مناطق ساحلي و دريايي با وجود تنوع زيستي قابل ملاحظه و كم‌نظير خود از نظر حفاظت دچار غفلتي طولاني و جبران‌ناپذير شده و با اينكه زيستگاه‌هاي ساحلي دريايي بسيار شكننده و آسيب‌پذير هستند سهم بسيار اندك از شبكه مناطق حفاظت شده جهاني را به خود اختصاص مي‌دهند.
به گزارش اعتماد، در اين ميان اكوسيستم‌هاي مرجاني از اهميت و حساسيت زيست‌محيطي بالاتري برخوردارند و درنتيجه آسيب‌پذيري و شكنندگي بيشتري داشته ونيازمند مديريت جامع‌تري هستند. آمار‌ها نشان مي‌دهد در فاصله سال‌هاي ٢٠٠٠ – ١٩٩٢ بر اثر نوسانات دماي آب، عمق، شوري، شفافيت، املاح آب و جريان‌هاي دريايي ١٠ درصد از مرجان‌هاي كره زمين از بين رفته‌اند.
طبق برآورد‌هاي اتحاديه جهاني حفاظت (IUCN) در ٢٠ سال گذشته بيش از ٩٣ كشور جهان از جمله ايران سواحل مرجاني خود را به طور گسترده و شديد تخريب كرده‌اند. براساس همين برآورد بيش از ٣٠ درصد كل آبسنگ‌هاي مرجاني جهان تا ١٥ سال آينده در صورت ادامه اين روند نابود خواهند شد و تا ٥٠ سال آينده اين رقم ٧٥ درصد كل آبسنگ‌هاي مرجاني را شامل خواهد شد.
چند سالي است كه گردشگري در جزيره هندورابي به عنوان يكي از صد مكان ديدني كشور در دستور كار قرار گرفته است و با توجه به استراتژي كلي كشور مبني بر توسعه و مسكوني كردن جزاير، كارشناسان و مسوولان محيط زيست بيم آن را دارند هندورابي كه مثل بيشترجزاير خليج فارس يك جزيره مرجاني است تخريب شود
.
در حقيقت اين نگراني‌ها با الحاق جزاير هندورابي و فارور و بني فارور به مناطق آزاد در سال ٨٩ دوچندان شد و اعتراضاتي را هم در پي داشت. با اين همه در نهايت قرار شد توسعه گردشگري در اين جزايردر حد اكوتوريسم و با در نظر گرفتن محيط‌زيست بكر اين مناطق با حداقل تخريب و خسارت انجام شود.
احداث فرودگاه و هتل بدون ارزيابي محيط زيستياما روند سريع ساخت و ساز از جمله ساخت رينگ آسفالت در اطراف جزيره هندورابي در سال ٩٢ كه ۳۲ گونه مرجان حفاظت شده جزيره و زيستگاه و محل تخم‌گذاري لاكپشتهاي دريايي را تهديد مي‌كرد، حكايت ازعدم توجه به نظرات كارشناسي و اعمال سلايق و در نتيجه توسعه ناپايدار و گردشگري ناموزون مشابه جزيره كيش در اين جزيره داشت.
با اين حال همچنان طرح‌هاي مختلفي از سوي سازمان منطقه آزاد كيش براي توسعه هندورابي ارايه مي‌شود و چندي پيش در شمال غرب آن بندرگاهي كه به گفته كارشناسان محيط زيست منجر به نابودي مرجان‌هاي هندورابي مي‌شود احداث شد و با وجود اعتراض محيط زيست و تشكيل پرونده بررسي اين مساله، دادگاه به استناد ماده ١١٢ قانون برنامه پنجم كه طبق آن منطقه آزاد متولي امور است، حق را به اين سازمان آزاد داد.
اما پرونده دوباره در شوراي مقابله با زمين‌خواري استان هرمزگان مطرح شد و درحال حاضر مجوز منع ادامه ساخت بندرگاه در جزيره هندورابي گرفته و قرار شده يك كميته با حضور سازمان منطقه آزاد كيش، اداره حفاظت محيط زيست و قوه قضاييه تشكيل شود تا به تعامل برسند.
گذشته از آن مسوولان محيط‌زيست هرمزگان از احداث فرودگاه، هتل و حوضچه آرامش در جزيره هندورابي، مشابه با جزيره كيش و بدون توجه به معيار‌هاي زيست‌محيطي خبر مي‌دهند كه البته مدتي است بر اساس حكم دادگاه و دستور قاضي، ساخت‌وسازها و تمام فعاليت‌هاي منطقه آزاد در جزيره هندورابي متوقف شده است چرا كه بر خلاف قانون اين پروژه‌ها بدون ارسال به كميته ارزيابي سازمان محيط زيست اجرا شده‌اند.
اما آن‌طور كه معاون دريايي سازمان محيط زيست به «اعتماد» مي‌گويد: بخش‌هاي عمده‌اي از جزيره هندورابي جزو پناهگاه حيات وحش است و اساسا فعاليت‌هاي توريستي در اين مناطق امكان‌پذير نيست با اين حال از آنجايي كه اين جزيره به مناطق آزاد واگذار شده تصميمات و فعاليت‌هايي بدون ارزيابي زيست محيطي در آن صورت گرفته است.
دكتر پروين فرشچي به سفر اين هفته خود به همراه رييس سازمان محيط‌زيست به اين جزيره براي بازديد و ارزيابي فعاليت‌هاي انجام شده در اين جزيره اشاره مي‌كند و مي‌افزايد: در اين بازديد پروژه‌هايي كه بر اساس رويكرد اقتصادي مناطق آزاد و بدون توجه به استاندارد‌هاي زيست محيطي اجرا شده‌اند ارزيابي خواهند شد تا در صورت لزوم متوقف يا اصلاح شوند.
به گفته او، در حقيقت هدف اصلي اين بازديد گفت‌وگو و تعامل با سازمان مناطق آزاد و بررسي پتانسيل‌هاي گردشگري در اين جزيره است.
اگر چه برخي كارشناسان و مسوولان منطقه‌اي ساخت فرودگاه و هتل در جزيره‌اي را كه كل طول آن بيش از هفت كيلومتر نيست غيرضروري مي‌دانند اما معاون دريايي سازمان محيط زيست معتقد است: وقتي كه قرار است در جزيره‌اي گردشگري انجام شود ساخت هتل و فرودگاه غير قابل اجتناب است اما محيط زيست تمام توان خود را به كار مي‌بندد كه اين امكانات هماهنگ با استاندارد‌هاي زيست محيطي و با حداقل خسارات فراهم شود.
فرشچي، بازنگري در قوانين ايجاد مناطق آزاد را كه وظايف تمام دستگاه‌ها از جمله محيط زيست به اين مناطق واگذار كرده راهكار اصلي جلوگيري از فعاليت‌هاي مخرب در جزاير با ارزشي مانند هندورابي مي‌داند و ادامه مي‌دهد: در برنامه ششم توسعه قرار است اين قانون در بخش محيط زيست اصلاح شود اما تا پيش از اصلاح اين قانون كارگروه‌هايي متشكل از محيط‌زيست و مناطق آزاد براي تعامل در خصوص موارد خاص فعاليت‌هاي توسعه‌اي و حفظ محيط‌زيست در استان‌هايي كه جزو مناطق آزاد هستند تشكيل مي‌شود تا خسارات به اكوسيستم‌ها كمتر شود.
او مي‌افزايد: سازمان مناطق آزاد از تشكيل اين كارگروه‌ها استقبال كرده و بعد از اين هيچ پروژه‌اي بدون مطرح شدن در اين كار گروه‌ها و اخذ مجوز زيست‌محيطي در جزايري مانند هندورابي كه جزو مناطق آزاد هستند اجرا نخواهد شد.
راه‌اندازي گارد ساحلي در آينده نزديكاما پيش از اين مسوولان هرمزگان با اشاره به مكاتبات بسياري كه با مسوولان منطقه آزاد و محيط‌زيست منطقه آزاد كيش در مورد عواقب زيست‌محيطي در نتيجه ساخت و سازها داشته‌اند اعلام كرده‌اند: مسوولان منطقه آزاد طبق ماده ١١٢قانون برنامه پنجم تمام جنبه‌هاي حاكميتي به جز مسائل امنيتي را در حيطه اختيارات خود مي‌دانند و به اخطار‌هاي محيط‌زيست اهميتي نمي‌دهند. كما اينكه با وجود درخواست مكرر محيط‌زيست، هيچ اطلاعي درباره طرح‌ها نمي‌دهد و به عنوان مثال براي اسكله‌سازي مساحتي حدود ٧٠هكتار تخريب و تصرف شده و ١٤هكتار اراضي پس كرانه ساحلي شخم زده شده كه اين مساحت سايت حساس لانه‌گذاري و تخم‌گذاري لاكپشتهاي دريايي بوده است.
با اين حال فرشچي از راه‌اندازي گارد ساحلي ظرف شش تا ٩ ماه آينده خبر مي‌دهد و مي‌گويد: اين گارد با همكاري مشترك سازمان‌هاي حفاظت محيط زيست، بنادر و دريانوردي، ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري و شيلات، براي حفاظت از محيط زيست آب‌هاي جنوبي كشور تشكيل مي‌شود، در حقيقت در حال حاضر سازمان‌هاي مذكور يگان حفاظت دارند كه پيشنهاد داده‌ايم اين يگان‌ها همه در قالب گارد ساحلي تجميع و فعاليت كنند.
به گفته معاون دريايي سازمان محيط زيست هم‌اكنون سازمان حفاظت محيط زيست فاقد هر گونه امكانات جهت مانور و حفاظت از محيط زيست آب‌هاي ساحلي است اما با راه اندازي اين گارد از امكانات و تجهيزات تمام دستگاه‌ها براي نظارت و حفاظت از اكوسيستم‌هاي ساحلي و دريايي از جمله جزيره هندورابي استفاده مي‌شود و در اين صورت فعاليت‌هاي به دور از چشم محيط‌زيست كاهش خواهند يافت.
معاون سازمان محيط زيستدر حالي ازبازديد طرح‌هاي گردشگري در جزيره هندورابي و تشكيل كارگروه با مسوولان مناطق آزاد براي بازبيني پروژه‌ها خبر مي‌دهد كه كارشناسان و مسوولان منطقه‌اي معتقدند ورود گردشگر به اين ذخيره‌گاه ارزشمند مرجاني و تنها زيستگاه صدف‌هاي مرواريد ساز خليج فارس بايد قدغن شود.
از سوي ديگر دكتر محمدرضا فاطمي، عضو هيات علمي دانشگاه علوم و تحقيقات معتقد است در ايران گردشگري مصادف با نابودي طبيعت است چرا كه نه برنامه‌هاي گردشگري همگام با محيط زيست است و نه مردم فرهنگ گردشگري با رعايت موازين زيست‌محيطي را دارند و اين موضوع به خوبي در جزيره كيش مشهود است.
فاطمي به «اعتماد» مي‌گويد: همين حالا پروژه‌هايي كه منطقه آزاد در جزيره هندورابي آغاز كرده نشان از بي‌توجهي به محيط‌زيست دارد چون در يك منطقه سايت تخم‌گذاري لاكپشتهاي دريايي را نابود كرد و در جايي ديگر مرجان‌هاي حساس را با ساخت اسكله ناديده گرفته است.
به گفته او، اگرچه سطح حفاظتي جزيره هندورابي در حدي است كه مي‌توان با مجوز محيط‌زيست در آن فعاليت كرد اما دليل اينكه براي گردشگري در اين منطقه بكر با اين همه هزينه اصرار مي‌شود مشخص نيست، چرا كه تمام ويژگي‌هاي مورد نظر گردشگري از غواصي و ساير تجهيزات تفريحي تا امكانات رفاهي در جزيره‌اي بزرگ‌تر و با تنوع مرجاني بيشتر يعني كيش وجود دارد.
اين استاد دانشگاه به نابودي مرجان‌ها تا شعاع حدود ٤٠٠ متر در اثر ساخت اسكله اشاره مي‌كند و ادامه مي‌دهد: وقتي يك زيستگاه مرجاني تخريب شد به دليل حساس و شكننده بودن آن ديگر امكان برگشت به حالت اوليه وجود ندارد. بنابراين معتقدم نبايد پاي گردشگر به اين جزيره باز شود و هندورابي و شيدور به عنوان ذخيره‌گاه ژنتيكي مرجان‌ها حفظ شوند تا شايد بتوان از آنها براي حمايت و تقويت مرجان‌هاي جزيره كيش و لاوان بهره برد.
فاطمي تاكيد مي‌كند: از سوي ديگر هندورابي و شيدور تنها زيستگاه‌هاي خليج فارس هستند كه صدف‌هاي مرواريدساز در آنها وجود دارد اگرچه در گذشته در جزاير كيش و لاوان هم اين صدف‌ها وجود داشت ولي در حال حاضر اين زيستگاه‌ها نابود شده و فقط هندورابي و شيدور مرواريد توليد مي‌كنند و نه تنها از نظر زيست محيطي بلكه از نظر اقتصادي هم حيف است كه اين جزيره قرباني طرح‌هاي گردشگري شود.
او در پايان با اشاره به اينكه در دولت قبل بدون توجه به ارزيابي محيط‌زيست در اين جزيره پروژه‌هاي بسياري كليد خورد اظهار اميدواري كرد كه رييس و معاون سازمان محيط زيست در بازديد از جزيره هندورابي با طرح‌هاي گردشگري در اين جزيره مخالفت كنند و سرنوشت اين جزيره مانند آشوراده رقم نخورد.
