بيش از پنج سال و نيم است كه از آغاز بحران در سوريه مي‌گذرد و در اين مدت، به جز ويراني سوريه، كشتار صدها هزار سوري و آواره شدن ميليون‌ها نفر نتيجه ديگري به دست نيامده است. با آنكه از همان ابتداي بحران، تلاش‌ها براي حل و فصل مسايل سوريه آغاز شده اما نتايج رايزني‌هاي سياسي هم چيزي جز سردرگمي سياسي نبوده است. تحولات ميداني سوريه از حدود يك سال پيش، روي ديگري به خود گرفته و آمدن نظامي روس‌ها به سوريه و فعاليت جدي‌تر ساير بازيگران در اين پرونده بازي را در سطح ميدان تغيير داده است.
به گزارش اعتماد، از حدود دو ماه پيش نيز نگاه‌ها به نبرد حلب دوخته شده و هر كسي روايت مخصوص به خود را ارايه مي‌دهد. غربي‌ها از كشتار غيرنظاميان در حلب‌شرقي سخن مي‌گويند و روس‌ها هدف‌شان را مبارزه با تروريسم اعلام مي‌كنند. آخرين اميدها نيز براي برقراري يك آتش‌بس سراسري در سوريه با شكست توافق روسيه و امريكا بر باد رفته است. با توافق روسيه و امريكا، فشارها بر مسكو و دمشق نيز افزايش يافته است. با اين حال، سوريه خود مجالي براي افزايش مناسبات و مراودات تهران و مسكو شده است. لوان جاگاريان، سفير روسيه در ايران ٥٨ ساله است و بيش از چهار سال و نيم است كه در تهران مستقر است و البته آخرين روزهاي حضور خود در تهران را تجربه مي‌كند. با او درباره وضعيت حلب، برنامه روسيه در سوريه، گفت‌وگوهاي مسكو و واشنگتن، همكاري‌هاي ايران و روسيه در خاورميانه و البته نگاه روسيه به انتخابات رياست‌جمهوري گفت‌وگو كرديم. مشروح اين گفت‌وگو در ادامه مي‌آيد.
وضعيت حلب اين روزها بيش از هر موضوع ديگري درباره سوريه مورد توجه قرار گرفته است. از بحران كنوني حلب، روايت‌هاي مختلفي ارايه مي‌شود. روايت مسكو از بحران حلب شرقي چيست؟
مسائل بحث‌انگيزي درباره حلب شرقي مطرح است. غربي‌ها در اين باره روايت مخصوص به خود را دارند و مسكو نيز روايت مخصوص به خود را در اين باره دارد. امروز، مساله اصلي درباره سوريه متمركز بر وضعيت حلب شرقي است و برخي از رسانه‌ها، از روسيه و دولت قانوني جمهوري سوريه انتقاد مي‌كنند. آنها مدعي هستند كه ما مردم بي‌گناه حلب شرقي را مي‌كشيم و روسيه دست به جنايت نظامي زده است. آنها شديدا از روسيه انتقاد مي‌كنند و ما به‌شدت شاهد فشارهايي جدي بر مسكو و دمشق هستيم. مسوولان عاليرتبه روسيه از ابتداي طرح اين اتهامات، از اساس آنها را رد كرده و مي‌كنند. ما چندين بار از امريكايي‌ها و متحدان‌شان وعده‌هايي را دريافت كرديم اما آنها به وعده‌هاي‌شان عمل نكردند. در ابتداي سال ميلادي، امريكايي‌ها به ما قول دادند كه واشنگتن گروه تروريستي جبهه النصره را از گروه‌هاي به اصطلاح معتدل جدا خواهد كرد. آنها به اين قول‌شان پايبند نبودند. اين عدم پايبندي موجب شد تا ما نسبت به آنها مشكوك شويم. ما مشاهده مي‌كنيم حلب شرقي تحت كنترل جبهه النصره است؛ گروهي كه همانند داعش تروريستي است و هم امريكا و هم روسيه و همچنين از سوي سازمان ملل متحد، تروريستي شناخته شده است ولي نوع برخورد امريكايي‌ها نسبت به اين تروريست‌ها موجب شد تا ما نسبت به آنها در برخوردشان با جبهه النصره مشكوك شويم. ما مشاهده مي‌كنيم كه امريكا از اين گروه تروريستي حمايت مي‌كند. در واقع، امريكا مي‌خواهد از اين گروه براي بركنار كردن رييس‌جمهور قانوني سوريه يعني آقاي بشار اسد استفاده كنند. ما مشاهده مي‌كنيم كه آنها عليه تروريسم اصلا مبارزه نمي‌كنند. ائتلافي كه در راس آن امريكا است، هم برخي از مناطق سوريه و هم برخي از مناطق عراق را بمباران مي‌كند ولي آن بمباران‌ها چه نتيجه‌اي داشته است؟ نتيجه آن بسيار بسيار كم و ضعيف است. با اين وجود، رياست‌جمهوري آقاي اوباما در حال پايان يافتن است و ما در انتظار رييس‌جمهور جديد اين كشور هستيم. عدم موفقيت امريكا در مساله سوريه موجب عصبانيت شديد آنها شده است، زيرا به هدف خود نرسيده‌اند. هدف عمده آنها بركناري آقاي بشار اسد است كه موفق نشدند.
روسيه بيان مي‌كند كه هدفش از بمباران مبارزه با نيروهاي تروريستي است ولي غربي‌ها مي‌گويند مردم حلب شرقي بر اثر بمباران روسيه در حال كشته شدن هستند. آيا كشتن تروريست‌ها آنقدر ارزش دارد كه در كنار آن مردم غيرنظامي هم كشته شوند؟
جنگ، جنگ است. غربي‌ها هم‌اكنون موصل و برخي مناطق حومه موصل را بمباران مي‌كنند. آيا در اين بمباران‌ها، افراد غيرنظامي كشته نمي‌شوند؟ چرا آنها سكوت مي‌كنند؟ لازم است من به دو نكته اشاره كنم. در شهر دهوك عراق، يك مراسم عزاداري توسط هواپيماها مورد هدف قرار مي‌گيرد. توسط كدام هواپيما؟ كدام كشور در عراق پرواز مي‌كند و بمباران‌ها را انجام مي‌دهد؟ سوريه پروازي ندارد، روسيه پروازي ندارد، ايران پروازي ندارد، عراق هم پروازي ندارد. چه كسي آنها را بمباران كرده است؟ چند روز پيش يك دهكده كردنشين در سوريه بنام حساجِك توسط هواپيماهاي بلژيك بمباران شد. سفير آنها در مسكو به وزارت امور خارج احضار شد. ما شواهد را به آنها داديم و گفتيم كه مسووليت اين كار برعهده بلژيك است. چرا رسانه‌هاي غربي در اين باره سكوت مي‌كنند؟ دليل اين كارشان به خاطر آن است كه برخورد آنها چه نسبت به سوريه، چه نسبت به روسيه و چه نسبت به ايران، برخوردي دوگانه است. ما در حلب شرقي آتش‌بس برقرار كرديم كه براي هشت ساعت بود، سپس به ١١ ساعت تداوم يافت و سرانجام تا چند روز تمديد شد و ساعت هفت عصر امروز (شنبه) به پايان مي‌رسد. با آنكه ما در حلب آتش‌بس و توقف درگيري‌ها را برقرار كرديم اما تروريست‌ها و حاميان خارجي آنها اجازه نمي‌دهند مردم بي‌گناه از شهر خارج شوند. چرا آنها اين كار را مي‌كنند؟ دليل كارشان به اين خاطر است تا بعدا روسيه و دولت سوريه را متهم كنند كه ما مردم بي‌گناه حلب شرقي را مي‌كشيم.
شما مي‌گوييد با وجود آتش‌بس، گروه‌هاي مسلح و حاميان آنها نمي‌گذارند افراد غيرنظامي از حلب شرقي خارج شوند ولي وضعيت حلب شرقي، يك بحران انساني را به وجود آورده است. آيا روسيه نمي‌تواند در حلب به گونه‌اي عمل كند كه اين بحران انساني در اين منطقه به اين شكل ايجاد نشود؟
ما از ابتدا به امريكا پيشنهاداتي براي هماهنگي ميان نظاميان ما و امريكا داديم.
درباره حلب؟
نه فقط حلب بلكه درباره تمامي مناطق سوريه. وقتي آنها ما را متهم مي‌كردند هدف شما، گروه‌هاي تروريستي نيستند بلكه مردم بي‌گناه است، به آنها گفتيم اگر شما اطلاعاتي داريد- كه حتما داريد- به ما بدهيد تا كدام مناطق را بمباران كنيم. آنها پيشنهاد ما را رد كردند. ديگر چگونه مي‌توان همكاري كرد؟ از سويي، آنها به ما انتقاد مي‌كنند و از طرف ديگر، پيشنهاد رسمي ما را براي همكاري رد مي‌كنند. چگونه مي‌توان با آنها در اين شرايط همكاري كرد؟ مناقشه‌اي كه هم‌اينك چه در عراق و چه در سوريه آن را مشاهده مي‌كنيم، ريشه آن مي‌دانيد كجاست؟ در هجوم غيرقانوني امريكا به عراق در سال ٢٠٠٣. امريكا به عراق تجاوز كرد در حالي كه هيچ هماهنگي‌اي با شوراي امنيت سازمان ملل نشده بود. اين نقض صريح حقوق بين‌المللي بود. آنها با اين كارشان، عراق را نابود كردند. پس از حمله امريكا كشور عراق خيلي ضعيف شده است. شيعيان در جنوب، اهل سنت در مركز و كردها در شمال در وضعيت دشواري قرار دارند.
با توجه به بحراني كه هم‌اكنون در حلب شرقي وجود دارد، آيا ممكن است پيشنهاد مجددي از سوي مسكو براي همكاري با امريكا به واشنگتن بدهيد؟
دروازه همكاري با امريكا هميشه از سوي روسيه باز است. پس از برگزاري نشست لوزان كه اخير در سوييس برگزار شد، ما آمادگي‌مان را براي انجام همكاري با يكديگر اعلام كرديم اما فكر مي‌كنيم كه در امريكا يك هماهنگي درباره سوريه ميان ساختارهاي دولتي وجود ندارد. وزارت امور خارجه سياست خود را دنبال مي‌كند، وزارت دفاع سياست خود را دنبال مي‌كند و سي.آي.اي نيز سياست خود را درباره سوريه دنبال مي‌كند. در اين وضعيت، همكاري با آنها اندكي مشكل است.
بخشي كه موجب شده تا همكاري ميان مسكو و واشنگتن با اختلال روبه‌رو شود، كدام بخش است؟
بيشتر وزارت دفاع. آقاي اشتون كارتر آنگونه كه ما مشاهده مي‌كنيم تمايلي براي همكاري با روسيه درباره سركوب تروريست‌ها ندارد. آنها در مبارزه با تروريسم جدي نيستند.
اين عدم جديت آنها ناشي از چيست؟
آنها بر ضد تقويت حضور روسيه در خاورميانه هستند. آنها اصلا نمي‌خواهند روسيه تقويت شود. آنها حسادت مي‌ورزند. آنها نمي‌خواهند بازيگري به غير از امريكا نقش مهمي را در خاورميانه داشته باشد.
روز جمعه، شاهد تصويب قطعنامه‌اي در شوراي حقوق بشر سازمان ملل درباره فجايع و وضعيت بحراني حلب شرقي بوديم كه بر اين اساس سازمان ملل خواستار تحقيقات مستقل درباره بررسي وضعيت حلب و جرايم جنگي در آن شده است. واكنش مسكو نسبت به اين مساله چيست؟
اتهاماتي كه عليه تهران، مسكو و دمشق در سوريه مطرح مي‌شود، اتهاماتي بي‌اساس است و جنبه كاملا سياسي دارد. كساني كه از روسيه، ايران و سوريه انتقاد مي‌كنند، بهتر است از امريكا انتقاد كنند. ببينيم كدام طرف جنايت كرده است؟ اگر شما به ياد داشته باشيد، امريكا چند ماه پيش بيمارستاني را در قندوز افغانستان مورد حمله قرار داد. كسي در ميان غربي‌ها از امريكا انتقاد كرد يا خير؟ وقتي ما از امريكايي‌ها درباره وضعيت يمن و كشته شدن مردم يمني مي‌پرسيم، آنها سكوت مي‌كنند. اتهامات آنها درباره حقوق بشر در سوريه عليه مسكو، دمشق و تهران اتهاماتي بي‌اساس است و مبتني بر موازين دوگانه است.
شما آن را دوگانه مي‌خوانيد ولي به هر حال شوراي حقوق بشر سازمان خواستار تحقيقاتي در حلب شرقي است. آيا روسيه با انجام اين تحقيقات موافقت مي‌كند؟
بار ديگر تاكيد مي‌كنم اتهاماتي كه به روسيه، سوريه و ايران در سوريه مطرح مي‌شود، بي‌اساس است. اين تحقيقات براي چيست؟ لازم است درباره رفتارها و اقدامات غربي‌ها تحقيق صورت بگيرد كه چرا غربي‌ها از تروريست‌ها حمايت مي‌كنند.
آيا اين بي‌اساس بودن را مي‌توان به عدم موافقت مسكو با برگزاري تحقيقات تعبير كرد؟
بله. هدف ما مبارزه با تروريسم است. انتقاد ما به آنها اين است كه غربي‌ها نمي‌خواهند با تروريسم يك مبارزه جدي داشته باشند.
طي روزهاي گذشته آتش بسي با ابتكار روسيه در حلب شرقي صورت گرفت. آيا امكان تمديد آتش‌بس در مقاطع مختلف وجود دارد؟
اگر به ياد داشته باشيد ما چندين بار آتش بس برقرار كرديم و آن را رعايت كرديم ولي تروريست‌ها كه از سوي غربي‌ها و برخي از كشورهاي منطقه تشويق مي‌شوند، از اين فرصت براي تقويت مواضع‌شان سوءاستفاده كردند. مثلا در راه شهرك كاستلو، نيروهاي دولت سوريه عقب‌نشيني كردند ولي تروريست‌ها عقب‌نشيني نكردند. آنها نيرو دريافت كردند، سلاح دريافت كردند. وقتي ما از آنها مي‌پرسيم كه چرا اين اقدامات صورت مي‌گيرد و چرا به آتش بس پايبند نيستيد، جواب مشخصي را دريافت نمي‌كنيم. مگر مي‌شود به آنها اعتماد داشت؟ مي‌شود؟ نمي‌شود.
تعريف مسكو از معارضان يا گروه‌هاي مخالف ميانه‌رو چيست؟
گروه‌هاي ميانه‌رو، جرياناتي هستند كه طرفدار يك روند سياسي براي حل بحران سوريه هستند. ما از يك راهكار سياسي براي حل بحران سوريه حمايت مي‌كنيم؛ مذاكرات ميان معارضان ميانه‌رو با دولت سوريه در جهت تدوين قانون اساسي جديد و برگزاري يك انتخاب شفاف و عادلانه. ما معارضان را گروه‌هايي مي‌دانيم كه هرچند مخالف بشار اسد هستند اما مخالف مبارزه مسلحانه هستند.
ارتباطات‌تان با آنها چگونه است؟
ما با آنها ارتباطاتي داريم؛ چه در دمشق، در استانبول، در اروپا. آنها را قانع مي‌سازيم تا از راهكارهاي سياسي مساله را دنبال كنند. البته معارضان ديگري نيز هستند كه ما آنها را معارضان تندرو مي‌دانيم. مثلا ما نمي‌توانيم فعاليت يك كميته عالي را در رياض بفهميم. سياست آنها اصلا سازنده نيست. آنها هميشه قبل از مذاكرات و شروع روند سياسي پيش‌شرط كناره‌گيري بشار اسد از قدرت را مطرح مي‌كنند. ما اين مساله را نمي‌توانيم قبول كنيم. مذاكرات سياسي بايد بدون مطرح كردن هيچ پيش‌شرطي آغاز شود.
روسيه درباره معارضان چه گفت‌وگوهايي با كشورهاي ديگر به ويژه عربستان و تركيه داشته است؟ چه تفاوت‌هايي ميان نگاه تهران و مسكو با اين كشورها در اين باره وجود دارد؟
پس از بهبود روابط دوجانبه با تركيه، مشاهده مي‌كنيم مواضع آنكارا درباره سوريه اندكي نرم‌تر شده است. آنها ديگر مانند گذشته تاكيد و اصراري بر كناره‌گيري بشار اسد ندارند. ما رايزني‌هايي هم با دولت عربستان سعودي و دولت قطر درباره سوريه داريم. حدود ١٠ روز پيش، فرستاده ويژه رييس‌جمهور روسيه آقاي لاورنتيف به تهران آمد و در ادامه به قطر، عربستان و تركيه نيز رفت و با مسوولان عاليرتبه اين كشورها در آستانه برگزاري كنفرانس لوزان ملاقات كرد. البته اختلافاتي ميان تركيه، قطر و عربستان سعودي با روسيه درباره سوريه وجود دارد. اين طبيعي است ولي ما تلاش مي‌كنيم به يك سازشي برسيم تا به يك راه‌حلي دست يابيم.
به عملكرد كميته عالي معارضان در رياض و عدم فهم عملكرد آنها اشاره كرديد. آنها معارضان مورد حمايت عربستان هستند. اين عدم فهم تا چه اندازه نشان‌دهنده اختلافات ميان روسيه و عربستان درباره سوريه است؟
اختلافاتي وجود دارد. لازم است يك بار ديگر تاكيد كنيم كه سرنوشت آقاي بشار اسد را فقط مردم سوريه تعيين مي‌كنند. ايران هم در اين باره با ما همفكر است.
ايران عربستان را حامي تروريست‌هاي حاضر در سوريه مي‌داند. آيا شما با اين نظر موافق هستيد؟
عربستان در برخي از گروه‌ها در سوريه تاثير دارد. اين منحصر به عربستان نيست؛ هم عربستان و هم قطر و هم تركيه. يك بار ديگر تكرار مي‌كنم كه ما با آنها كار مي‌كنيم و تلاش مي‌كنيم آنها را قانع بسازيم تا بيشتر راهكار سياسي را دنبال كنند.
اين گروه‌ها از نظر روسيه، تروريستي هستند يا معارض ميانه‌رو؟
ما هرگز نگفته‌ايم كه قطر و عربستان از گروه‌هاي تروريستي حمايت مي‌كنند.
آيا اين اعتقاد را هم نداريد كه رويكرد اين كشورها از گروه‌ها موجب تداوم وضعيت موجود در سوريه شده است؟
لازم است تكرار كنم كه مسكو با آنكارا، دوحه و قطر مذاكره و تبادل نظر مي‌كند تا مناقشه سوريه از طريق سياسي حل و فصل شود.
ارتباط روسيه با كردهاي سوريه چگونه است؟
ما با كردهاي سوريه ارتباط داريم ولي لازم است تاكيد كنم كه روسيه طرفدار حفظ تماميت ارضي سوريه است.
آيا كردها را جزو معارضان مي‌دانيد؟
بله؛ آنها از يك طرف عليه داعش و جبهه النصره جنگ مي‌كنند كه مبارزه با تروريسم است ولي از يك طرف ديگر نيز عليه بشار اسد جنگ مي‌كنند. اين مساله موجب ايجاد يك موقعيت عجيب و غريب مي‌شود. ما طرفدار گفت‌وگوهاي سياسي ميان كردهاي معارض و دولت بشار اسد هستيم. با اين وجود، اين مساله از مسائل داخلي سوريه است چون كردهاي سوريه جزو شهروندان اين كشور محسوب مي‌شوند.
در گفت‌وگوهاي‌تان با كردهاي سوريه، به آنها براي گفت‌وگو با بشار اسد توصيه‌هايي نيز داشته‌ايد؟
بله. ما به آنها ارتباطاتي داشته و داريم و تلاش مي‌كنيم آنها را قانع كنيم تا فقط از طريق راه‌هاي سياسي اختلافات‌شان را با دولت سوريه حل كنند.
آيا مسكو يك نشستي كه يك طرف آن دولت بشار اسد و طرف ديگر كردهاي سوريه باشند را برگزار كرده است؟
برگزار نشده يا حداقل من خبر ندارم ولي روسيه از انجام گفت‌وگوهاي سياسي ميان گروه‌هاي سوري حمايت مي‌كند.
طي ماه‌هاي گذشته مساله فدراليزه شدن روسيه مطرح شد و برخي آن را طرحي براي كاستن اختلافات ميان طرفين و از جمله كردهاي اين كشور دانستند. روسيه با اين طرح موافق هستيد؟
اين مساله‌اي است كه سوري‌ها بايد درباره آن تصميم‌گيري بكنند؛ چه كردها، چه عرب‌ها و چه قوميت‌هاي ديگر. آنها بايد تصميم بگيرند كه نظام‌شان فدرال باشد يا غيرفدرال. اين مساله‌اي است كه آنها بايد در اين باره بدون دخالت از خارج سوريه تصميم‌گيري كنند.
بيش از يك سال پيش، آقاي پوتين دستور حضور رسمي روسيه در سوريه را دادند. چندي پيش نيز حضور نيروهاي نظامي روسيه در سوريه تمديد شد. روسيه تا چه زماني قصد دارد تا در سوريه باقي بماند؟
حضورمان در سوريه به درخواست دولت قانوني دمشق بود. حضورمان در سوريه نيز قانوني است. وقتي دولت سوريه و روسيه تصميم بگيرند كه حضور نظامي روسيه در سوريه نيازي نيست آنگاه تصميم ديگري را اتخاذ خواهيم كرد. تا زماني كه تهديد تروريسم در سوريه وجود دارد، نياز و حضور نيروهاي نظامي در سوريه نيز الزامي است.
برخي رسانه‌ها از عزم روسيه براي احداث يك پايگاه جديد در سوريه سخن مي‌گويند. اين مساله را تاييد مي‌كنيد؟
در حال حاضر احتياجي براي احداث يك پايگاه سوم وجود ندارد. پايگاه‌هاي كنوني روسيه براي حضور نيروهاي هوايي و دريايي ما كفايت مي‌كند.
در روزهاي گذشته، روسيه يكي از بزرگ‌ترين ناوهاي نظامي خود را عازم سوريه كرد. حضور روسيه در سوريه نيز تمديد شد. اين افزايش و تمديد حضور در حالي صورت مي‌گيرد كه در ماه مارس، مسكو بخشي از نيروهاي نظامي خود در سوريه را بازگرداند. اين بازگشت همزمان با شدت گرفتن مذاكرات مسكو و واشنگتن درباره سوريه بود. اين تمديد و افزايش نيروها نيز همزمان با تعليق همكاري‌هاي روسيه و امريكا درباره سوريه است...
وضعيت به طور كامل تغيير يافته است و بنابراين ما مجبور بوديم دوباره حضور خود را در سوريه تقويت كنيم.
اين تغيير وضعيت به خاطر شكست مذاكرات سياسي با امريكاست يا...
بله. متاسفانه آنها تعهدات خود را در توافقي كه در ماه سپتامبر به آن دست يافتيم، رعايت نكردند.
اين كم و زياد شدن نيروهاي نظامي گمانه‌زني‌ها را مبني بر اينكه روسيه به دنبال معامله با برگه سوريه است را تقويت مي‌كند؟
هيچ معامله‌اي وجود ندارد و روسيه با هيچ كسي معامله نمي‌كند. ما امريكا نيستيم كه معامله‌گر باشيم.
مسكو همانند تهران، بشار اسد را رييس‌جمهور قانوني سوريه مي‌داند. نگاه مسكو درباره آينده بشار چيست؟
ما ايشان را رييس‌جمهور قانوني سوريه مي‌دانيم. ما معتقد هستيم كه هيچ كسي به غير از مردم سوريه نمي‌توانند درباره آينده آقاي بشار اسد تصميم‌گيري كنند. اگر مردم سوريه در نتيجه يك انتخابات آزاد و شفاف تصميم بگيرند كه بشار اسد به عنوان رييس‌جمهور سوريه باقي بماند، اين حق‌شان است و ما از آن حمايت مي‌كنيم ولي اگر آنها بخواهند تصميم ديگري را بگيرند، ما از آن حمايت مي‌كنيم. آنها هستند كه تصميم مي‌گيرند و هيچ كس ديگري حق ندارد درباره آينده بشار اسد تصميم‌گيري كند.
بشار اسد را خط قرمز روسيه مي‌دانيد؟ خطوط قرمز روسيه در سوريه چيست؟
خط قرمز ما تماميت ارضي سوريه، استقلال سوريه و سوريه عاري از تروريسم است.
اگر مردم بشار اسد را نخواهند، مسكو گزينه ديگري براي جانشيني او دارد؟
گزينه احتمالي بشار اسد را فقط مردم سوريه تعيين مي‌كنند و كسي حق دخالت در اين باره ندارد. ما در امور داخلي سوريه دخالت نمي‌كنيم.
فرض كنيد تفاهمي بين‌المللي مورد پذيرش از سوي همه بازيگران سوريه صورت بگيرد كه بشار اسد از قدرت كناره‌گيري كند. آيا مسكو حاضر است به بشار اسد پناهندگي سياسي بدهد؟
در اين باره نمي‌خواهم وارد بشوم. شما وارد جزييات مي‌شويد. من از شما مي‌پرسم كه آيا ايران اين پناهندگي را به آقاي بشار اسد مي‌دهد يا خير؟
من در جايگاهي نيستم كه بخواهم در اين باره نظر بدهم.
من نيز در جايگاهي نيستم كه بخواهم اظهارنظر كنم.
ايران و روسيه در سوريه همكاري‌هاي بسيار نزديكي با يكديگر دارند و شايد اختلافات‌شان اندك باشد. نقاط هم‌پوشاني و وحدت نظر در همكاري‌هاي دو كشور در سوريه در رابطه با چه مسائلي است؟
تقريبا در همه مسائل؛ چه در مسائل نظامي و چه در مسائل سياسي. شما هنگامي كه اين مصاحبه را منتشر مي‌كنيد، اگر امكانپذير است سرمقاله‌اي را در روزنامه‌تان منتشر كنيد مبني بر اينكه هر كس از روسيه و ايران در سوريه انتقاد مي‌كند، خواسته يا ناخواسته از تروريست‌ها حمايت مي‌كند.
تهران و مسكو هيچ اختلافي ندارند؟
اگر هست، من نمي‌دانم. شما گفتيد اگر هم اختلافي دارند، اندك است ولي من اختلاف را احساس نكردم. من در مذاكره‌هاي مختلف حضور داشته‌ام ولي اصلا احساس نكردم كه تهران و مسكو با يكديگر اختلاف نظر جدي دارند و تقريبا هم‌نظر هستند.
من به ياد دارم وزير امور خارجه روسيه در مقطعي گفت كه بشار اسد خط قرمز روسيه نيست در حالي كه برخي از مقامات متنفذ در ايران بشار اسد را خط قرمز ايران مي‌دانند. اين اختلاف را چقدر جدي مي‌دانيد؟
در حال حاضر، بحث درباره آينده بشار اسد، خيلي زود است. در حال حاضر براي ما، مبارزه با تروريسم مفيدتر و ضروري‌تر است. ما روس‌ها ضرب‌المثلي داريم مبني بر اينكه نمي‌توان پوست خرس را تقسيم كرد قبل از آنكه خرس را كشت. بايد اول تروريست‌ها سركوب شوند بعد در خصوص مسائل بعدي رايزني كرد. يك بار ديگر تاكيد مي‌كنم ما نمي‌توانيم درباره بودن يا نبودن ايشان اظهارنظر كنيم.
چندي پيش برخي از رسانه‌ها از آغاز تدوين قانون اساسي جديد سوريه با همكاري دمشق و مسكو خبر دادند. شما اين خبر را تاييد مي‌كنيد؟
ما آمادگي خود را براي همكاري و كار در اين باره اعلام كرده‌ايم. چرا نه؟
آيا در اين تدوين ايران نيز حضور خواهد داشت؟
ما با ايراني‌ها در حال حاضر در اين باره صحبت مي‌كنيم. ما از سال‌هاي قبل درباره جزييات با يكديگر رايزني كرده‌ايم؛ چه درباره قانون اساسي و چه در خصوص مسائل ديگر.
گاردين مدعي شده است كه ايران زماني قبول كرده است در نشست لوزان حاضر شود كه حضور مصر و عراق نيز نهايي شود...
بله. آن طوري كه من اطلاع دارم، ايراني‌ها طرفدار حضور مصر و عراق بودند و در نظر داشتند تا آنها در مذاكرات لوزان حاضر باشند. اين دو كشور موضع مثبتي دارند. روسيه هم خيلي مي‌خواست تا ايران در اين نشست شركت كند زيرا مگر مي‌شود درباره سوريه حرف زد اما ايران نباشد؟ نمي‌شود.
در صحبت‌هاي تلفني آقايان ظريف و لاوروف، اين پيشنهاد مطرح شد يا آقاي ظريف اين پيشنهاد را مستقيما به همتاي امريكايي‌شان دادند؟ به عبارتي، اين پيشنهاد از چه كانالي مطرح و دنبال شد؟
من مكالمه وزراي امور خارجه را گوش نداده‌ام ولي درباره حضور مصر و عراق در نشست لوزان صحبتي مطرح نشده بود ولي بعدا اين مساله مطرح شد. روسيه نيز با اضافه شدن اين كشورها موافق بود.
فكر مي‌كنيد حضور اين كشورها چه تاثيري بر روند مذاكرات داشت؟
حضور اين كشورها كمك كرد تا يك نوع توازن در ميز مذاكرات لوزان ايجاد شود.
در مذاكرات لوزان، مورد چالش‌انگيزي وجود داشت كه طرفين درگير آن شوند؟
طرفين به يك توافق عمده نرسيدند ولي عمده تفاهم صورت گرفته در آن نشست، اين بود كه طرفين موافقت كردند اين مذاكرات را ادامه دهند و در حال حاضر، متخصصان روسيه و امريكا در سوييس با يكديگر در تماس هستند.
اين همكاري آيا در تضاد با آن تعليق همكاري‌ها درباره سوريه ميان روسيه و امريكا نيست؟
چاره‌اي جز همكاري نيست. ما از امريكا انتقاد مي‌كنيم و آنها هم از ما ولي چاره‌اي جز همكاري نداريم. اين دو قدرت بزرگ بايد براي حل اين بحران به صورت دايم با يكديگر تماس داشته باشند.
در اين رايزني‌ها ايران از ريز مسائل آگاه است؟ به عبارتي، ايران در كجاي مذاكرات است؟
آنچه را درباره سوريه با امريكا مذاكره مي‌كنيم، دوستان ايراني نيز از جزييات آن آگاه هستند.
باراك اوباما تا كمتر از سه ماه ديگر رييس‌جمهور امريكاست. آيا تا اين مدت اميدي براي دستيابي به توافق براي حل بحران سوريه وجود دارد؟
بعيد به نظر مي‌رسد كه در مدت باقيمانده بحران سوريه حل شود ولي آقاي پوتين اعلام كرده‌اند با هر رييس‌جمهوري كه از سوي مردم امريكا انتخاب شود، همكاري خواهند كرد.
درباره سوريه؟
نه فقط سوريه. تمامي مسائل منطقه‌اي و دوجانبه.
تمايل مسكو آن است كه توافق درباره سوريه در دوره رياست‌جمهوري اوباما به دست آيد يا موكول به رييس‌جمهور بعدي شود؟
در دوره آقاي اوباما حل مناقشه سوريه امكانپذير نيست. وقت خيلي كم است.
آيا مسكو منتظر است تا انتخابات...
ما منتظر نيستيم. شايد معارضان آقاي بشار اسد منتظر هستند تا رييس‌جمهور جديد بيايد و برخورد اين رييس‌جمهور جديد تندتر شود. اين معارضان هستند كه از حلب خارج نمي‌شوند و نمي‌گذارند مردم غيرنظامي از شهر خارج شوند.
تا چه اندازه فكر مي‌كنيد آتش بس در حلب شرقي تكرار شود؟
همه‌چيز امكانپذير است. شما مي‌بينيد كه ما آتش‌بس را در حلب شرقي اعلام كرده‌ايم ولي مشاهده نمي‌كنيم كه فردي از جبهه النصره از حلب شرقي خارج شده باشد.
هم‌اكنون در موسم انتخابات رياست امريكا قرار داريم و مساله بحث دخالت روسيه در اين انتخابات داغ است. واكنش مسكو به اين مساله چيست؟
اصلا. كسي كه هميشه ضعيف است، به دست مسكو اشاره مي‌كند. اگر يادتان باشد، قبل از همه‌پرسي در بريتانيا درباره برگزيت، وزير پيشين امور خارجه بريتانيا، آقاي فيليپ هاموند مي‌گفت كه آقاي پوتين علاقه‌مند است لندن از اتحاديه اروپايي خارج شود. آنها هميشه مي‌خواهند مسووليت كارها را بر گردن مسكو بيندازند. در زمان شوروي نيز هر اتفاقي مي‌افتد، شوروي مقصر بود. اينك نيز روسيه را مقصر اعلام مي‌كنند. اين اتهامات كاملا بي‌اساس است.
نظر مسكو نسبت به كانديداهاي مطرح رياست‌جمهوري امريكا چيست؟
ما ترجيح مي‌دهيم كسي رييس‌جمهور شود كه اعلام مي‌كند با روسيه همكاري مي‌كند.
يعني آقاي ترامپ؟
كسي كه انتخاب مردم امريكا باشد ولي طبيعتا شما كسي را انتخاب مي‌كنيد كه با شما همكاري مي‌كند. من نگفتم آقاي ترامپ بلكه هر كسي كه اعلام كند با روسيه همكاري خواهد كرد. ترجيح ما كسي است كه بگويد ما با شما همكاري مي‌كنيم و ارتباطات‌مان را با شما تقويت مي‌كنيم و نه كسي كه تهديد مي‌كند و فشار مي‌آورد.
آيا دولت روسيه با كمپين‌هاي انتخاباتي كلينتون يا ترامپ گفت‌وگو يا ارتباطي دارد؟
هيچ ارتباطي نداشته و نداريم. ما در امور داخلي امريكا دخالت نمي‌كنيم. هر كسي هم كه ادعا مي‌كند، دروغ مي‌گويد.
برخي شواهد حاكي از آن است كه مديران كمپين انتخاباتي ترامپ سال‌ها ارتباطاتي با روسيه داشته‌اند. شما اين مساله را تاييد مي‌كنيد؟
به طور قطع من تكذيب و آن را رد مي‌كنم. ما در امور داخلي امريكا مداخله نمي‌كنيم.
نگاه كلينتون به روسيه را چگونه ارزيابي مي‌كنيد؟
تا به حال، نگاه او درباره روسيه مطلوب نبوده است.
و آقاي ترامپ؟
ايشان چندين بار گفته‌اند اگر به عنوان رييس‌جمهور منتخب شوند، روابط خوبي را با آقاي پوتين برقرار مي‌كنيم.
خود آقاي پوتين چه نظري دارند؟
آقاي پوتين گفته‌اند هر كسي كه به عنوان رييس‌جمهور منتخب شود و نگاه خوبي را به ما داشته باشد، استقبال مي‌كنيم.
آقاي پوتين چندي پيش به برلين سفر كرده‌اند. آيا طرفين توانستند درباره اوكراين به نتيجه‌اي برسند؟
ما به نتيجه رسيديم كه بايد توافقات مينسك رعايت شود. انتظار ما آن است كه كشورهاي اروپايي بر كي‌يف فشار بياورند تا دولت اوكراين به تعهدات خود پايبند باشد. آنها تا به حال اين كار انجام نداده‌اند.
آيا در اين باره تضميني عملي براي انجام اين كار به شما داد؟
ما انتظار داريم تا كار خود را انجام دهند. در غير اين صورت، شرايط پيچيده‌تر مي‌شود.
آيا عدم پايبندي به تعهدات موجب خواهد شد تا روسيه بخواهد از اهرم‌هاي فشار خود مانند انرژي استفاده كند؟
خير. ما فشار نمي‌آوريم. ما درباره هيچ كشور از اين اهرم استفاده نخواهيم كرد. منظور شما گاز است؟
بله.
ما آماده هستيم تا گاز را به آنها براساس قيمت بازار و بدون تخفيف بفروشيم.
تا چه اندازه فكر مي‌كنيد پرونده سوريه با ديگر اختلافات روسيه با امريكا و كشورهاي غربي با روسيه ارتباط دارد؟
امريكا و متحدانش نمي‌خواهند روسيه يك كشور بزرگ و محكم باشد بنابراين به دنبال هر بهانه‌اي هستند تا روسيه را تضعيف كنند. اوكراين نبود، آنها به دنبال يك بهانه ديگر بودند. اگر سوريه نبود، به دنبال يك بهانه ديگر مي‌بودند.
خيلي معتقد بودند كه در مذاكرات ميان روسيه و امريكا، ممكن است منافع ايران لحاظ نشود...
ما يك بار به شما گفتيم، ما معامله نمي‌كنيم. وقتي ما با امريكا مذاكره مي‌كنيم، همه‌چيز شفاف است و مسوولان ايراني در جريان هستند.
آيا هم‌اكنون مسكو، تهران را شريك راهبردي خود مي‌داند؟
بله. ما با ايران در خصوص برخي از مسائل منطقه‌اي همفكر هستيم؛ چه درخصوص افغانستان، چه درخصوص سوريه، چه درخصوص لبنان، چه درخصوص وضعيت كنوني آسياي مركزي. براي ما، جمهوري اسلامي ايران يك كشور دوست است. آقاي پوتين ديدشان نسبت به ايران، مثبت است. ديد مقام معظم رهبري و جناب آقاي روحاني نيز نسبت به روسيه مثبت است.
مولفه‌هاي همكاري و شراكت راهبردي ايران و روسيه را چه مي‌دانيد؟
رفت و آمدهاي ميان مسوولان دو كشور، در سطوح مختلف بسيار زياد است. همكاري‌هاي ما ابعاد مختلف را هم شامل مي‌شود. اين مساله، نشانگر آن است كه همكاري‌هاي دوجانبه خيلي موثر است.
گفتيد تهران و مسكو درخصوص مسائل منطقه‌اي همفكر هستند. آيا اين همفكري شامل يمن نيز مي‌شود؟
ما در يمن، طرفدار برگزاري گفت‌وگو ميان طرفين درگير هستيم و به طور كامل، از فعاليت‌هاي آقاي احمد اسماعيل ولد شيخ، نماينده ويژه دبيركل سازمان ملل در امور يمن حمايت مي‌كنيم.
چه گفت‌وگوهايي با تهران درباره يمن داشته‌ايد؟
گفت‌وگوهايي داشته‌ايم ولي در حال حاضر، بيشتر رايزني‌هاي ما با دوستان‌مان در ايران متمركز بر وضعيت كنوني سوريه است.
