روند بررسی صلاحیت نامزدهای انتخابات مجلس

هیات‌های اجرایی مراکز حوزه‌های انتخابیه حداکثر 10 روز پس از پایان مهلت ثبت‌نام داوطلبان باید نتایج حاصل از بررسی‌های خود را به هیات‌های نظارت اعلام کنند.

روند بررسی صلاحیت نامزدهای انتخابات مجلس شورای اسلامی از 5 تا 14 دی ماه در هیات‌های اجرایی انجام می‌شود و بعد از آن،‌ بررسی صلاحیت‌ها طبق روال در هیات‌های نظارتی استانی، هیات مرکزی نظارت و شورای نگهبان ادامه خواهد داشت. همچنین شورای نگهبان از 6 دی تا 15 بهمن صلاحیت داوطلبان نمایندگی مجلس خبرگان را بررسی می‌کند.

بر اساس ماده 50 قانون انتخابات، هیات‌های اجرایی مراکز حوزه‌های انتخابیه موظفند حداکثر ظرف 10 روز پس از پایان مهلت ثبت‌نام با توجه به نتایج بدست آمده از بررسی های لازم در محل و با استفاده از نتایج اعلام شده توسط وزارت کشور صلاحیت داوطلبان در رابطه با صلاحیت های مذکور در این قانون را مورد رسیدگی قرار داده و نتیجه را کلا به هیات های نظارت اعلام نمایند. تبصره این ماده بیان می‌کند که رد صلاحیت داوطلبان نمایندگی مجلس شورای اسلامی باید مستند به قانون و بر اساس مدارک و اسناد معتبر باشد.

ماده 51 قانون انتخابات مجلس شورای اسلامی می افزاید که فرمانداران و بخشداران مراکز حوزه های انتخابیه مکلفند نظریه رد هیات اجرایی انتخابات را با ذکر استناد قانونی ظرف یک روز به داوطلبان ابلاغ نموده و با سریع‌ترین وسیله به ضمیمه اسناد و مدارک به اطلاع هیات نظارت استان برسانند. بر اساس تبصره این ماده کسانی که صلاحیت آنان مورد تایید قرار نگرفته‌ حق دارند ظرف 4 روز از تاریخ ابلاغ به داوطلب، شکایت خود را مستدلا به هیات نظارت استان اعلام نمایند.

گزارش‌ها و شکایات واصله ظرف مدت 7 روز پس از پایان مهلت دریافت شکایت در جلسه هیات نظارت استان رسیدگی و نتیجه صورت جلسه می‌شود. چنانچه نظر هیات اجرای مبنی بر رد صلاحیت داوطلب، مورد تائید هیات نظارت استان نیز باشد، هیات نظرات مذکور موظف است در این خصوص، نظر هیات مرکزی نظارت را نیز کسب نماید. هیات نظارت استان در مورد صلاحیت سایر داوطلبان نیز نظر خود را به هیات مرکزی نظارت اعلام می نماید. (ماده 52)

هیات نظارت استان پس از کسب نظر هیات مرکزی نظارت موظف است مراتب تائید یا رد صلاحیت کلیه داوطلبان را با استناد قانونی طی صورت جلسه ای به فرماندار یا بخشدار مربوط اعلام نماید (تبصره1ماده 52). فرماندار یا بخشدار موظف است نظر هیات مرکزی نظارت، مبنی بر تایید یا رد صلاحیت داوطلبان را که از هیات نظارت استان دریافت نموده است، به نامبردگان ابلاغ نماید تا در صورت اعتراض به رد صلاحیت خود،‌ کتبا به شورای نگهبان شکایت نمایند (تبصره 2 ماده52). در صورتی که نظر هیات مرکزی نظارت مبنی بر رد صلاحیت داوطلبانی باشد که صلاحیت آنان مورد تایید هیات اجرایی مرکز حوزه انتخابیه قرار گرفته است، داوطلبان می‌توانند اعتراض خود را به شورای نگهبان تسلیم نمایند. شورای نگهبان 20 روز پس از اظهار نظر هیات مرکزی نظارت نظر قطعی و نهایی خود را در خصوص تایید یا رد صلاحیت داوطلبان به وزارت کشور اعلام خواهد نمود (تبصره 3 ماده 52).

ماده 53 قانون انتخابات مجلس بیان می‌کند که در صورتی که معتمدین هیات اجرایی در بررسی صلاحیت داوطلبان و سایر وظایف خود مقررات قانونی انتخاب را رعایت ننمایند، فرماندار یا بخشدار موظف است با اطلاع و تایید هیات نظارت مرکز حوزه انتخابیه و با اطلاع وزارت کشور نسبت به تعویض هر یک از معتمدین هیات اجرایی یا به طور کلی تشکیل مجدد هیات اجرایی اقدام نماید، تعویض بعض اعضا و یا تغییر کل هیات اجرایی حسب مورد طبق موارد (32) و (35) این قانون انجام خواهد شد.

بر اساس ماده ماده 54 قانون انتخابات مجلس شورای اسلامی، در مواردی که طبق گزارش‌ها و شکایات و اعتراضات واصله برای شورای نگهبان معلوم گردد که اعضای هیات‌های نظارت از قوانین و مقررات تخلف نموده‌اند، شورای نگهبان موظف است حسب مورد و متناسب با تخلفات انجام شده برخورد قانونی نماید.

علاوه بر قانون انتخابات مجلس درباره روند رسیدگی به صلاحیت داوطلبان انتخابات مجلس، قانون لزوم رسیدگی دقیق به شکایات داوطلبین رد صلاحیت شده در انتخابات مختلف مصوب 1378/8/22 مجمع تشخیص مصلحت نظام نیز وجود دارد.

به موجب این قانون کلیه مراجع رسیدگی کننده صلاحیت داوطلبان در انتخابات مختلف (به استثنای انتخابات خبرگان رهبری که مطابق اصل 108 قانون اساسی خواهد بود) موظف‌اند صرفا بر اساس مواد قانونی و بر اساس دلایل و مدارک معتبر که توسط مراکز مسئول قانونی به مراجع اجرایی و نظارتی ارسال شده است، به بررسی صلاحیت داوطلبان بپردازند و چنانچه صلاحیت داوطلبی را رد کردند باید علت رد صلاحیت را به شرح زیر با ذکر مواد قانونی مورد استناد و دلایل مربوط ، به داوطلب ابلاغ نمایند.

1- مستندات قانونی باید به صورت کتبی به داوطلب اعلام گردد.

2- در صورت درخواست داوطلب باید دلایل و مدارک رد صلاحیت نیز توسط مرجع رسیدگی کننده به ترتیب زیر به اطلاع وی رسانده شود.

الف. در کلیه موارد به استثنای بندهای «ب»،«ج» و «د» دلایل و مدارک کتبا به اطلاع وی می رسد.

ب. در موردی که دلایل و مدارک، با عفت عمومی و یا هتک حیثیت اشخاص مرتبط می‌شود، چنانچه شخص داوطلب در معرض هتک باشد دلایل و مدارک حضورا به اطلاع وی می رسد و در صورتی که پس از اطلاع حضوری، فی المجلس به طور کتبی تقاضا کند دلایل و مدارک مربوط ، کتبا به وی ابلاغ می‌شود.

ج. چنانچه ذکر دلایل و مدارک علاوه برهتک حیثیت داوطلب متضمن هتک فرد یا افراد دیگر باشد،‌ دلایل و مدارک فقط حضوری به اطلاع داوطلب می رسد.

د. در مورد مربوط به امنیت ملی اعلام دلایل و مدارک و نحوه اعلام آن‌ها به داوطلب به تشخیص کمیسیونی با عضویت رئیس ستاد فرماندهی کل قوا و وزیر اطلاعات و وزیر کشور خواهد بود.

تبصره 1. ذکر منابع ارائه دهنده اطلاعات مذکور، به تشخیص مرجع رسیدگی کننده خواهد بود.

تبصره 2. مراجع رسیدگی کننده به شکایات داوطلبان رد صلاحیت شده مکلفند به شکایات داوطلبان رد صلاحیت شده دقیقا رسیدگی نموده و نتیجه را به داوطلب و مجریان انتخابات اعلام نمایند. در صورت تقاضای داوطلبان رد صلاحیت شده اولین مرجع رسیدگی کننده به شکایات،‌ حسب مورد موظف است، توضیحات و دفاعیات آنان را استماع نمایند.

تبصره 3. چنانچه شورای نگهبان صلاحیت داوطلبی را که در مراحل قبلی مورد تایید قرار گرفته است رد نماید، داوطلب می‌تواند حداکثر ظرف سه روز از تاریخ ابلاغ شورای نگهبان، درخواست رسیدگی مجدد نماید، شورای نگهبان باید ظرف هفت روز رسیدگی و اعلام نتیجه نماید.

تبصره 4. رای گیری در شورای نگهبان نسبت به داوطلبانی که صلاحیت آنان در مراحل قبلی به تصویب رسیده،‌در مورد عدم صلاحیت خواهد بود.

قانون فوق مشتمل بر ماده واحده و 4 تبصره در جلسه علنی روز سه شنبه مورخ 20 مهر 1378 مجلس شورای اسلامی تصویب و به دلیل ایراد شورای نگهبان به مجمع تشخیص مصلحت نظام ارسال شد در تاریخ 1378/08/22 با اصلاحاتی به تصویب نهایی مجمع تشخیص مصلحت نظام رسیده است.