میخائیل گورباچف آخرین رهبر شوروی پیش از فروپاشی سال 1991، گفت: برای جلوگیری از خونریزی و کشته شدن مردم داوطلبانه از قدرت کناره گیری کردم، ولی تا آخرین حد ممکن مدافع ماندگاری حکومت بودم.
به گزارش ایرنا، گورباچف در آستانه بیست و پنجمین سالروز فروپاشی شوروی در پاسخ به این پرسش که مسئول نابودی بزرگ کیست؟ بیان کرد: از خود سلب مسئولیت نمی کنم، اما وجدان من آسوده است، زیرا تا آخر از اتحاد شوروی دفاع کردم.
وی در مصاحبه با خبرگزاری ایتارتاس که امروز (سه شنبه) انتشار یافت، ضمن دفاع از عملکرد خود که 28 دسامبر 1991 به فروپاشی منجر شد، گفت: اصلاح ساختار حکومت و نوسازی شوروی ممکن و ضروری بود.
گورباچف در پاسخ به این پرسش که فروپاشی چه زمانی کلید خورد؟، اظهار کرد: جدی ترین پیامدها پس از کودتای ناموفق اوت 1991 آغاز شد. این یک اعتراض دستگاه بوروکراسی بود و باید با این سگ ها (کودتاچیان) قطع رابطه می کردم و جز این نمی توانم نامی پیدا کنم.
وی در مورد نقش بوریس یلتسین رئیس جمهوری وقت روسیه در اواخر حیات شوروی گفت که روحیه وی خراب شد، نمی دانست چه نقش مهمی دارد و شروع به مبارزه با حکومت مرکزی شوروی کرد.
گورباچف افزود: یلتسین بسیار علاقه به حکومت (کردن) داشت و حد و حدودی نمی شناخت، از اینکه عضو پولیت بورو (کمیته مرکزی حزب کمونیست وقت) نبود ناراضی و ناراحت بود و از اینجا اعتراضات شروع شد.
«وی در نشست علنی کمیته مرکزی حزب کمونیست شوروی (21 اکتبر سال 1987) برافروخته شد و ضمن انتقاد از کندی آهنگ اجرای پروسترویکا (اصلاحات سیاسی) مدعی شد، نظامی برای پرستش شخصیت من در حال شکل گیری است.»
«یلتسین را از مقام دبیری کمیته مرکزی حزب کمونیست برکنار، اما با باقی ماندن وی در هیات مدیره کمیته مرکزی حزب در سطح وزیر موافقت کردم در حالیکه باید این مساله را کامل حل می کردم.»
رهبر شوروی سابق در مورد پیمان هشتم دسامبر 1991 بلاوژسکایا پوشچا که به فروپاشی این حکومت منجر شد، گفت: تاکید می کنم، اکثریت نمایندگان شورای عالی روسیه از جمله نمایندگان کمونیست که اکنون از پیامدهای فاجعه بار این پیمان سخن می گویند و من را متهم می کنند، به آن رای دادند.
هشتم دسامبر 1991 (17 آذر1370) در اقامتگاه دولت وقت بلاروس در یسکولی واقع در بلاوژسکایا پوشچا، سران این جمهوری و جمهوری های روسیه و اوکراین به پیمان تاسیس اتحادیه کشورهای مشترک المنافع دست یافتند که 20 روز بعد به مرگ شوروی منجر شد.
گورباچف در مورد امضای این پیمان گفت: نمی دانستم قرار است گرد هم آیند و چنین هدفی را دارند.
وی در پاسخ به این پرسش که آیا سازمان های اطلاعاتی شوروی از امضای چنین پیمانی آگاه بودند و اطلاع رسانی کردند؟ اظهار کرد: اینکه چه هدفی در بلاوژسکایا پوشچا دنبال می شد به من گفته نشد. یلتسین فقط گفت به دعوت شوشکویچ رئیس جمهوری بلاروس به این سفر می رود و لئونید کراوچوک رئیس جمهوری وقت اوکراین هم حضور دارد.
آخرین رهبر شوروی گفت: به یلتسین تاکید کردم با کراوچوک صحبت کند که این جمهوری (اوکراین) باید در پیکره کشور بماند، زیرا بدون این منطقه شوروی پایدار نخواهد ماند.
گورباچف همچنین در مورد دلایل استفاده نکردن از نیروی نظامی برای جلوگیری از فروپاشی، گفت: این اقدام ممکن بود منجر به آغاز جنگ داخلی شود که خطرناک بود و این طور به نظر می رسید برای حفظ حکومت به چنین اقدامی متوسل شده ام، هر چند که باید از راههای دمکراتیک حکومت را حفظ می کردم.
وی افزود: امروز شاهدیم زمانی که برای حفظ حکومت و ماندن بر سر قدرت بیش از حد تلاش می شود، چه وضعیتی پیش می آید، ولی آرزو داشتم دمکراسی در شوروی برقرار شود، تغییرات اساسی در ساختار حکومتی و نفی کامل استبداد بدون هر گونه خونریزی صورت گیرد.
گورباچف اظهار کرد: بهای اقدام ها برای حفظ حکومت شوروی از راه زور و دستگیری افراد بسیار سنگین تمام می شد و آتش جنگ داخلی بزرگی را در کشور شعله ور می کرد و من با انتخاب واگذاری حکومت، خواستم خونریزی نشود.
رهبر شوروی سابق در پاسخ به این پرسش فراگیر که آیا آمریکا در این زمینه تلاش کرد؟ گفت: نباید این چنین گفت که واشنگتن مستقیم برای فروپاشی وارد عمل شد. هیچکس نمی دانست که می توان اتحاد شوروی را منحل کرد.
وی افزود: آنها (آمریکایی ها) در طول 100 سال علیه روسیه و همچنین به روند انحلال شوروی کمک کردند و سپس فروپاشی شکل گرفت.
گورباچف در پایان امکان احیای شوروی را ناممکن خواند ولی اظهار کرد که ممکن است با جمهوری های سابق که اکنون کشور مستقلی شده اند، اتحاد داوطلبانه برقرار کرد.
ریشه فروپاشی شوروی به کودتای شکست خورده اما تاثیرگذار شبانه 18 اوت 1991 در اتحاد جماهیر شوروی زمان رهبری میخائیل گورباچف بود که ارکان بلوک حکومت کمونیستی را به لرزه درآورد و در مسیر فروپاشی بدون گریز قرار داد.
با روی کار آمدن گورباچف 54 ساله پس از سران سالخورده اتحاد جماهیر شوروی در سال 1985 به عنوان اولین رهبری که دوران شکل گیری انقلاب بلشویکی را تجربه نکرده بود، شوک اجرای تغییرهای تدریجی مورد نظر وی در جامعه فوق العاده بسته سبب شد، اختلاف نظرهای گسترده ای بین مسئولان رخ دهد.
وضعیت نامتوازن و بی ثبات سیاسی اجتماعی پیش آمده، گروهی از بلندپایگان اتحاد جماهیر شوروی را که نگران تداوم و تشدید این و ضعیت بودند، بر آن داشت با یک برنامه ریزی بسیار محرمانه شب 18 اوت 1991 طرح کودتا را اجرا کنند.
کودتا از سوی هشت عضو بلندپایه حزب کمونیست از جمله ولادیمیر کریوچکوف رئیس سازمان جاسوسی کا گ ب به رهبری گنادی یانایف معاون رییس جمهوری شوروی انجام گرفت که با برکناری میخائیل گورباچف از رهبری و محبوس کردن وی در استراحتگاه ییلاقی شبه جزیره کریمه در کناره دریای سیاه، کمیته اضطراری اداره کشور را تشکیل بدهند.
انگیزه کودتاچیان، جلوگیری از امضای قرارداد کنفدراسیون اتحاد شوروی بود و اعلام کردند که گورباچف در رهبری ناتوان است و به همین دلیال وضعیت فوق العاده اعلام شد.
تانک‌ها و دهها دسته نظامی با فرماندهی مقام های کا گ ب به خیابان‌های مسکو سرازیر شدند، اما صدها هزار مخالف کودتا در مراکز حساس دولتی بویژه اطراف خانه سفید محل شورای عالی حکومتی شوروی و همچنین اقامتگاه بوریس یلتسین که بعدها بنیانگذار روسیه نو شد، سنگربندی کردند که پس از سه روز رویارویی، کمیته کودتاچیان شکست را پذیرفت.
تاثیرهای ویران کننده این کودتا و سپس پیمان بلاروس، عمر 74 ساله شوروی با بیش از 22 میلیون و 400 هزار کیلومتر مربع وسعت متشکل از 15 جمهوری در 28 دسامبر 1991 را با تصویب قانون فروپاشی پایان داد و از دل آن روسیه و 15 کشور مستقل شکل گرفتند که بزرگ ترین تحول تعیین کننده در نقشه سیاسی و جغرافیایی جهان پس از جنگ دوم جهانی شناخته می شود.
