انتشار یک نقد آتشین درباره عملکرد شهیندخت مولاوردی،
معاون امور زنان و خانواده رئیس جمهور در یک نشریه که انعکاس وسیع برون
مرزی نیز داشت، این ابهام را پیش آورد که مرزهای اخلاق حرفه‌ای در مطبوعات
ایران تا چه میزان جدی گرفته می‌شود و آیا وقت آن نرسیده تا به رعایت اصول
اولیه نظیر انصاف در نقد نگاه جدی‌تری داشت؟
به گزارش «تابناک»، نشریه «یالثارات» در قامت یکی از نشریات منتقد دولت اخیراً در مطلبی به نقد سیاست‌های دولت در حوزه عفاف و حجاب پرداخته و ذیل این نقد، عمده مصائب را متوجه شهیندخت مولاوردی، معاون امور زنان و خانواده رئیس جمهور نموده است. این نشریه با به کارگیری تعابیری درباره ملاوردی و شخص دیگری که مطابق با قوانین جزایی مرسوم کشور مصداق اجرای حد است، معاون زن رئیس جمهور را در جایگاه بسیار بدی قرار داده است.
شدت تعابیر به کار رفته در این مطلب آنچنان کم‌سابقه و نامتعارف بود که رسانه‌های خارج از ایران نیز به پوشش بخش‌های توهین آمیز مطلب مورد اشاره پرداختند و نقدی که می‌توانست با ادبیاتی متین به اصلاح فضای کنونی کمک کند، به واسطه خدشه‌ای که به کرامت انسانی یک شخص وارد کرده بودند، خود به چالشی تازه بدل شد که نگاه جدی نقادان را در پی داشت.
اگر از منظر دینی به این واقعه بپردازیم، نباید فراموش کنیم، قبلاً از هر معروفی که باید بدان امر کرد و قبل از هر منکری که نهی‌اش کرد، اخلاق قرار دارد و همان گونه که رسول مکرم اسلام (ص) فرموده‌اند: «إنّما بُعِثتُ لاُتَمِّم مَکارِمَ الأخلاقِ؛ همانا مبعوث شدم تا اخلاق انسانی را کامل کنم» که نشان از جایگاه اخلاق دارد و اتفاقاً اگر روش پیامبر رحمت با مهربانی و اخلاق حسنه همراه نبود، اسلام در دوران سخت سال‌های ابتدای بعثت گسترش نمی‌یافت.
با این اوصاف انتظار می‌رود اگر نقدی با دغدغه‌های دینی مطرح می‌شود، مبتنی بر اخلاق پیامبری باشد که الگوی اول همه مسلمانان جهان است و در آستانه میلاد پربرکت ایشان، باید بیش از پیش به خلق نیکو، گذشت، صبر و حسن رفتار ایشان در برخورد با مخالفان و دشمنانی که از هیچ عداوتی پرهیز نمی‌کردند، بهره برداری کرد. طبیعتاً معاون زن رئیس جمهور که یک زن شیعه محجبه است، از یک کافر حربی دوران جاهلی بدتر نیست که اینچنین از سوی برخی مورد خطاب قرار گرفته است.
البته اخلاق‌مداری نافی حق مداری نیست و اتفاقاً حق‌مداری و امر به معروف و نهی از منکری که در مدار اخلاق و بدون تعابیر زننده مطرح شود، از سوی شخص یا اشخاص مورد نقد قرار گرفته، راحت‌تر پذیرفته می‌شود و در مقابل، اگر کلام حقی با ادبیاتی غیرمرسوم و توهین آمیز مطرح شود، ممکن است حقانیت طرح شده در سایه برندگی نامتعارف گفتار قرار گیرد و دغدغه مورد بحث قربانی شیوه بیان شود؛ رخدادی که با انتشار این مطلب شاهد وقوعش بودیم.
علاوه بر چارچوب‌های اخلاقی مورد اشاره در دین اسلام و مذهب شیعه، اخلاق حرفه‌ای در فضای رسانه یکی از سرفصل‌هایی است که در هر کشور و هر فرهنگی با هر عقیده‌ای به شدت مورد تأکید قرار می‌گیرد و هرچند مرزهای این چارچوب‌های اخلاقی در هر جغرافیا، پیش و پس می‌رود، برخی بدیهیات نظیر عدم انتساب اتهام‌های سنگین به ویژه اتهام‌های اخلاقی به اشخاص تقریباً در چارچوب همه رسانه‌های معتبر دنیا مشهود و جزو قواعد کلی و جهان شمول است.
رسانه‌های معتبر عموماً نسبت به تدوین و بعضاً نسبت به انتشار منشور اخلاقی اقدام می‌ورزند و در همین چارچوب فعالیت می‌کنند که شاخصه کلی مورد توجه قرار گرفته در اکثر این منشورها، انصاف در نقد است؛ رویه‌ای که برای نخستین بار در سال 1923 توسط انجمن آمریکایی سردبیران و روزنامه ها در قالب مرسوم کنونی بنیان نهاد شده و در سال‌های بعد در تمامی مطبوعات جهان به عنوان یک ضرورت بدیهی مورد توجه قرار گرفت.
در این میان حتی چهره‌های برجسته کشورمان نیز دیدگاه اخلاق گرایی در فضای رسانه را مورد تأکید قرار داده‌اند و در رأس ایشان، رهبر انقلاب همواره در همین چارچوب سخن گفته و طبیعتاً اگر رسانه‌ای خود را ولایتمدار بخواند، باید این بیانات ایشان را نصب العین قرار دهد: «باید در انتقاد از یک شخص یا دستگاه دچار بی‌انصافی نشویم. باید با انصاف بود، با انصاف عمل کرد، با انصاف حرف زد. اگر با کسی دشمن هستید، نباید موجب شود حتی نسبت به دشمن بی‌عدالتی و بی‌انصافی کنید. نگرانی من از انتقاد کردن نیست. نگرانی من از رایج شدن اخلاق بی انصافی در جامعه است».
انتظار می‌رود فضای رسانه‌ای کشور آهسته آهسته به سمت و سویی جریان پیدا کند که اساساً امکان طرح مطالبی خارج از چارچوب‌های معمول اخلاقی نباشد و تمامی رسانه‌ها پیش از انتشار هر دیدگاه و نظری، نسبت به قرار دادن آن دیدگاه در ترازوی انصاف اقدام عملی انجام دهند.
