آژیر قرمز برای ۵ تالاب ایران

سیزدهمین نشست اعضای کنوانسیون رامسر و آیین گرامیداشت روز جهانی تالاب‌ها روز گذشته در شهرستان رامسر استان مازندران برگزار شد تا یادآوری و تاکیدی دوباره باشد بر ضرورت حفظ و نگهداری از تالاب‌های جهان و همچنین کشورمان.

به گزارش جام‌جم، کنوانسیون رامسر قدیمی‌ترین معاهده بین‌المللی برای حفاظت از طبیعت است که 13 بهمن 1349 به منظور تاکید بر اهمیت و حفاظت از تالاب‌های جهان و گیاهان و حیوانات وابسته به آنها بویژه پرندگان آبزی و همچنین حمایت از جوامع محلی و معیشت مردم اطراف تالاب‌ها شکل گرفت.

از آنجا که این پیمان جهانی با تلاش اسکندر فیروز، رئیس وقت سازمان محیط زیست ایران و در شهرستان رامسر تهیه و تصویب شد، کنوانسیون رامسر نام گرفت و روز تصویب این معاهده یعنی 13 بهمن نیز به نام روز جهانی تالاب‌ها نامگذاری شد. این معاهده ابتدا به امضای نمایندگان 18 کشور شرکت‌کننده رسید، اما امروزه 169 کشور جهان، عضو این پیمان هستند و 2250 تالاب به وسعت حدود 200 میلیون هکتار را پوشش می‌دهد. بریتانیا با 170 تالاب، بیشترین تعداد و کانادا با 140 هزار کیلومترمربع، بیشترین وسعت از تالاب‌های خود را تحت پوشش این معاهده درآورده‌اند. در کشور ما نیز حدود 280 تالاب شناسایی شده که 94 مورد آن مهم تشخیص داده شده و از این تعداد، فقط 35 تالاب در کنوانسیون جهانی رامسر به ثبت رسیده است.

چند سال بعد از امضای کنوانسیون رامسر، کنوانسیون مونترو امضا شد، با این هدف که تالاب‌هایی که در معرض خشک شدن قرار دارند، در این فهرست ثبت شوند که بر این اساس، اکنون شش تالاب ایران در این فهرست ثبت شده و این یعنی حال شش تالاب جهانی ما خوب نیست ؛‌ بماند که حال بقیه تالاب‌های ثبت نشده هم دست کمی از این تالاب‌ها ندارد.

حال نه چندان خوب تالاب‌ها

ابوالفضل آبشت، مدیر طرح حفاظت از تالاب‌های سازمان حفاظت محیط زیست در پاسخ این پرسش که کدام یک از تالاب‌های کشور در شرایط وخیم‌تری به سر می‌برند، به جام‌جم می‌گوید: از 35 تالابی که در کنوانسیون رامسر به ثبت رسیده، پنج تالاب دریاچه ارومیه، تالاب هامون، پریشان، بختگان و گاوخونی در شرایط بدتری قرار دارند.

وی می‌افزاید: بسیاری از تالاب‌های کشور وضعیت بحرانی دارند، طوری که برخی از آنها حتی آب ندارند و کاملا خشک شده‌اند یا برخی چون تالاب انزلی در کنار خشکی، درگیر آلودگی میکروبی زیاد هستند.

به گفته این مقام مسئول، عواملی که باعث می‌شود تالاب‌هایی چون هامون، ارومیه، پریشان یا بختگان را جزو بدحال‌ترین‌ها به شمار آوریم، وسعت زیادی است که این تالاب‌ها دارند و دیگر این که معیشت انسان‌های زیادی به وجود آنها بستگی دارد. به طور مثال، دریاچه‌های ارومیه و هامون هر کدام حدود 5000 کیلومترمربع وسعت دارند (چندین برابر وسعت برخی کشورهای جهان) و علاوه بر این روی آب و هوای مناطق اطراف خود بسیار تاثیرگذار هستند، ضمن این که معیشت افراد زیادی در گرو ادامه حیات آنهاست. به طور مثال، 23 هزار صیاد و درواقع، 23 هزار خانواده در هامون صیادی و رزق و روزی خود را از این راه تامین می‌کردند. بماند که هزاران نفر هم معیشت خود را در نیزارهای اطراف آن یافته بودند؛ معیشت‌هایی که دیگر وجود ندارد.

برنامه جامع احیای تالاب‌ها

مدیر طرح حفاظت از تالاب‌ها به این مهم هم اشاره می‌کند که سازمان حفاظت محیط زیست از چند سال پیش اقداماتی را برای حفاظت و احیای این تالاب‌ها در دستور کار قرار داده که برنامه مدیریت جامع با رویکرد محیط زیست، مهم‌ترین این اقدامات است.

به گفته آبشت، این برنامه جامع برای 15 تالاب مهم و بدحال کشور تهیه و تدوین شده است که تاکنون برنامه تدوین شده 10 تالاب به تصویب رسیده و برای اجرا به شورای برنامه‌ریزی و توسعه هر استان ابلاغ شده که برنامه جامع سه تالاب ارومیه، پریشان و شادگان درحال اجراست.

وی با بیان این‌که برنامه جامع پنج تالاب دیگر نیز تا پیش از سال 96 به تصویب خواهد رسید، یادآور می‌شود: برنامه مدیریت یکپارچه، برنامه جامعی است که با مشارکت همه ذی‌نفعان و نهادهای مرتبط با یک تالاب از جوامع محلی گرفته تا محیط زیست، جهاد کشاورزی، وزارت نیرو و... زیر نظر استاندار هر استان و به نفع تالاب، محیط زیست و معیشت جوامع محلی اجرا می‌شود.

امسال هیچ پولی ندادند

در همین حال فرهاد دبیری، معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست در این باره می‌گوید: معیشت مردمی که در کنار تالاب‌ها زندگی می‌کنند وابسته به تالاب‌هاست، از همین رو براساس مفاد کنوانسیون رامسر دخالت دادن جوامع محلی در مدیریت تالاب مهم است؛ یعنی همان برنامه‌ای که برای برخی تالاب‌های کشور تهیه و تصویب شده است.

وی می‌افزاید: به عنوان مثال، اقدامات صورت گرفته برای دریاچه ارومیه طی یکی دو سال اخیر، امروز این حوضه آبی را در شرایط نسبتا خوبی قرار داده است. یا این‌که تالاب هورالعظیم در حال خشک شدن بود، اما با مذاکرات صورت گرفته با وزارت نفت اقدامات خوبی صورت گرفت و امروز حداقل پنج نقطه از این تالاب از وضعیت آبی خوبی برخوردار است. همچنین شادگان اکنون در وضعیت بهتری نسبت به گذشته قرار دارد. درخصوص هامون نیز با هماهنگی و توافق‌های صورت گرفته با مرزبانی، دایک 50 نقطه از ورودی آب به تالاب باز شد و حتی مرزبانی در لایروبی مناطق باز شده همکاری خوبی داشت.