دریاچه‌ای روی کوهی از نمک و دریاچه‌ای روی کوهی از زباله؛ این داستان دو سد چندهزار‌میلیارد تومانی یکی در جنوب ایران است و دیگری در شمال. اولی سد گتوند در خوزستان است که روی رودخانه کرخه ساخته شد و سال ٩٢ محمود احمدی‌نژاد افتتاحش کرد و دومی سد هراز روی رودخانه‌ای به همین نام در مازندران است که طبق پیش‌بینی‌ها قرار است سال ٩٧ افتتاح شود و جهانگیری، معاون‌اول رئیس‌جمهور کنونی، از آن بازدید کرده و از لزوم سرعت‌گرفتن پروژه ساختش گفته است.
به گزارش شرق، از سد سه‌هزارمیلیارد تومانی «گتوند» در جنوب کشور به‌دلیل قرارگرفتن دریاچه‌اش روی گنبدی نمکی به‌عنوان یک «اشتباه بزرگ ملی» یاد می‌شود، چراکه میلیاردها مترمکعب آب شیرین را با ساخت این سد به آب شور تبدیل کرده و درصد شوری رودخانه کارون را ٢٥ تا ٣٠ درصد نسبت به حالت طبیعی افزایش داده است.
سد هزارمیلیارد تومانی هراز در مازندران هم به نظر تکرار تجربه مشابه گتوند این‌بار در شمال کشور است. سدی که فاصله‌اش تا مرکز دپوی ٣٥ساله زباله‌های شهر آمل که روزانه ٢٠٠ تن زباله در آن تخلیه می شود کمتر از پنج کیلومتر است. این سد که با موافقت سازمان محیط زیست و دیگر نهادهای مسئول در دست ساخت است، با آبگیری دریاچه‌اش به نزدیک‌ترین نقطه به این مرکز دپوی زباله خواهد رسید و میلیون‌ها مترمکعب آب شیرین را به میلیون‌ها متر مکعب آب آغشته به آلوده‌ترین زباله‌ها و شیرابه‌های عفونی تبدیل خواهد کرد.
به نظر می‌رسد آن «اشتباه بزرگ ملی» در جنوب برای سدسازان درس عبرت نشده و آنها در شمال کشور مشغول تکرار تجربه‌ای مشابه هستند. درباره سد هراز مسئولان آب منطقه‌ای مازندران ادعا می‌کنند «مطالعات و شاخص‌های زیست‌محیطی سد هراز به تصویب رسیده و این سد با مشکل زیست‌محیطی اجرائی نمی‌شود؛ به‌همین‌دلیل مصوبات مربوط به آن اخذ شده است؛ نماینده محیط‌زیست نیز در مجموعه مستقر شده و تمامی استانداردها را پالایش می‌کند». ادعایی که با نگاهی به وضعیت کنونی پروژه ساخت آن به نظر می‌رسد چندان با واقعیت هماهنگ نیست.
برای تکمیل این گزارش بارها تلاش شد با «حسینعلی ابراهیمی‌کارنامی»، مدیر کل محیط زیست مازندران که کار خود را در این سمت از دی‌ماه سال ٩٥ آغاز کرده گفت‌وگو کنم؛ او اما پس از شنیدن توضیحات و پرسش‌های «شرق» درباره مسائل زیست‌محیطی سد هراز و مرکز دپوی زباله‌های آمل، پاسخ دادن را به هماهنگی روابط‌عمومی اداره منوط کرد و کارشناسان روابط‌عمومی این اداره کل هم با وجود پیگیری و قول برای هماهنگی مصاحبه، در نهایت آخرین راهکارشان بی‌پاسخ‌گذاشتن تماس‌های تلفنی «شرق» بود.
قرارداد با ژاپن
عزت‌الله یوسفیان‌ملا، نماینده شهر آمل در مجلس شورای اسلامی که تجربه سه دوره نمایندگی از این شهر را در کارنامه خود دارد، در پاسخ به «شرق» دراین‌باره این‌طور توضیح داد: «برای حل مسئله زباله‌های آمل ما همه کارها را انجام داده‌ایم، در همین زمینه قراردادی با دولت ژاپن بسته شده و دستگاه‌های لازم برای حل مشکل زباله‌ها نیز تهیه و آماده نصب هستند. با همین منظور زمینی به فاصله ٤٠ کیلومتری از جاده هراز در دل کوهستان برای مرکز جدید دپوی زباله آمل در نظر گرفته شده که متعلق به سازمان اوقاف است، قرار ما این است که بخشی از این زباله‌ها به مرکز جدید منتقل شوند و بخشی دیگر همین‌جا معدوم شوند. ما منتظریم اداره اوقاف زمین را تحویل بدهد تا کار را آغاز کنیم. در قرارداد ما پاکسازی کامل مرکز دپوی زباله کنونی که وزارت کشور با پیگیری شخص وزیر با ژاپن بسته، لحاظ شده است».
کوه زباله و دریای شیرابه
مرکز دپوی زباله‌ها که نماینده مردم آمل در مجلس از پاکسازی آن سخن می‌گوید، در فاصله‌ای کمتر از پنج کیلومتر با تاج سد هراز در بلندای ضلع غربی جاده و رودخانه هراز واقع شده است. شیرابه‌های ناشی از این زباله‌ها که تولید گردشگران پرشمار شمال، اهالی آمل و همچنین تعدادی از روستاهای اطراف است، سال‌هاست از ارتفاع به داخل رودخانه نفوذ می‌کند و آب این رودخانه را آلوده کرده؛ اما حالا قرار است با ساخت این سد، رودخانه در این نقطه به دریاچه سد بدل شود و خودش را به زباله‌ها برساند. معضل زباله‌های شمال مشکل و معضل جدیدی نیست و سال‌هاست درباره آن داد کارشناسان و دل‌سوزان محیط زیست و اهالی شمال به آسمان بلند شده. ساخت سد هراز درست روی مرکز زباله‌های آمل اتفاقی جدید و در حال اجراست. معضل و مشکلی که در جست‌وجو درباره اخبار مرتبط با آن فقط با یک اظهارنظر و هشدار امام‌جمعه آمل روبه‌رو می‌شویم. حجت‌الاسلام سیدجلیل مرتضوی بهمن سال ٩٥ در یک مراسم مرتبط با شهرداری دراین‌باره این‌طور گفت: «سد هراز در معرض دپوی زباله است و امیدواریم با رفع مشکل زباله، این سد نیز رهایی یابد».
علاوه بر این حسین احسانی، معاون سیاسی فرمانداری ویژه آمل نیز در یکی از جلسات استانی با موضوع «پسماند شهرستان آمل» دراین‌باره این‌طور اظهارنظر کرد: «زباله‌سوز شهرستان هنوز وضعیت مشخصی ندارد و شرایط زیست‌محیطی خوبی نیز در آمل وجود ندارد. مرکز دفن زباله آمل در مسیر آبگیری سد هراز قرار دارد و طبق گفته مسئولان مرکز دفن باید قبل از آبگیری سد جابه‌جا شود، اما هنوز این اتفاق رخ نداده است. از سویی برای جابه‌جایی این میزان زباله دو سال زمان نیاز است و نباید فرصت را از دست داد».انتقال آن حجم از زباله به گفته این مقام مسئول دو سال زمان نیاز دارد، کاری که نه تنها هنوز شروع نشده، بلکه همین امروز هم زباله‌های شهر در همین محل تخلیه می‌شود. این در حالی است که سال گذشته حمید چیت‌چیان، وزیر نیرو، در بازدید از سد مخزنی هراز آمل، آن را یکی از مهمترین طرح‌های عمرانی وزارت نیرو در استان مازندران دانست و زمان تکمیل و بهره وبرداری سد را تا پایان سال ٩٧ اعلام کرد. درهمین‌حال که معضل ترسناک زباله‌ها در شمال به‌خصوص در مازندران روزبه‌روز بزرگ و بزرگ‌تر می‌شود و اقدام خاصی برای حل این مشکل نیز صورت نگرفته، مسئولان عمرانی استان مشغول تعریف و تمجید از پروژه سد هراز هستند.
چندی پیش، مدیرعامل آب منطقه‌ای مازندران در نشستی خبری سد هراز را «یکی از بی‌نظیرترین پروژه‌های استان مازندران در ۶۰ سال اخیر نام برد».
با زباله‌های شمال چه باید کرد؟
مرکز دپوی زباله‌های آمل و وضعیت بغرنج آن فقط یکی از مشکلاتی است که معضل زباله‌ها در شمال ایجاد کرده است. خرداد ماه سال ٩٥ در هفدهمین جلسه کارگروه ملی مدیریت پسماند که با محوریت بررسی برنامه مدیریت پسماندهای سه استان شمالی کشور برگزار شد، این آمار ارائه شد: «میزان پسماندی که در بازه زمانی حضور گردشگران به دست شهرداری این سه استان جمع‌آوری می‌شود، حدود پنج تا شش برابر میزان عادی زباله است».
از طرفی به دلیل رطوبت بالا و همچنین نبود محل و امکانات مناسب برای دفع زباله‌های شمال، هنوز کسی راهکار علمی و کارشناسی‌شده دقیقی برای حل این معضل ارائه نداده است. به‌همین‌دلیل است که نه فقط شهر آمل که بیشتر نقاط سه استان شمالی با این معضل به ظاهر حل‌نشدنی دست‌به‌گریبان هستند و زباله‌های خود را یا در دل جنگل‌های بکر یا در سواحل دریا یا در کوهستان تخلیه می‌کنند که هر کدام تبعات و عوارض به شدت خطرناکی را در پی دارد.
در همین شرایط، عباس رضاییان از فعالان اقتصادی کهنه‌کار اهل مازندران دست‌به‌کار برگزاری یک کنگره ملی با عنوان «پاکسازی باریکه خزر از آلودگی‌های زیست‌محیطی» شده که به گفته خودش قرار است پاییز امسال برگزار شود. در همین راستا او در پاسخ به شرق این‌طور توضیح داد: «کشور ما سال‌هاست که در تحریم ظالمانه مالی و همچنین تکنولوژیکی قرار دارد و به‌همین‌دلیل، امکان استفاده از منابع مالی جهانی و فناوری روز دنیا در زمینه حل معضل زباله را نداشته‌ایم. بر همین اساس، ما در حال تلاش هستیم که با برگزاری این کنگره و دعوت از عموم مردم برای حل مشکل با پیوستن به این حرکت ملی، از نهادهای مالی بزرگ جهانی مانند بانک جهانی یا بانک‌های بزرگ دنیا مانند دویچه بانک آلمان یا میتسوبیشی بانک ژاپن درخواست کنیم که به کمک ایران بیایند. با همین منظور، به بررسی شرایط و وضعیت زباله‌های شمال کشور که به لحاظ اقلیمی به کشور انگلستان شباهت دارد می‌پردازیم و می‌خواهیم از الگوی این کشور برای حل مشکل استفاده کنیم. در همین راستا تلاش می‌کنیم که با تأمین نظر و درخواست چند میلیون نفر از هموطنان صدای آنها را به گوش جامعه جهانی برسانیم و از نهادهای بین‌المللی بخواهیم که با در اختیار قراردادن منابع مالی و همچنین فناوری لازم برای حل مشکل به این تحریم‌های ظالمانه علیه طبیعت و سلامتی و جان مردم ایران پایان بدهند».
عزيزم سد گتوند روي رودخانه كارون ساخته شده است نه كرخه . دقت بيشتري تو نوشتن متن كنيد.