رانندگانش آن را بهترین وسیله نقلیه برای شهر پرترافیکی مثل تهران می‌دانند؛ دلیلش هم مشخص است؛ چون سوار آنها که باشی، به‌راحتی می‌توان بیخیال همه قوانین شد؛ از خط ویژه یا وسط پیاده‌رو عبور کرد، به اندازه یک وانت با آن بار جابه‌جا کرد، خلاف جهت رفت، چراغ قرمز را رد کرد و هر خلاف دیگری که به ذهنتان بیاید. نتیجه‌اش هم می‌شود فرار از ترافیک و زودتر رسیدن به مقصد. اما این فقط یک روی سکه این وسیله نقلیه دو چرخ است؛ در آن روی دیگر سکه، فقط آمار دود است و مرگ؛ تولید ٢٦ تا ٣٠ درصد کل آلایندگی هوای تهران و اصلی‌ترین علت مرگومیر جوانان در کشور (به گفته وزیر بهداشت).
به گزارش شرق، براساس آمار موجود، فقط در سال٨٩، پنجهزارو ٩٧٧ نفر را به کشتن داده یا در سال ٩٣، عامل ٢٢,٣ درصد کل کشته‌های تصادفات بود که برابر با سه‌هزارو ٧٦٨ نفر است. آنچه گفته شد، همه درباره موتورسیکلت است.
محمد حقانی، رئیس کمیته محیط زیست شورای شهر در رابطه با ابعاد دیگر فاجعه‌ای که این وسیله نقلیه مرگ‌زا با خود به همراه دارد، آمار دیگری هم دارد. او در گفت‌وگو با «شرق»، دراینباره می‌گوید: «طبق آماری که شرکت کنترل کیفیت هوای تهران به ما داده است، روزانه حدود ٦٠٠ هزار موتورسیکلت فقط به منطقه ١٢ شهر تهران وارد می‌شود و علاوه بر این، پیمایش سالانه موتورسیکلت‌ها در تهران، درمجموع چهارهزارو ٧٠٠ میلیون کیلومتر است که برابر با ١٣ درصد کل پیمایش وسایل نقلیه پایتخت است. بر‌این‌اساس، می‌توان گفت سهم موتورسیکلت بیشتر از پیمایش همه وسایل نقلیه دیگر شهر است. حالا اگر در کنار این میزان پیمایش، این امر را که موتورسیکلت‌ها در هر کیلومتر، ١٥ گرم دوده به حلق مردم می‌دهند، قرار دهیم، می‌توان خطر وحشتناک این وسیله نقلیه را برای سلامتی شهر و مردم محاسبه کرد».
طبق گفته این عضو شورای شهر، آمارها نشان می‌دهد ٢٦ تا ٣٠ درصد آلودگی کل تهران، مربوط به موتورسیکلت‌هاست و به عبارتی دیگر، آلاینده‌های تولید‌شده این وسیله نقلیه، ١٦,٢ درصد از کل منابع آلاینده متحرک شهر است. حقانی در رابطه با تعداد موتورسیکلت‌های شهر تهران هم آمار جالبی دارد. او البته تأکید می‌کند: « هنوز هیچ منبعی آمار دقیقی دراینباره نداده است، یا از اساس چنین آماری وجود ندارد؛ اما آنچه موجود است، به این شرح است: «تعداد موتورسیکلت‌های شهر تهران در سال ١٣٨٩، ٧٥٠ هزار بوده که سال ٩٢ گفته شد به بالای یک میلیون رسیده است. از طرفی، اعلام شده است تعداد موتورسیکلت‌هایی که در تهران شماره‌گذاری شده و البته طبق اسناد هیچ‌کدام هنوز از رده خارج نشده است، سه‌میلیون‌و ٥٠٠ هزار دستگاه بوده است که البته شاید تعدادی از اینها در تهران شماره‌گذاری شده و به شهرهای دیگر رفته باشند. اما دراینباره هرکس آماری می‌دهد، نیروی انتظامی تا سه میلیون هم آمار می‌دهد».
موتورسیکلت وسیله نقلیه محبوب کشورهای فقیر و کمترتوسعه‌یافته است. در ایران هم اگرچه طبق قانون باید از ابتدای مهرماه امسال، شماره‌گذاری نوع کاربراتوری این وسیله نقلیه ممنوع می‌شد؛ اما شواهد حکایت از چیز دیگری دارد؛ حتی با وجود آنکه سازمان حفاظت محیط زیست، پلیس، وزیر بهداشت و بسیاری دیگر از مسئولان به این موضوع انتقاد کرده‌اند. حقانی دراینباره هم می‌گوید: «مشکل این است که رانت‌خواری همه جا هست و در صنعت موتورسیکلت‌سازی هم چون سود سرشاری دارد، همین رانت مانع از اجرای قانون می‌شود. تولید این وسیله درآمد بسیار بالایی برای تولید‌کننده دارد و کار خیلی آسانی هم هست؛ یعنی تولید‌کننده می‌تواند با اجاره یک اتاق ١٢متری، موتورسیکلت‌ها را مونتاژ و سرهم‌بندی کند و به بازار بفرستد».
مصوبه دولت و نظر پلیس
«هیأت دولت در تیرماه ٩٥ مصوبه‌ای تصویب کرد که براساس آن، از یکم مهرماه ٩٥، تولید و شماره‌گذاری موتورسیکلت کاربراتوری ممنوع اعلام شد. پلیس راهور نیز براساس این مصوبه، از اول مهرماه ٩٥ از شماره‌گذاری موتورسیکلت‌های کاربراتوری ممانعت کرد و تاکنون هیچ موتورسیکلت کاربراتوری شماره‌گذاری نشده است». این موضوعی است که روز گذشته سرهنگ سعید روحی، معاون فنی و مهندسی پلیس راهور نیروی انتظامی، درهمین‌رابطه به ایرنا گفت.
او همچنین افزود: «پلیس در راستای کاهش آلودگی هوا، موافق شماره‌گذاری موتورسیکلت‌های کاربراتوری نیست. آلودگی ناشی از موتورسیکلت بیش از خودرو است که البته درباره این مسئله، همواره مناقشه بوده است؛ به‌گونه‌ای‌که عده‌ای می‌گویند، یک موتورسیکلت پنج برابر پنج خودرو آلودگی ایجاد می‌کند؛ اما نکته حائز اهمیت این است که موتورسیکلت نسبت به خودرو آلودگی بیشتری در شهری مانند تهران ایجاد می‌کند.
وی همچنین این اعداد را در رابطه با آمار این وسیله نقلیه، اعلام کرده است: «حدود ١١ میلیون موتورسیکلت در کشور وجود دارد که حدود سه میلیون موتورسیکلت در شهر تهران، آن هم بیشتر در هسته مرکزی، تردد می‌کنند».
معاون فنی و مهندسی پلیس راهور نیروی انتظامی گفت: «این در حالی است که قبل از این مصوبه، تعدادی موتورسیکلت ام‌جی وارد کشور شد و اکنون صحبت این است که این تعداد از مصوبه مطرح‌شده، مستثنا شوند و شرکت‌های تولید‌کننده اجازه داشته باشند این موتورسیکلت‌ها را شماره‌گذاری کنند؛ اما درحال‌حاضر از اول مهرماه ٩٥ پلیس هیچ یک از موتورهای کاربراتوری را شماره‌گذاری نکرده است و با توجه به آلودگی هوا، وظیفه پلیس این است که این مصوبه را اجرا کند. پلیس مجری قانون است و چنانچه هیأت دولت تصمیم بگیرد حق این تولید‌کننده حفظ شود، مصوبه هیأت دولت را اجرا می‌کند».
موضوعی که این مقام پلیس راهور به آن اشاره می‌کند همان موضوعی است که در یکی از جلسات هفته گذشته شورای شهر تهران رئیس کمیته محیط زیست شورا درباره آن تذکر داد. محمد حقانی در تذکر پیش از دستور خود در سیصدو‌هشتمین جلسه علنی شورای شهر با بیان اینکه متأسفانه باخبر شدیم که با وجود مصوبه هیأت دولت مبنی‌بر توقف تولید و شماره‌گذاری موتورسیکلت‌های کاربراتوری، وزیر صنعت به وزیر کشور نامه زده است که حدود ٦٠٠ هزار موتورسیکلت کاربراتوری ثبت سفارش شده است و تا پایان سال ٩٥ شماره‌گذاری‌نکردن متوقف شود، گفت: جای سؤال است که هنگامی که این مصوبه در هیأت وزیران بررسی شد، این دو وزیر چرا امضا کردند که حالا در زمان اجرا خبر از ثبت سفارش ٦٠٠ هزار موتورسیکلت کاربراتوری می‌رسد و این مسئله سبب شود که وزیر صنعت تقاضای متوقف‌نکردن تولید را داشته باشد. از وزرای صنعت و کشور درخواست می‌شود که به مصوبات هیأت دولت پایبند باشند.
متهم صدرنشین
«نقش موتورسیکلت‌های بنزینی در آلودگی هوای تهران چیست؟»؛ شرکت کنترل کیفیت هوای تهران در پاسخ به این سؤال چنین موضوعی را مطرح کرده است: «برخلاف تصور عموم که گمان می‌کنند خودروها نسبت به موتورسیکلت‌ها سهم بیشتری در آلودگی هوا دارند، کارشناسان معتقدند که موتورسیکلت‌ها در جدول متهمان آلودگی هوا صدرنشین هستند و با جثه کوچک بیش از یک‌چهارم آلودگی هوای تهران را تولید می‌کند: در شرایط فعلی که خودروها نیز با استاندارد بسیار پایین و با استاندارد یورو ٢ تولید می‌شوند، باز هم میزان آلودگی هر موتورسیکلت چهار برابر بیشتر از اتومبیل است؛ چراکه به واکنشگر شیمیایی مجهز نیستند و در نتیجه گاز ناشی از احتراق این موتورها وارد هوا می‌شود؛ درحالی‌که اتومبیل‌ها مجهز به واکنشگر شیمیایی هستند و گازهای ناشی از احتراق را به گازهای غیرآلاینده تبدیل می‌کنند. موتورسیکلت‌ها به دلیل اینکه موتور نامناسبی دارند و عمدتا هم کاربراتوری هستند، با مصرف بالای سوخت و احتراق نامناسب سوخت به شدت باعث افزایش آلودگی هوا می‌شوند. عمده آلودگی تولیدی از موتورسیکلت‌ها منوکسیدکربن و ذرات معلق و هیدروکربن‌های خام هستند که به‌شدت بر سلامت شهروندان تأثیرگذار است. بیش از ٩٥ درصد موتورسیکلت‌ها کاربراتوری هستند و امکان ایجاد پاره‌ای از دست‌کاری‌های سنتی وجود دارد که باعث افزایش مصرف سوخت و آلودگی ناشی از احتراق می‌شود. این در حالی است که موتورهای انژکتوری را نمی‌توان به‌طور دستی تنظیم کرد. موتورسیکلت‌ها در آلودگی صوتی نیز نقش عمده‌ای دارند و متهم ردیف اول در تولید سروصدا در تهران محسوب می‌شوند.
اصلی‌ترین علت مرگومیر جوانان
موضوع موتورسیکلت‌ها و تبعات خطرناک‌شان برای کشور به حدی رسیده است که ابتدای همین هفته وزیر بهداشت هم به این موضوع اشاره کرد و درباره آن در یک کنگره علمی نکاتی را مطرح کرد. سیدحسن هاشمی که در دومین کنگره ملی تروما (آسیب) در کتابخانه ملی ایران سخنرانی می‌کرد، گفت: «در نظام سلامت میلیاردها تومان برای درمان برخی از بیماری‌ها هزینه می‌شود؛ درحالی‌که به مسئله پیشگیری از سوانح ترومایی که مهم‌ترین آن حوادث جاده‌ای است، توجه چندانی نمی‌شود. در سال حدود ١٨ هزار نفر بر اثر حوادث ترومایی می‌میرند و ٢٠٠ هزار معلول با گرفتاری روحی شدید تا آخر عمر خود با معلولیت سر می‌کنند؛ بنابراین پیشگیری در زمینه تروما بسیار حائز اهمیت است». وی همچنین افزود: «اگرچه سال‌ها آمار تصادفات ثابت مانده؛ ولی متأسفانه اکنون پنجمین کشور دنیا با بیشترین میزان کشته‌های تصادفات و معلولیت سوانح ترافیکی هستیم؛ همچنین از نظر وجود قربانیان سنین پایین در این زمینه بالاترین رتبه را داریم. سؤال من به‌عنوان وزیر بهداشت این است که ما در کجای این نظام تصمیم‌گیری قرار داریم؟! هیچ‌جا؛ باید آن‌قدر بایستیم که اتومبیلی تصادف کند یا حادثه ترافیکی روی دهد و برویم درمان کنیم. علاوه‌براین موتورسیکلت یکی از مهم‌ترین عوامل مرگومیر در کشور است؛ اما چرا مسئولان تولید آن را متوقف نمی‌کنند؛ درحالی‌که می‌دانند این وسیله اصلی‌ترین علت مرگومیر جوانان بوده است. در این زمینه فقط در برخی مباحث از صنعت سؤال می‌شود و این مسئله مطرح نیست که چه کسی اجازه تولید می‌دهد و همه انتظار از حوزه درمان دارند».
جدل در تلویزیون
موضوع موتورسیکلت‌ها شنبه‌شب گذشته، به تلویزیون هم کشیده شد و تعدادی از مسئولان روی آنتن زنده دراینباره نکات مهمی را مطرح کردند. موضوعی که شبکه خبر آن را با تیتر اختلاف نظر جدی بر سر آلایندگی موتورسیکلت‌ها پوشش داد. در این برنامه حقانی، رئیس کمیته محیط زیست شورای اسلامی شهر تهران، میرحسین قناتی، مدیرکل دفتر صنایع خودرو و نیرومحرکه وزارت صنعت، معدن و تجارت و حجازی رئیس انجمن صنعت موتورسیکلت صحبت کردند. حجازی، رئیس انجمن صنعت موتورسیکلت، دراینباره در صحبت‌هایی گفت: «کسی موتورسیکلت جدیدی وارد نکرده و آنچه تا پیش از مهرماه شماره‌گذاری شده، موتورهایی هستند که قبلا وارد کشور شده؛ اگرچه از تاریخ اول مهر همین شماره‌گذاری هم لغو شده است. موتورهای انژکتوری را تأیید نوع گرفته‌ایم و امسال دولت ما را موظف به تولید موتورهای انژکتوری کرده است. همه موتورسیکلت‌های تولید داخل، استانداردهای ملی را دارند و هر موتوری هم وارد شود، اگر این استاندارد‌ها را نداشته باشد، شماره‌گذاری نمی‌شود». رئیس انجمن صنعت موتورسیکلت گفت: «در زمستان به دلیل سرما کسی از موتورسیکلت استفاده نمی‌کند و بیش از ٨٥ درصد از موتورسیکلت‌ها در روستاها و شهرهای کوچک استفاده می‌شود. موتورسیکلت قدمتی بیش از ٥٠ سال دارد و نمی‌توانیم یک‌شبه آن را نابود کنیم. او افزود: «آمار شماره‌گذاری در شش‌ماهه نخست سال نسبت به شش‌ماهه دوم سال پنج به یک است؛ اینکه گفته می‌شود موتورها هفت‌برابر اتومبیل‌ها آلودگی دارند، صحیح نیست، موتورهای نوشماره براساس استانداردهای زیست‌محیطی تولید می‌شوند.
حقانی در این برنامه با رد آمارهای اعلام‌شده از سوی رئیس انجمن صنعت موتورسیکلت مبنی‌بر میزان آلایندگی موتورسیکلت‌های کاربراتوری و تعداد موتورسیکلت‌هایی که در زمستان تردد می‌کنند، گفت: «سالانه ٣٠ میلیارد دلار بابت آلودگی هوا خسارت می‌دهیم و این در حالی است که موتورسیکلت‌های کاربراتوری ٢٥ درصد آلایندگی در منابع متحرک را ایجاد می‌کنند». وی درباره دلیل مخالفت خود برای تمدید شماره‌گذاری موتورسیکلت‌های کاربراتوری افزود: ٩٦ درصد از موتورسیکلت‌های شهر، کاربراتوری هستند و مطابق آمارها، موتورسیکلت‌های کاربراتوری شش تا هشت‌برابر یک خودرو آلایندگی ایجاد می‌کنند. میرحسین قناتی، مدیرکل دفتر صنایع خودرو و نیرومحرکه وزارت صنعت، معدن و تجارت، هم درباره پایبندنبودن به مصوبه دولت برای شماره‌گذاری نکردن موتورسیکلت‌ها گفت: «ما طبق مصوبه عمل کرده‌ایم و موتورسیکلت‌هایی که قبل از این نامه، تولید یا وارد کشور شده‌اند را مطابق تبصره موجود در این مصوبه تا پایان سال ٩٥ شماره‌گذاری خواهیم کرد. ما باید با توجه به نیاز بازار، موتورسیکلت‌های انژکتوری را ارائه کنیم».
براساس آماری که دفتر رئیس کمیته محیط زیست شورای شهر به «شرق» داده است، فرهنگستان علوم پزشکی جمهوری اسلامی شهریور ٩٥ در یک سند جامع حمایت‌طلبی کنترل آلودگی هوا و تبعات آن بر سلامت آماری درخور‌توجه از تبعات خطرناک آلودگی هوا برای سلامتی شهروندان داده است. این آمار به این شرح است: «در سال ٩٤ درمجموع پنجهزارو ٨٣٤ مورد مرگ معادل ١٢,٣٩ درصد از کل مرگ‌های شهر تهران منتسب به آلاینده‌های هوا (آلاینده‌های PM٢. ٥) بوده است.این آمار حکایت از آن دارد که هرروز در تهران به طور متوسط ١٥ نفر جان خود را به دلایل مرتبط با آلودگی از دست داده‌اند. با درنظرداشتن این آمار و ارقام و همچنین توجه به نقش بسیار تأثیرگذار موتورسیکلت‌های شهر در تولید آلودگی و جمع‌کردن آمار تلفات این وسیله نقلیه در تصادفات به نظر می‌رسد باید گفت نام موتورسیکلت چیزی برابر مرگ است، نه کمتر و نه بیشتر.
در شهر زیبای تهران باید فقط موتورسیکلت های برقی اجازه تردد داشته باشند و لاغیر