ریزگردهای خوزستان تابستان و زمستان نمی شناسند و هر زمان که بستر خشک تالاب ها و بیابان های انسان ساخت شرایط را فراهم کنند با اندک توفانی در آسمان معلق و بلای جان مردم جنوب غرب ایران می شوند؛ هرچند دولت یازدهم نشان داده که برنامه هایی برای حل بحران دارد، گویا هنوز هماهنگی های لازم برای آغاز حل بحران در دولت وجود ندارد.
به گزارش «تابناک»؛ در هفته های اخیر، بار دیگر پدیده ناخوشایند ریزگردها امان از مردم خوزستان گرفته و زندگی آنها را شدیداً به چالش کشیده است؛ هرچند صحبت از چرایی بروز این پدیده به نظر تکراری می رسد، گفتن از ریشه های مشکل و کارشکنی های موجود به امید شکل گیری یک انسجام ملی و دولتی برای حل مشکل، ضرورتی انکار ناشدنی است.
اولین موضوعی که در این باره باید به آن توجه کرد این است که ریزگرد در شرایط عادی موضوع نگران کننده ای نیست و در بیشتر بیابان های جهان این پدیده طبیعی رخ می دهد اما آنچه پدیده ریزگرد در خوزستان و جنوب غرب ایران را غیر طبیعی و به بحران تبدیل کرده است، اثرگذاری بی بدیل و مخرب انسانی در شکل گیری آن است.
به جرأت می توان گفت، اگر فرصتی فراهم می شد تا دقیق همه آنچه در این چند دهه گذشته از سوی مدیران در منطقه رخ داد، بازنمایی می شد، افراد زیادی باید در برابر افکار عمومی و قانون پاسخگو می شدند؛ مدیران و مسئولانی که آگاهانه و یا نا آگاهانه در راستای منابعی خاص جلگه حاصلخیز و غنی خوزستان را به بیابانی غیر قابل تحمل تبدیل کردند.
در رابطه با خسارات انسانی که تاکنون توسط انسان بر منطقه و طبیعت خوزستان رفته است، «حسین آخانی» استاد دانشگاه تهران گفت: متأسفانه چه در رود کارون، چه در رود دز و چه در رود زهره با بهره برداری وسیع و سدسازی های گسترده ای که داشتیم و اخیراً انتقال آب را هم به آن افزودیم، مشکلی که گفتید ایجاد شد و حالا برگشت به شرایط سابق بسیار دشوار است.
وی ادامه داد: واقعیت این است که اصلاً دلیل به وجود آمدن دشت خوزستان، سیلاب های گسترده ای بود که از رشته کوه های زاگرس به این سمت در جریان بود. خوزستان دشتی آبرفتی است که سیلاب ها مواد خود را می آوردند، در آنجا رسوب می کرد و دشت خوزستان را ایجاد می کردند. این برای خوزستان نعمت بزرگی بود، چون خاک غنی به منطقه منتقل می شد و دیگر آنکه شوری خاک از بین می رفت و باعث شد پس از یک شست و شوی طبیعی پوشش گیاهی گسترده ای در منطقه ایجاد شود.
آخانی اضافه کرد: البته این همه فواید سیلاب ها نبود و از سویی آب های اضافی تالاب ها را شکل می داد که ضمن پایداری طبعت نقش موثری در اقتصاد مردمی از جمله ماهی گیری داشت. سیلاب ها سود دیگری نیز داشتند و آن این بود که در محل ورود به دریا آب دریا پس زده می شد و این خود باعث کاهش شوری خاک مناطق ساحلی همچون اروند رود و ایجا شرایط مناسب برای تخم گذاری ماهی ها در ساحل شده بود.
این استاد دانشگاه تأکید کرد: پس از نابودی رودها و اقدامات گسترده و مخرب انسانی، آب دریا پیشروی کرد و تنها یکی از آثار مخرب این رخداد از بین رفتن نخلستان ها بود. متأسفانه در دشت خوزستان اکنون با شرایطی رو به رو هستیم که همه مواهب طبیعی از آن گرفته شده و بلا به خوزستان هدیه داده شده است.
او در ادامه و در مورد تلاش های دولتی برای حل مشکل افزود: من معتقدم هر قدمی که به هر طریق دولت یا سایر نهادها در جهت احیای منطقه و کاهش خسارات آلودگی بر می دارند را باید مثبت ارزیابی و از آن تشکر کرد. این ها تا حدودی تأثیرات خوبی داشته است، ولی متأسفانه مشکل این است که همچنان ما شاهد مقاومت هایی از طرف وزارت نیرو و وزارت نفت در برابر تلاش ها برای کاهش آلودگی های ریزگردی هستیم؛ تلاش هایی که مشکل ریزگردهای خوزستان را بسیار پیچیده کرده است.
این استاد دانشگاه تصریح کرد: بخش بزرگی از مسیر حل بحران به وزارت نفت و وزارت نیرو باز می گردد و این دو وزارتخانه به دلیل منافعی که از طریق نفت و سدها دارند، در برابر تلاش ها مقاومت می کنند. همگی باید بدانیم هنگامی که تغییر کاربری در محیط طبیعی ایجاد کنیم، برگشت از آن کار آسانی نیست، ولی من تصور می کنم با افزایش مطالبات مردمی و افزایش توجه دولت اتفاق های مثبتی در مورد این مسأله صورت پذیرد.
عضو هیأت علمی دانشکده علوم دانشگاه تهران در رابطه با یکی از مهم ترین راهکارهای حل بحران ضمن اشاره به ضرورت ورود یک نهاد مستقل برای حل مشکل، گفت: معتقدم باید یک ستاد مستقل در مورد مقابله با ریزگردها تشکیل شود که تحت تأثیر دستگاه های ذینفع نباشد و موضوع را از طریق علمی دنبال کند. تجربه ای که در ارومیه داشتیم نیز کمک خوبی خواهد بود، به ویژه اگر ضعف های ستاد ارومیه در این موضوع تکرار نشود.
مشروح این گفت و گو را در بخش گفت و های «تابناک» بخوانید.
