روز شنبه هواپیماهای جنگنده ایالات متحده، اقدام به بمبباران مواضع نیروهای ارتش سوریه در نزدیکی دیرالزور کردند. این واقعه زمانی رخ داد که تنها چند روز بیشتر از آتش بس شکننده توافق شده میان روسیه و آمریکا نگذشته بود. حال نشریه ایندیپندنت در مطلبی تحلیلی بر این باور است که نفوذ روسیه و آمریکا بر متحدان خود اندک است و هیچ یک از قدرت های منطقه ای و جهانی خواهان صلح در سوریه نیستند.
به گزارش «تابناک» این نشریه می نویسد: حمله هواپیماهای ارتش آمریکا به مواضع ارتش سوریه، نمادی از شکست توافق 10 سپتامبر میان روسیه و آمریکاست؛ توافقی که مفاد اصلی آن عبارت بود از یک آتش بس گسترده در سوریه، ورود کاروان کمک های بشردوستانه سازمان ملل به مناطق جنگ زده و در محاصره و همچنین عملیات مشترک روسیه و آمریکا برای حملات هوایی به مقر و مواضع تروریست های داعش و جبهه النصره. از این مفاد تا کنون تنها یک آتش بس شکننده مانده است.
قدرت این توافق بیش از هر چیز به این امر بازمی گشت که از سوی آمریکا به عنوان ابرقدرت فعلی و روسیه به عنوان ابر قدرت بالقوه بر سر آن مصالحه شده بود. هر دوی این کشورها باید قادر به تأثیرگذاری و نفوذ بر متحدان خود در سوریه بوده باشند تا این توافق کامل اجرا شود، اما تا کنون این اتفاق رخ نداده است.
چنانچه دیده می شود، هنوز شاهد درگیری های پراکنده در سوریه هستیم و کاروان کمک رسانی سازمان ملل که برای 250 تا 270 هزار جنگ زده تدارک دیده شده، در مرزهای ترکیه متوقف مانده است. در ظاهر شورشیان متعادلی که از سوی ایالات متحده حمایت می شوند، از جبهه النصره تبری جسته اند اما در واقع هنوز با این طیف معامله کرده و همکاری می کنند.
یکی از مهمترین نقاط ضعف این توافق این است که صرف نظر از نیروی اجبار و حسن نیت طرف های درگیر جنگ در سوریه، فاقد هرگونه مکانیزم عملی دیگری برای رسیدن به سرانجام است. در شرایطی که اغلب قدرت های منطقه ای و جهانی که در صحنه نبرد سوریه حضور دارند، بر خلاف ظاهری که از خود نشان می دهند، منافعی در ادامه جنگ سوریه برای خود می بینند، و خواهان صلح در این کشور نیستند، سخن گفتن از حسن نیت کاری بیهوده است.
هیچ مشخص نیست تا چه زمانی آمریکا و روسیه می توانند متحدان خود در سوریه را همچنان به خط نگاه دارند و تا کجا حاضر هستند برای این موضوع هزینه کنند. ایالات متحده می تواند شورشیان را با واسطه نیروهای خارجی حمایت کننده آنها یعنی، ترکیه، عربستان و قطر برای پایبند ماندن به آتش بس تحت فشار قرار دهد؛ اما آیا این فشار کافی است؟
در کمتر از دو ماه دیگر انتخابات ریاست جمهوری آمریکا مستاجر جدیدی را روانه کاخ سفید می کند که ممکن است این مستاجر جدید سیاست جدیدی نیز در قبال سوریه داشته باشد. این در حالی است که همین دولت فعلی در آمریکا نیز در مورد سیاست هایش در سوریه دچار انشقاق و دودستگی داخلی است.
از سوی دیگر، روسیه به شدت تمایل دارد که این توافق کامل عملیاتی شود اما به سختی میتواند بشار اسد را به آنچه خواهان آن است وادارد؛ حتی در شرایطی که بشار اسد به لحاظ نظامی نیاز زیادی به روسیه دارد. در بلند مدت هیچ کس نمی تواند قدرت نظامی و سیاسی گروه های رقیب در خاورمیانه امروز را به شکل واقعی برآورد سازد. تا قبل از جنگ افغانستان و عراق نگاهی افراطی در منطقه وجود داشت که بر اساس آن آمریکا قدرت برتر و یکه در این منطقه است. درگیری طولانی مدت آمریکا در این جنگ ها و شکست در برآورده کردن اهداف آنها، اکنون منجر به این دیدگاه افراطی شده که آمریکا در این منطقه به شدت ضعیف است.
البته هنوز برای نا امید شدن از آتش بس توافق شده به شدت زود است، حتی اگر تنها دلیل این باشد که تعارض و جنگ در سوریه به قدری خودسرانه و پیچیده شده که کاهش و حتی محدود کردن آن به طرزی فوق العاده مشکل است. برای سوء تفاهم و سوء مدیریتی که در سال 2011 رخ داد، باید بهایی پرداخت می شد و در نتیجه زمان زیادی لازم است تا آتشی را که برای پنج سال اجازه داده شده تا از کنترل خارج شود، متوقف ساخت.
توافق اخیر روسیه و آمریکا تنها تلاش جدی است که برای محدود ساختن خشونت در سوریه تا کنون صورت گرفته و به شکلی جالب توجه در بین دو قدرتی بسته شده که جزو بزرگترین آتش افروزان جنگ در صحنه سوریه بوده اند و تنها این دو هستند که می توانند پایانی برای این آتش رقم بزنند.
طرف های دیگر می توانند از این توافق تبعیت کنند. به گروه های شورشی معتدل دستور داده شده تا از جبهه النصره فاصله بگیرند. این نکته که در سوریه همواره گروهی شورشی معتدل با قدرت فوق العاده حضور دارد، همواره در مرکز سیاست های غرب در سوریه بوده است؛ هر چند حقایق و شواهد چیز دیگری می گوید. اگر این گونه بود، این توافق بیشترین منفعت را برای این گروه به همراه داشت و مانند کردهای عراق و سوریه و ارتش عراق آنها با کمک نیروی هوایی آمریکا می توانستند قدرت آتش خود را علیه تروریست ها چندین برابر کنند.
اما اگر این گروه معتدل شورشی قدرتمند، تنها یک افسانه است و نیروهای مخالف اسد، عجیب و شگفت آور توسط داعش و جبهه النصره هدایت می شوند، در نتیجه این گروه شورشی انگیزه های موثری برای بر هم خوردن توافق دارد.
جهان بیرون از سوریه به واسطه اخبار و آرزوهای مخدوش در مورد این جنگ، دیدگاه درستی از وقایع در سوریه ندارد. این موضوع، نکته ای را که جام کری، وزیر خارجه آمریکا بیان کرده، بسیار پررنگ و عمیق می سازد. اینکه اگر توافق صورت گرفته با روسیه بر هم بخورد، تنها گزینه باقی مانده برای سوریه، کشتار بیشتر و نابودی های بزرگ تری است که هم سوریه و هم همسایگان آن را در خود غرق خواهد کرد.
