اگر مانند اغلب مردم باشید، احتمالا بیشترِ پول خود را در حساب پس‌انداز بانکی نگه داشته‌اید و بزرگ‌ترین سرمایه‌گذاریِ عمرتان، خرید خانه بوده است. شاید هم دانش یا زمان کافی برای سرمایه‌گذاری را نداشته‌اید. البته لازم است بدانید که تنها نیستید و اساسا برای همین است که سرمایه‌گذاری از طریق صندوقهای سرمایه‌گذاری مشترک، این روزها به روش پرطرفداری برای سرمایه‌گذاری تبدیل شده است. شاید پیش‌ازاین درمورد این صندوقها و کاربردشان به‌عنوان راهی برای سرمایه گذاری، چیزهایی شنیده باشید. در این مقاله، به‌اختصار توضیح می‌دهیم که صندوق سرمایه گذاری مشترک چیست و انواع آن کدام است.
صندوق سرمایه‌گذاری مشترک، دربرگیرنده‌ی حجم عظیمی از پول‌های سرمایه‌گذارانِ پرشماری است که مانند شما، به‌دنبال پس‌اندازکردن پول خود یا کسب درآمد هستند. سرمایه‌گذاری در صندوقهای سرمایه‌گذاری مشترک، بسیار ساده‌تر از آن است که خودتان، سهام و اوراق قرضه را خریدوفروش کنید. سرمایه‌گذاران در این صندوقها می‌توانند هر زمان که بخواهند، سهام‌شان را بفروشند.
مدیریت حرفه‌ای
انتخاب و مدیریت سرمایه‌گذاری‌ها در این صندوقها بر عهده‌ی متخصصانی ماهر و خبره است. آنها از این پول‌ها برای ایجاد «پورتفولیو» استفاده می‌کنند و این پورتفولیو ممکن است شامل سهام، اوراق قرضه، ابزار بازار پول یا ترکیبی از اینها باشد.
مالکیت صندوق
شما به‌عنوان سرمایه‌گذار، مالک سهمی از صندوق سرمایه‌گذاری مشترک هستید، نه اوراق بهادار منفرد. با استفاده از صندوقهای سرمایه‌گذاری مشترک، می‌توانید حتی مقادیر اندکی از پول را سرمایه‌گذاری کنید (هرقدر که می‌خواهید) و از حجم عظیمی از پول‌هایی که دیگران سرمایه‌گذاری کرده‌اند، به‌سود خودتان بهره ببرید. تمام صاحبان سهام، برمبنایی یکسان و بسته به میزان پولی که سرمایه‌گذاری کرده‌اند، در سود و زیان صندوق سهیم‌اند.
تنوع در صندوقهای سرمایه‌گذاری مشترک
با سرمایه‌گذاری در صندوقهای سرمایه‌گذاری مشترک، می‌توانید پورتفولیوی خود را با تعداد زیادی از اوراق بهادار، متنوع کنید و از این طریق ریسک را به حداقل برسانید. با پخش‌کردن پولِ خود در میان اوراق بهادار متعدد (یعنی همان کاری که صندوق سرمایه‌گذاری مشترک می‌کند) دیگر نیازی نیست نگران نوسان‌های تک‌تک اوراق بهادارِ موجود در پورتفولیوی صندوق باشید.
اهداف صندوق سرمایه گذاری مشترک چیست؟
صندوقهای سرمایه‌گذاری مشترک بسیار گوناگون‌اند و هرکدام مجموعه اهداف خود را دارند. هدفِ سرمایه‌گذاری، هدفی است که مدیر صندوق برای صندوق سرمایه گذاری مشترک تعیین می‌کند. وقتی مدیر تصمیم می‌گیرد کدام سهام یا اوراق قرضه را در پورتفولیوی صندوق قرار دهد، درواقع هدف صندوق را نیز مشخص می‌کند.
برای نمونه، یکی از اهداف صندوق سهام رو‌به‌رشد (growth stock fund) ممکن است این باشد که با سرمایه‌گذاریِ بیشتر در بازارهای سهام (equity markets) به افزایش بلندمدت ارزش سرمایهی شما کمک کند، افزایشی به‌منظور تأمین نیازهای مالی بلندمدت، مانند بازنشستگی یا تأمین مخارج تحصیل فرزندان.
به‌طورکلی، صندوقها براساس اهداف سرمایه‌گذاری، در ۵ نوع زیر دسته‌بندی می‌شوند:
- صندوق‌هایی با رویکرد رشد بالا (aggressive growth)، یعنی سهامی می‌خرید که احتمال رشد چشمگیری دارد و ممکن است ارزش آن به‌سرعت بالا برود. این نوع سرمایه‌گذاری، ریسک زیادی دارد، زیرا معمولا سهامی که پتانسیل افزایش قیمت چشمگیری دارد، در زمان رکودهای اقتصادی، به‌سرعت ارزش خود را از دست می‌دهد. استفاده از این صندوقها، گزینه‌ای عالی برای سرمایه‌گذارانی است که تا ۵ سال آینده به پول خود نیازی ندارند و چشم‌انداز درازمدت‌تری دارند. اگر به‌دنبال حفظ سرمایهی خود هستید، این گزینه را انتخاب نکنید؛ تنها زمانی از این صندوقها استفاده کنید که تواناییِ رویارویی با ازدست‌رفتن ارزش سرمایهی خود را دارید.
- همانند صندوقهای با رویکرد رشد بالا، صندوقهای با رویکرد رشد (growth funds) نیز به‌دنبال دستیابی به بازدهیِ بالا هستند. تفاوت در اینجاست که در این صندوقها پورتفولیو از ترکیب سهام شرکت‌های بزرگ، متوسط و کوچک تشکیل شده است. در پورتفولیوی این صندوقها، سرمایه‌گذاری در شرکت‌های باثبات، جاافتاده و دارای سهام مرغوب، در کنار سرمایه‌گذاریِ محدود در کسب‌و‌کارهای کوچک و جدید به‌طور هم‌زمان در دستور کار قرار می‌گیرد. مدیر صندوق، سهام روبه‌رشدی را انتخاب می‌کند که در آن به‌جای پرداخت سود سهام، از رشد سودها استفاده می‌شود. در اینجا صحبت از تعهدی میان‌مدت تا بلندمدت است، ولی با بررسی ارقام گذشته می‌توان دریافت که استفاده از صندوق‌هایی با رویکرد رشد در بلندمدت، تقریبا همیشه به سود شما خواهد بود. این صندوقها در طول سال‌ها تقریبا بی‌ثبات‌اند، بنابراین باید ریسک‌پذیر و صبور باشید.
- ترکیبی از صندوقهای با رویکرد رشد و صندوقهای درآمد که به آن، صندوقهای سرمایه‌گذاری متوازن (balanced funds) نیز گفته می‌شود، صندوق‌هایی هستند که در پی رسیدن به ترکیبی از اهداف هستند. این صندوقها به‌دنبال ارائه‌ی درآمد جاری به سرمایه‌گذاران و درعین‌حال، ایجاد پتانسیل لازم برای رشد اصل سرمایه‌گذاری هستند. بعضی صندوقها سهام و اوراق قرضه می‌خرند تا از پورتفولیو درآمدی به دست بیاورند و درعین‌حال، از تورم عقب نمانند و با افزایش تورم، ارزش سرمایهی خود را از دست ندهند. سهام، پتانسیل رشد را ایجاد می‌کند، درحالی‌که استفاده از اوراق بهادار با درآمد ثابت موجب ثبات پورتفولیو در طول زمان‌های بی‌ثباتی در بازارهای سهام می‌شود. صندوقهای با رویکرد سود و رشد (Growth and Income funds) دارای ثباتی اندک تا متوسط هستند و پتانسیل متوسطی برای درآمد جاری و رشد دارند. شما باید تاحدی ریسک‌پذیر باشید تا بتوانید با این نوع از اهداف صندوق کنار بیایید.
- این مشکل، ما را به صندوقهای با درآمد ثابت (income funds) می‌رساند. این صندوقها به‌طورکلی، روی تعدادی از اوراق بهادار با درآمد ثابت سرمایه‌گذاری می‌کنند و این سرمایه‌گذاری موجب می‌شود درآمد منظمی به دست بیاید. سرمایه‌گذاران بازنشسته می‌توانند از این نوع صندوقها استفاده کنند، زیرا سود منظمی دریافت خواهند کرد. مدیر صندوق دست به خرید اوراق قرضه، سپرده‌های ثابت شرکت و… می‌زند تا شما بتوانید درآمد ثابتی داشته باشید. البته باوجوداینکه استفاده از این صندوقها گزینه‌ای باثبات است، خالی از ریسک هم نیست. با بالا یا پایین‌رفتن نرخ‌های بهره، قیمت سهام صندوق درآمد (به‌ویژه صندوقهای اوراق قرضه) در جهت مخالف حرکت خواهد کرد. این مسئله موجب می‌شود نرخ بهره‌ی صندوقهای درآمد، حساس باشد. حتی ممکن است بعضی صندوقهای محافظه‌کارِ اوراق قرضه، درنتیجه‌ی تورم، نتوانند قدرت خرید سرمایهی شما را حفظ کنند.
- محتاط‌ترین سرمایه‌گذاران باید صندوقهای سرمایه‌گذاری بازار پول (money market mutual fund) را انتخاب کنند که هدف از آن، حفظ سرمایه است. کلمه‌ی «حفظ» نشان می‌دهد که به‌دست‌آوردن سود، گزینه‌ی مدنظر نخواهد بود، حتی باوجوداینکه نرخ‌های بهره‌ی تعلق‌گرفته به صندوقهای سرمایه‌گذاری مشترکِ بازار پول، ممکن است بالاتر از نرخ‌های بهره‌ی سپرده‌های بانکی باشد. این صندوقها ریسک بسیار اندکی به سرمایه‌گذاران تحمیل می‌کنند، ولی از قدرت خرید سرمایه‌گذاری اولیه‌ی شما نیز محافظت نخواهند کرد. وقتی پول شما با نرخ تورم همگام نباشد، پس از چند سال، تورم قدرت خرید را کاهش خواهد داد. البته به‌راحتی می‌توان مبالغ سرمایه‌گذاری‌شده در این صندوقها را به پول نقد تبدیل کرد. در این صندوقها همواره می‌توانید استراتژی سرمایه‌گذاری خود را تغییر دهید.
صندوقهای سرمایه‌گذاری محدود (Closed-End Funds)
برای صندوقهای سرمایه‌گذاری محدود، تعداد ثابتی سهام منتشر می‌شود و این صندوقها برای دوره‌ی ثابتی عمل می‌کنند؛ به‌طورکلی این دوره‌ی ثابت، چیزی بین ۳ تا ۱۵ سال است. عضویت در این صندوقها فقط در طول دوره‌ی معینی امکان‌پذیر است و تعادل برابری میان خریداران و فروشندگان وجود دارد. بنابراین برای اینکه بتوانید سهمی بخرید، شخصی باید سهام خود را بفروشد. صندوقهای سرمایه‌گذاری محدود، در فهرست بازار بورس نیز وارد می‌شوند و بر همین اساس، مانند سهام‌های دیگر در بورس یا خارج از بورس معامله می‌شوند. معمولا شرایط بازخرید نیز مشخص شده است، یعنی این صندوقها در تاریخ معینی منقضی می‌شوند و در آن تاریخ، سرمایه‌گذاران می‌توانند واحدهای سرمایه‌گذاری خود را بازخرید کنند.
صندوقهای سرمایه‌گذاری با سرمایهی متغیر یا سرمایهی باز (Open-End Funds)
صندوق سرمایه‌گذاری با سرمایهی متغیر یا باز، صندوقی است که عضویت در آن در تمام طول سال امکان‌پذیر است و در فهرست بازار بورس وارد نشده است. بیشتر صندوقهای سرمایه‌گذاری مشترک، صندوقهای با سرمایهی متغیر هستند. سرمایه‌گذاران می‌توانند هر بخشی از سرمایه‌گذاری خود را در هر زمانی، با قیمتی که براساس ارزش خالص داراییِ (Net Asset Value) صندوق تعیین می‌شود، خریدوفروش کنند.
