجا لغو
خواهد شد؟
بر اساس راه حلی که به دست آمده، تحریم‌های اتحادیه اروپا در روز
اجرای توافق لغو خواهد شد. تحریم های شورای امنیت هم به طور روشن تفاهم شده كه در
روز اجراي برنامه جامع لغو خواهد شد و تردیدی در این خصوص وجود ندارد.
تحریم های آمریکا دو نوع است؛ اولی تحریم هایی که مبتنی بر دستور رئیس
جمهور امریکاست که این نوع تحریم ها هم بر اساس راه حل به دست آمده لغو خواهد شد،
اما تحریم های نوع دوم که تحریم کنگره است؛ نمی توان انتظار داشت که رئیس جمهور
آمریکا موضوع لغو تحریم ها را به سرعت به کنگره ببرد. بر اساس راه حل های به دست
آمده اجرای تحریم های كنگره متوقف خواهد شد. چرا که بر اساس قانون اساسی امریکا رئیس
جمهور امریکا اين اختيار را دارد که اجرای مصوبات كنگره را متوقف کند. این که دولت
اوباما چگونه می خواهد این اقدامات را انجام دهد جزو قانون داخلي آمريكاست وبه ایران
ربطی ندارد، اين بحث داخلی امریکا است.
این در حالی است که امریکا و اروپا از ابتدا می گفتند که ما در دو
مرحله تحریم ها را بر مي داريم. ابتدا تعلیق و بعد لغو می‌کنیم. اين يك تحول كاملا
جديدي است و اتحاديه اروپا مرتبا تاكيد مي‌كند كه آنها اين را بعنوان يك امتياز به
كشورمان پذيرفته اند كه همه تحریم ها را در همان مرحله اول لغو کنند. بر اساس راه‌حل
های به دست آمده با برداشته شدن تحريمها تمام پول های مسدود شده ایران نیز آزاد
خواهد شد.
عده ای مطرح می کنند حتی بعد از توافق برخی تحریم ها باقی خواهد
ماند؟
مذاکرات صرفا در موضوع هسته‌ای بوده است. بنابراین طبیعی است که تحریم‌های
ایران در سایر موضوعات غیر هسته‌ای همچنان باقی باشد. بسياري از اختلافات ما با
غرب و آمريكا كه برخي از آنها هم راهبردي هستند بر جاي خود باقي است. اما لازم
نيست نگران باشيم. حجم آن تحريمها، ابعاد آن نوع تحريمها با تحريمهاي نوع هسته اي
خيلي متفاوت است. اضافه بر اين بر اساس راهحلهاي توافق شده آنها اجازه ندارند،
تحریم های هسته‌ای که لغو می شوند را به بهانه های واهی دیگری نظیر حقوق بشر
دوباره وضع کنند.
ایا امکان نقض تعهدات توسط رئیس جمهور بعدی امریکا وجود دارد؟
در این مورد دو نکته قابل ذکر است:
1- اين يك تفاهم نهایی میان ایران و (5+1) است. بنابراین به عنوان يك
احتمال امكان نقض تفاهمات از سوي هر یک از طرفها امکان وقوعي دارد، هر چند با در
نظر گرفتن واقعيتهاي سياسي امكان آن بسيار ضعيف است ، آنها اين مسير سخت و دشوار
را نيامده اند كه بخواهند به سادگي تفاهم بدست آمده را نقض كنند. ولي به هر صورت
نقض تعهدات امري غيرممكن نيست البته احتمال نقض تعهدات از سوی ایران نیز یکی از
نگرانی های طرف مقابل هست.
2- ضمانت اجرای این توافق قطعنامه فصل هفتمی شورای امنیت خواهد بود.
شورای امنیت این توافق جامع را در چارچوب یک قطعنامه فصل هفتمي تصویب و همه کشورها
را ملزم به اجرای این توافق می‌کند. رئیس‌جمهور آینده امریکا اگر بخواهد از این
توافق خارج شود؛ به قطعنامه الزام آور فصل هفتم منشور عمل نکرده است. در واقع
ضمانت اجرای توافق جامع، تصویب قطعنامه جدید ذیل فصل هفتم و لغو قطعنامه‌های سابق
علیه ایران است.
آیا بحثی در مورد موضوعات موشکی و تحریم‌های موشکی علیه ایران شده
است؟
هیچ بحثی در تفاهم جامع در خصوص توان موشکي كشورمان نشده است. چرا که
تاكيد كرده‌ايم فقط در موضوعات هسته‌ای مذاکره مي‌كنيم. اما در مورد موشک‌هایی که
کلاهک هسته‌ای حمل می‌کنند چون اصلا جزء برنامه دفاعی و موشکی جمهوری اسلامی نبوده
؛ در آن خصوص هم در متن برنامه جامع مقررات محدود‌كننده و نظارتي نخواهد بود.
ايران به عنوان يك موضع اصولي همواره تاكيد نموده است كه وارد بحث در خصوص توان
دفاعي خود نخواهد شد و موشك از مصاديق بارز اين موضع است.
آیا قابلیت بازگشت اقدامات ایران در صورت توافق نهایی و نقض تعهد از
سوی طرف مقابل وجود دارد؟
یکی از موضوعات مورد بحث و مهم این است که هریک از طرفین در صورت نقض
تعهدات از سوی هر کدام از طرفها به روند قبل باز مي گردند. قابلیت بازگشت اقدامات
ایران کاملا امکان‌پذیر است و در مدت زمان کمی ایران می تواند به فعالیت‌های سابق
خود باز گردد.
بازگردیم به موضوعات هسته ای، در این راه حل جامع وضعیت فردو چگونه
خواهد بود؟
در حالی که غربی ها از ابتدا خواهان بسته شدن فردو بودند، بر اساس این
راه حل‌های به دست آمده فردو به يك مركز فعال و پيشرفته تبديل خواهد شد. در يك بال
فردو بيش از 1000 سانتریفیوژ باقی خواهد ماند كه از آن ميان دو زنجیره نیز در حال
گردش خواهد بود. بخش دیگری از فردو نیز به تولید ایزوتوپ های پايدار كه مصارف مهمي
در پزشكي، صنعت و كشاورزي دارند اختصاص مي يابد. همچنين فردو به علت ويژگيهاي خاص خود
مي تواند با جلب همكاريهاي علمي بين المللي ميزبان پژوهشهاي عالي فيزيك هسته‌اي
شود. بر اين اساس مرکز تحقیقات عالي فیزیک
هسته اي و فن‌آوري در فردو تاسيس خواهد شد. اين سرنوشت تاسيساتي خواهد بود كه
اصرار داشتند تعطيل شود.
وضعیت غنی سازي ایران چگونه خواهد بود؟
غني سازي ايران نه تنها تداوم مي يابد
بلكه تثبيت مي‌شود. اهميت اين تثبيت غني سازي را نبايد دست كم گرفت. تمامي فشارها
و تحريم ها عليه كشور در اين دوره به دليل برنامه غني‌سازي بوده است. متاسفانه
حالا كه اين دستاورد مهم براي كشور بدست آمده است عده اي در صددند آنرا كم‌رنگ
نشان دهند. تاكيد مي‌كنم كه هر گونه محدودیت مطرح شده در خصوص غنی سازی ایران براي
10 سال خواهد بود و آمريكايي ها هم در مواضع اعلام شده خود اين موضوع را تاييد
كرده‌اند.
اما ذخایر مواد غني شده ما مجموعا نزدیک به 10 تن است که قرار است به
صفحه سوخت و بعد مجتمع سوخت هسته‌اي تبديل شوند و در چارچوب همكاري با روسيه براي
استفاده در نيروگاه بوشهر به كار گرفته شوند و يا حتي توسط كشورمان با قيمت جهاني
به ديگر كشورها صادر شوند و در قبال آن اورانيوم طبيعي تهيه شود. البته در طول مدت
توافق جامع همواره حدود 300 کیلوگرم از اين ذخاير در هر زمان براي برنامه هاي جاري در اختيار سازمان انرژي
اتمي خواهد بود. تفاهمي كه بدست آمده است حاصل تلاشهاي زيادي در مذاكرات بوده است.
یکی از خط قرمزهای همیشگی ما این بوده است که ذخایر اورانیوم غنی شده را هر چند
تحت نظارت آژانس از کشور خارج ننمائیم. در مذاکرات متعدد نهايتا به ایده های جدید
دست پیدا کردیم که یا اورانیوم را در بازارهای بین المللی صادر و یا ان را تبدیل
به صفحه سوخت نمائیم. با این روند ایران به یکی از صادرکنندگان اورانیوم غنی شده
در جهان و به يكي از توليدكنندگان سوخت هسته‌اي تبدیل می‌شود كه خود اهميت بسياري
خواهد داشت.
تعداد ماشین ها در طول این ده سال چند عدد خواهد بود؟
تعداد کل ماشین های نصب شده در برنامه ما حدود 20000 ماشین است كه از اين ميان نزدیک به 9000
از این سانتریفیوژها در حال غني سازي
هستند و بقيه هنوز فعالانه وارد سيكل غني‌سازي نشده‌اند. بر اساس راهحلهاي به دست
آمده از مجموعه حدود 9000 ماشين فعال تعداد بيش از 6100 ماشين حفظ و نگهداري
ميشوند كه از این تعداد بیش از 5000 سانتریفیوژ در نظنز ادامه فعالیت غني سازي
خواهند داد. از سوی دیگر در فردو نیز بيش از
1000 سانتریفیوژ خواهیم داشت. سياست اروپا و امریکا اصولا آن است كه برای کشوری در دنیا غنی‌سازی را نپذیرند. حتی
شاه هم تلاش زیادی کرد که غنی سازی داشته باشد اما به او هم اجازه داده نشد که
برنامه غنی‌سازی داشته باشد. آنها حتي به ديگر كشورهاي پيشرفته دارنده نيروگاههاي
هسته اي متحد خود مانند كره جنوبي هم اجازه انجام غني سازي نداده‌اند.
در مورد آب سنگین اراک وضعیت چگونه است؟
یکی از موضوعاتی که به مثابه خط قرمز طرف مقابل بوده است پذيرش ماهيت
آب سنگین اراک بود که خواستار تبدیل راکتور آب سنگین اراک به آب سبک بودند. ما هم
اصرار داشتيم که ماهيت راکتور آب سنگین اراک كه توسط مهندسين ايراني طراحي و ساخته
شده است آب سنگين باقی بماند. با طرح جديد و بازطراحی اين راكتور که در این ميان
دست پیدا کردیم موفق شديم منطق خود را بر طرف مقابل ديكته كنيم. با اجراي اين طرح
بديع که بر اساس آن قلب راکتور اراک بازطراحی می شود و میزان پلوتونیوم آن کاهش پیدا
می‌کند راكتور اراك ماهیت اب سنگین خودش را حفظ می‌کند و از سوی دیگر کارایي آن نیز
افزایش پیدا می‌کند. اين راه حل را بيش از همه مديون خلاقيت رياست محترم و دانشمند
سازمان انرژي هسته اي جناب آقاي دكتر صالحي هستیم. متاسفانه زبان بنده در خصوص
توان علمي به كار گرفته در اين طرح قاصر است. انشاالله روزي برسد كه در يك محيط
آرام و به دور از هياهو بتوانيم گزارشي از نبوغ علمي مهندسي ايراني در اين خصوص
تقديم كنيم.
آیا در این راه حل ها فکری در مورد همکاری‌های بین المللیدر
موضوع فناوری هسته ای انجام شده است؟
در مورد توليد ایزوتوپ ها و رادیو داروها، طراحي و احداث نيروگاههاي
آب سبک و راكتورهاي تحقيقاتي ، و ديگر زمينه هاي متنوع صنعت هسته اي کشورهاي (5+1)
حاضر به همکاری گسترده هستند و بحثهاي خوبي در اين زمينه انجام گرفته است.
نقش نظارتي آژانس بین المللی انرژی اتمی در توافق جامع چگونه خواهد
بود؟
وظیفه آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در مرحله اول تایید اجراي اقدامات
هسته‌ای ایران است. در واقع آژانس انجام اقدامات ایران بر اساس توافق نهایی را تایید
خواهد کرد. یکی از راهکارهای به دست آمده این است که در مرحله اول ایران پروتکل
الحاقی را به صورت داوطلبانه اجرا می‌کند تا در مرحله نهایی توسط مجلس به تصویب
برسد.
میزان بازرسی ها چگونه و تا چه حد امكان سو استفاده خواهد بود؟
احتمال اينكه نظام بازرسی ها مورد سوء استفاده قرار گیرد هست و این
موضوع دغدغه بسیاری از کشورها است و صرفا مختص ایران نیست. اما این اطمینان وجود
دارد که بر اساس راه حل های به دست آمده آژانس نتواند چنانچه برخي دوستان ابراز
نگراني كرده‌اند، به بهانه‌های واهی به سایت های غيرمرتبط مانند تاسيسات نظامی ما
دسترسی داشته باشد. وظیفه آژانس نظارت بر
فعالیت های اتمی است بنابراین به عنوان يك اصل در جایی که فعالیت هسته‌ای انجام نمی‌شود
امکان بازرسی وجود نخواهد داشت، مگر آنكه نگراني خاصي از نقض تفاهم آينده در دست
باشد. در مجموع در قالب راه حل بدست آمده رويه مشخص و فرآيند معقولي براي پرداختن
به موضوع تعريف خواهد شد و موضوع تنها به قضاوت آژانس واگذار نخواهد شد.
زمان اجرای این توافق کی خواهد بود؟
در مورد اجرای توافق نگرانی وجود ندارد؛ چرا که دو طرف تجربه لازم را
در اجرای تفاهم ژنو به دست آورده اند. بعد از تفاهم نهایی در 10 تیر دو طرف به
زماني نیاز دارند تا بتوانند اقدامات آماده سازي لازم را انجام دهند. وقتی دو طرف
به روز موعود که در قطعنامه شورای امنیت هم ذکر می شود رسیدند ایران و طرف هاي
مقابل در یک زمان و بصورت همزمان همه اقدامات را اجرایی می‌کنند. بر اساس قطعنامه
شورای امنیت تمام قطعنامه های ظالمانه سابق لغو می شود. در این قطعنامه گفته می‌شود
که با اجرای این توافق همه تحریم برداشته می‌شود.
سخن آخر؟
مجموعا بايد بگويم كه راه‌حل‌هايي كه براي حل موضوع هسته‌اي ايران
بدست آمده‌اند همه راهحلهاي منصفانه و خوبي هستند كه البته در يك مذاكره پيچيده
در اين مدت طولاني مذاكره بدست آمده‌اند. در مذاكره بديهي است كه شما به صد در صد
خواسته‌هاي خود نمي‌رسيد بلكه بايد به راه حلي برسيد كه طرف مقابل هم از شما
بپذيرد. ولي خوشبختانه به لطف مقاومتهاي شجاعانه ملت ايران ما با قدرت مذاكره كرده‌ايم
و امروز هم از این راهحلهاي به دست آمده
دفاع می‌کنیم و افتخار داریم که همه خطوط قرمز ایران را رعایت نموده‌ایم. بي شك
راهحلهاي به دست آمده منافع ملي كشورمان را تامين و حقوق هسته‌اي ما را تضمين مي‌كند.
اين عزت ملت ايران كه ما در
مذاكرات تنها به عنوان نمايندگان كوچكي از آنها افتخار حضور داريم، ثمره خون شهدا
و مجاهدتهاي تمامي اقشار ايران براي اعتلاي كلمه حق است. در اين ميان نقش شهداي
دانشمند هسته اي به سان ستاره اي درخشان در فضاي معنوي كشور مي‌درخشد.
روز ملي فن‌آوري هسته‌اي را بويژه خدمت خانواده شهداي هسته اي و
دانشمندان تلاشگر هسته اي كشورمان تبريك مي‌گويم.
بخش‌هایی از گفت و گوی حمید بعیدی نژاد با تابناک را مشاهده کنید 
