برنامه های «اردکانیان» برای وزارت نیرو شامل چه مواردی است؟

 با توجه به جدی شدن گزینه دکتر رضا اردکانیان برای تصدی وزارت نیرو، در میان کارشناسان آب و محیط زیست و فضای مجازی باورهای گوناگونی در خصوص دیدگاه‌های اردکانیان مطرح شده است. گروهی کوچک، دیپلمات آب را سازه محور و دسته​ای دیگر او را کارشناسی می دانند که بیشتر شیفته روش​های غیر سازه ای است. این نوشتار بر آن است تا با مرور یادداشت​هایی که بر روی میز رضا اردکانیان با هدف تدوین برنامه قرار دارد، ​برداشتی واقع بینانه تر از او را نشان دهد.

به گزارش «تابناک»، به نقل از «ایلنا»، "اقتضای ورود فعال به دوره مدیریت توامان عرضه و تقاضا هرچه باشد، سازه محوری نیست؛​ بلکه باید زمینه​ها را در دستگاه​های اجرایی آب برای میزبانی از علوم اجتماعی فراهم کرد. بنده اگر نه بر اساس آنچه که هستم ( استاد دانشکده علوم محیط زیستی دانشگاه فنی درسدن و مدیر مؤسس انستیتو منابع زیست محیطی دانشگاه ملل متحد) بلکه بر اساس آنچه که بوده ام هم قضاوت شوم، روح حاکم بر مصوبه مورخه 11/٨/1382 هیأت وزیران (راهبردهای بلند مدت توسعه منابع آب ایران) که بعداً تبدیل به ماده ١٧ قانون برنامه چهارم توسعه گردید، حاکی از دیدگاه های ١٥ سال قبل اینجانب است، زمانی که دست نویس همه ارکان کشور مؤید ضرورت تسریع در اتمام اجرای طرح های توسعه منابع آب بود (توسعه سازه ای).

خالی از لطف نیست که بدانید ، سال ٢٠٠٢ که در اجلاس Rio+10 در ژوهانسبورگ ، کشورهای در حال توسعه تشویق شدند که طرح ملی 'مدیریت به​هم​پیوسته منابع آب (IWRM) ' خود را تا سال ٢٠٠٥ تهیه کنند، در بازگشت به ایران و برای جلب همکاری سایر ذینفعان در آغاز این فرآیند و اینکه در مقابله با آن، بعنوان کاری از وزارت نیرو، گاردی گرفته نشود، تیمی از مدیران ارشد کشاورزی، محیط زیست، برنامه و بودجه،.... را به میزبانی وزارت نیرو به اجلاس جهانی آب(WWF)  در ژاپن بردم که خود مستقیماً در فضای جهانی IWRM  قرار بگیرند و سپس توانستیم در بازگشت با برگزاری بیش از ١٣ جلسه کمیته فرعی کمیسیون زیر بنائی دولت، با حضور همان دوستان، مصوبه یاد شده را تولید کنیم.

هر چند امروز و ناشی از عملکرد سال​های گذشته و اقتضائات مدیریت تقاضا، حک و اصلاح لازم در آن مصوبه باید صورت بگیرد؛ ولی متأسفانه هنوز بند​های اصلی آن برای عملیاتی شدن تازه بنظر می​رسند. چه کارهایی که باید در سالیان گذشته می کردیم و انجام نشد و چه کارهایی که نباید انجام می شد و انجام شد. در این مرحله باید ایستاد و نگاهی به گذشته کرد. نباید روش هایی را در پیش گرفت که کارشناسان این مملکت سرخورده شده و از دایره تاثیر گذاری در بخش آب خارج شوند".

این​ها آخرین حرف​های دیپلمات آب است که در پاسخ به تهمت سازه محوری گفته است. در ادامه نوشتار بر آنیم تا با مروری بر بندهای تصویب نامه هیات وزیران در خصوص راهبردهای بلند مدت توسعه منابع آب کشور، ضمن نقد بخش آب، دلایل کامیابی​ها و ناکامی​ها را اگرچه کوتاه، برشماریم.

 

نقد آب کشور بر اساس راهبردهای بلند مدت توسعه منابع آب -1382

در بند 1 راهبردهای توسعه آمده است: " مدیریت ملی آب کشور باید براساس مدیریت توامان عرضه و تقاضا، جامع‌نگری در کل چرخه آب و اصول‌توسعه پایدار و آمایش سرزمین در حوضه‌های آبریز کشور و مشترک‌، تقویت شده و به منظور تحقق مدیریت‌یکپارچه ( جامع‌) منابع آب، هماهنگی​های متقابل بین بخش​های مختلف اقتصادی‌، اجتماعی‌، زیربنایی و خدماتی بابخش آب فراهم گردد".

به رغم آنکه نزدیک به 15 سال پیش چنین بند پیشرویی در صدر راهبردهای بلند مدت آب کشور قرار گرفته است، مروری بر عملکرد بیش از یک دهه گذشته نشان می دهد که در سال​های مورد نظر کمترین توجه به مدیریت توامان عرضه و تقاضا، جامع نگری در کل چرخه آب و اصول توسعه پایدار (اقتصاد، اجتماع و محیط زیست) و آمایش سرزمین صورت نگرفته است. مدیریت بخشی نگر، باری به هر جهت و روزمرگی، بخش آب و محیط زیست کشور را به جایی رهنمون گردانید که اکنون باید منتظر دم مسیحایی بود تا این بار کژ را راست نماید.

در بند 2 راهبردهای توسعه آمده است: " بهره‌برداری از منابع آب کشور در هر یک از حوضه‌های آبریز با رعایت ظرفیت تحمل آنها به گونه‌ای‌برنامه‌ریزی شود که میزان استحصال از آبهای زیرزمینی حسب مورد (بیلان منفی‌) از میزان فعلی تجاوز نکرده و اقدامات سازه‌ای و غیرسازه‌ای برای تعادل بخشی آنها و تأمین نیازهای جدید کشور صورت گیرد، به طوری که سهم‌بهره‌برداری از منابع آب سطحی از رقم چهل و شش درصد (46%) فعلی به حدود پنجاه و پنج درصد (55%) در بیست سال آتی افزایش یابد و حداقل نیاز محیط​های طبیعی آبی به طور پایدار تأمین گردد."

در سالیان طولانی گذشته برآورد توان اکولوژیکی و میزان برداشت مجاز از منابع مختلف سطحی و زیرزمینی، غایب بزرگ در تفکر تصمیم گیران بوده است. اگرچه در سال​های اخیر امر تعادل بخشی، دست کم در کلام و بر روی کاغذ نقش خود را بازیافت، اما در عمل دستاورد چشم گیری حاصل نشد. هدفگذاریِ کاهش نقش منابع آب زیرزمینی در تامین مصارف نه تنها تامین نگردید بلکه با غارت این منابع اکنون دیگر شمار دشت​های ممنوعه به بیش از 50 درصد افزایش یافته است. طرح​هایی مانند طرح فدک، طوبی، فلاحت در فراغت و باغ ویلاها نفس منابع آب کشور بویژه آب زیرزمینی را در سینه خفه کرده​اند.

در بند 3 راهبردهای توسعه آمده است: " اصلاح ساختار مصرف آب در کشور، به گونه‌ای که سهم مصارف آب کشاورزی از 92% در وضع فعلی با احتساب سایر نیازها به حداکثر 87% در بیست سال آینده تغییر یابد و در عین‌حال با افزایش راندمان آبیاری و تخصیص آب به محصولات با ارزش اقتصادی بیشتر، بازدهی آب در بخش‌کشاورزی به ازای یک متر مکعب آب از وضع فعلی به دو برابر در بیست سال آتی افزایش یابد."

در یک سوء تفاهم بزرگِ ملی وظیفه اشتغال زایی و توسعه به بخش کشاورزی سپرده شده است و در نتیجه امکان هرگونه تصحیح در سهم بری بخش کشاورزی از منابع آب کشور عملاً گرفته شده است؛ حال آنکه سهم بخش کشاورزی به عنوان عمده​ترین مصرف کننده آب، در GDP حدود 12% و در اشتغال زایی 18% است. به رغم این نقش آفرینی نه چندان زیاد، هیچ گونه تلاش شایان توجهی در اصلاح ساختار مصرف آب در این بخش صورت نپذیرفته و سهم آن کاهش نیافته است. اگرچه کامیابی​هایی در بخش بهره وری آب حاصل شده است اما همچنان با هدف طرح ریزی شده فاصله معنی داری دارد.

در بند 4 راهبردهای توسعه آمده است: " مدیریت آب کشور باید ارزش اقتصادی آب‌، شامل ارزش ذاتی آن در هر یک از حوضه‌های آبریز، متناسب با شرایط طبیعی و اقلیمی دسترسی به آب‌، ارزش سرمایه‌گذاری​های تأمین‌، انتقال‌، توزیع و بازیافت آب برای بخش های‌مختلف مصرف را تعیین و اعلام نماید تا در برنامه‌های توسعه بخش​های مصرف منظور گردد."

شوربختانه باید گفت هیچگونه کار درخوری در خصوص تعیین ارزش اقتصادی و ذاتی آب در حوضه​های آبریز مختلف و منظور نمودن نتایج آن در برنامه​های توسعه بخش​های مصرف صورت نپذیرفته است. در پاسخ به پیام چنین بند مهمی در بخش آب کشور، به یک ارزیابی اقتصادی و یا مالی ساده بسنده شده است. کوتاه سخن این​که این مهم همچنان معطل مانده است.

در بند 5 راهبردهای توسعه آمده است: " مدیریت فعالیت​های مصرف کنندگان مختلف آب‌، به گونه‌ای اعمال شود که ابتدا آلودگی​های منابع آب ناشی ازفعالیت​های این بخش​ها کنترل و سپس شاخص​های کیفی آب به تدریج ارتقا یابد. برای تحقق این هدف رعایت‌استانداردهای ملی حفاظت کیفی منابع آب‌، توسط مصرف کنندگان برای پساب خروجی الزامی است‌."

دیرزمانی است که تن کارون، بزرگترین رودخانه کشور، از آلودگی​های گسترده ناشی از فاضلاب​های شهری و صنعتی، مجتمع​های کشت و صنعت نیشکر و کشاورزی و استخرهای پرتعداد پرورش ماهی رنجور است. رودخانه​های دیگری نظیر قره سو، ژاوه، کشف رود، رودخانه​های منتهی به مرداب انزلی و بسیار پیکره​های آبی دیگر چنین آواز غمگنانه ای را با صدای رسا می خوانند. آنچه البته به جایی نرسد فریاد است.

در بند 8 راهبردهای توسعه آمده است: " در تهیه طرح​های توسعه کالبدی و آمایش سرزمین‌، محدودیت منابع آب کشور از نظر کمی و کیفی و توزیع‌مکانی و زمانی آن به لحاظ هزینه فرصت و ارزش ذاتی آب مورد توجه و عمل قرار گرفته و برنامه‌های توسعه‌بخش​های آب و کشاورزی‌، صنعت و معدن‌، انرژی‌، عمران شهرها و روستاها و سایر بخش​ها در هر یک از حوضه‌های‌آبریز با رعایت ظرفیت تحمل آنها تهیه و به اجرا درآید."

در برخی برهه​های زمانی در گذشته موضوع آمایش سرزمین مورد توجه قرار گرفته است. در آذر 1383 سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور ضوابط ملی آمایش سرزمین را تدوین و ابلاغ می نماید. به دنبال آن در شهریور 1385 شرح خدمات برنامه آمایش استان تدوین می گردد و تقریباً در تمامی استان​ها مطالعات آن به مرور آغاز می شود. به ناگهان طوفانی در می گیرد و دمار از روزگار سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور در می آورد. وظایف بخش​های مختلف در هم و بر هم می شوند. در این هیاهو، چنین مطالعات مهمی از نظرگاه مدیران دور می ماند و به رغم آنکه بیشتر آن پروژه​ها به نتایج نسبی پذیرفتنی ای رسیده اند اما در فرآیند توسعه از نقش آفرینی  به دورند. اکنون زمان آن فرا رسیده تا با بازنگری و غربال گری سریع مطالعات موجود، روندهای توسعه هر استان مورد بازنگری قرار گرفته و قلمروهای جدید توسعه، منطبق بر توسعه سبز و نه توسعه مخرب، شناسایی گردند.

در بند 9 راهبردهای توسعه آمده است: "طرح​های انتقال آب بین حوضه‌ای از دیدگاه توسعه پایدار، با رعایت حقوق ذی‌نفعان و برای تأمین نیازهای‌مختلف مصرف‌، مشروط به توجیهات فنی‌، اقتصادی‌، اجتماعی و منافع ملی مورد نظر قرار گیرد."

در سال 1999 یونسکو در پاریس کارگاه بین المللی با موضوع انتقال آب بین حوضه ای را با حضور 158 نماینده از 38 کشور جهان تشکیل داد و براساس نتایج گفتگوهای انجام شده، پنج معیار اصلی در چهار محور اساسی برای طرح های انتقال آب بین حوضه ای ارائه گردید:

محور 1: اثرگذاری بر بهره‌وری اقتصادی :

معیار 1- ناحیة پذیرنده باید پس از توجه به منابع جایگزین تأمین آب و تمامی اقدامات منطقی برای کاهش تقاضای آب، همچنان در تأمین نیازهای فعلی و پیش‌بینی‌شده، کمبود جدی داشته باشد.

معیار 2- توسعه آتی حوضه دهنده نباید به سبب کمبود آب، با محدودیت چشمگیر روبرو شود. با این حال، اگر حوضه پذیرنده، زیان‌های حوضه دهنده را جبران نماید، در نظر گرفتن طرح انتقالی -که توسعه آتی حوضه دهنده را محدود می‌کند- ممکن است مناسب باشد.

محور 2-  تاثیر بر کیفیت محیط زیست:

معیار 3- ارزیابی فراگیر پیامدهای محیط زیستی باید نشان دهند که طرح انتقال مورد نظر کیفیت محیط زیستی حوضه دهنده یا پذیرنده را به صورت معنی داری تخریب نمی‌کند. البته، چنانچه هزینه‌های خسارت زیست محیطی جبران شود، طرح انتقال ممکن است توجیه‌پذیر باشد.

محور 3- پیامدهای اجتماعی-فرهنگی:

معیار  4- ارزیابی فراگیر پیامدهای اجتماعی- فرهنگی باید نشان دهد که طرح انتقال مورد نظر، به طور معنی داری سبب بروز مشکل اساسی اجتماعی- فرهنگی در حوضه دهنده یا پذیرنده نخواهد شد. با این حال چنانچه زیان‌های اجتماعی- فرهنگی پرداخت شود، طرح انتقالی ممکن است توجیه‌پذیر باشد.

محور 4- توزیع منافع:

معیار 5- منافع خالص ناشی از طرح باید عادلانه میان حوضه‌های دهنده و پذیرنده تقسیم شود.

هم اکنون باید گفت که طرح های انتقال آب با رعایت ملاحظات فوق و تنها با هدف شرب می تواند مورد توجه قرار گرفته و برای تصویب به شورای عالی آب ارسال گردد.

در تصویب نامه مذکور بندهای مهم دیگری وجود دارد که به دلیل پرهیز از پرگویی، مطالعه آنها به خواننده واگذار می​گردد.

همانگونه که ملاحظه می گردد نزدیک به 15 سال پیش با کمک کارشناسانی کاربلد و پیشرو راهبردهای بلند مدت توسعه بخش آب در زمان خود، به اندازه کافی مترقی و نوین بوده است و بخش قابل توجهی از آن حتی در شرایط کنونی دارای کارکرد سودمند هستند. به نظر می رسد اگر از سال های 1383 به بعد مدیریت کشور و بخش آب خود را ملزم به اجرای آن می دیدند، اکنون در شرایط بهتری قرار داشتیم. با هدف پرهیز از تکرار شرایط گذشته، انجام اصلاحات نهادی و پایش ضروری است. باید طرحی نو درانداخت. نگاه ها را باید دگرگون کرد. تکرار راه حل های تجربه شده به تکرار نتایج ناخوشایند منجر می شود. درس آموخته ها را باید بر روی میز گذاشت و بدان نگران بود. تجربه بزرگترین معلم است. مبادا که مسیر نادرست گذشته دوباره پیموده شود. به همین منظور در برنامه جدید، بخش اصلاحات نهادی باید پر رنگ دیده شود.

برنامه​ بخش آب

برنامه زیر در حقیقت نسخه ای قبض و بسط یافته و امروزین از راهبردهای بلند مدت توسعه آب (1382) است. در تدوین این برنامه آخرین شرایط بخش آب مرور شده و به نیازهای جدید و الزامات برنامه ششم توجه شده است. کالبد شکافی برنامه زیر نشان می دهد که ملاحظات غیرسازه​ای و محیط زیستی، نقش بسیار پر رنگی در اندیشه تدوین کنندگان برنامه داشته​اند.

    تامین پایدار آب شرب شهرها و روستاها (به لحاظ کمی و کیفی)
    کاهش تلفات آب در سامانه های انتقال و توزیع
    ارتقای شاخص بهره­مندی آحاد جامعه از خدمات جمع­آوری و تصفیه فاضلاب
    اجرای برنامه­های جلوگیری از آلودگی منابع آب و ارتقای شاخص­های کیفی آن
    اولویت­بندی، ساخت و تکمیل طرح­های تامین آب و شبکه­های آبیاری و زهکشی  به­ویژه در اراضی پایاب سدهای در دست بهره­برداری
    توسعه استفاده از منابع آب غیرمتعارف بویژه:

    شیرین­سازی (نمک­زدایی) آب­های شور دریا
    بازچرخانی آب و استفاده از پساب تصفیه‌شده در بخش کشاورزی محصولات غیرخوراکی با رعایت ملاحظات بهداشتی و محیط‌زیستی و تأمین بخشی از آب صنایع از طریق بازچرخانی

    ساماندهی و حفاظت از بستر و حریم رودخانه­ها، تالاب­ها و سواحل
    تسریع در اجرا و تکمیل برنامه مهار آبهای مرزی
    تداوم و تقویت اجرای طرح احیاء و تعادل بخشی منابع آب زیرزمینی
    بررسی، اولویت بندی و برنامه ریزی مجدد طرح های نیمه تمام با هدف بهره برداری سریع تر از منافع اقتصادی، اجتماعی و محیط زیستی پرو‍ژه های آبی
    توجه به پروژه های کوچک بویژه پروژه های آبی روستایی
    اولویت دادن به مدیریت غیرسازه‌ای منابع آب و مدیریت تقاضا، و اجتناب از توسعه سازه‌ای بدون ملاحظات اقتصادی، اجتماعی، محیط‌زیستی، بالاخص برخورد سختگیرانه با مقوله انتقال آب
    توسعه سامانه پایش و پیش بینی بلایای طبیعی مرتبط با آب نظیر هشدار سیل در حوضه​های مهم کشور و هشدار بارش در تمام کشور و گرد و غبار با همکاری سازمان هواشناسی و مدیریت بحران کشور و دیگر سازمان های مرتبط
    پیاده سازی دیسپاچینگ آب در سطح حوضه های آبریز دز، کارون و کرخه، زاینده رود، قزل اوزن و دریاچه ارومیه با هدف اصلاح روش بهره برداری از آب در سرتاسر حوضه و تضمین اولویت بخشی به تامین نیازهای مختلف، به ترتیب اولویت (نیازهای شرب و بهداشت، تامین نیازهای محیط زیستی، صنعت و کشاورزی).
    آگاهی‌رسانی، جلب مشارکت عمومی و ارتقای مشارکت بهره­برداران در مدیریت منابع و تاسیسات آبی
    ارتقاء و بهبود روش های بهره برداری و نگهداری از زیر ساخت های موجود و تاریخی
    تدوین ساز و کارهای حل اختلاف و مشارکت ذی مدخلان در تصمیم گیری های حوضه
    رعایت دقیق ملاحظات محیط‌زیستی و اجتماعی در کلیه پروژه‌های آبی
    برنامه­ریزی جهت تامین حقابه محیط‌زیستی تالاب­ها، رودخانه‌ها و دریاچه‌های کشور با همکاری سایر دستگاه­های مسئول
    تدقیق نیازهای محیط زیستی در بازه​های رودخانه​های مختلف کشور (به عنوان مهمترین نوع نیاز پس از نیاز شرب) به روش های نوین (به روش های اکو هیدرولوژیکی، اکو هیدرولیکی، اکولوژیکی، شبیه سازی زیستگاه و تهیه آلبوم تنوع زیستی برای هر بازه (بدین ترتیب گام اساسی در حفظ محیط زیست برداشته می شود)
    انجام اصلاحات نهادی و ابزارهای سیاست گذاری مرتبط در بخش های؛

    حاکمیتی

        وظایف و لایه های اداری متوازن
        برنامه‌های ارشادی-ترغیبی مناسب
        قوانین و مقررات آب (توسعۀ بستر قانونی، اصلاح مقررات و نهایی کردن تدوین قانون جامع آب کشور)
        سیاست های مالی

     بازارگرا

        حمایت از بخش خصوصی
         ابزار اقتصادی
        تجارت حقابه
        مشارکت بخش دولتی با بخش خصوصی
    جامعه محور

    رویکرد به‌هم‌پیوسته (مشتمل بر اصلاحات ساختاری، ازجمله در نظر گرفتن حوضه‌های آبریز و نه استان‌ها به منزلۀ واحد اصلی مدیریت یکپارچۀ منابع آب)

    مشارکت ذی​مدخلان
    سیاستهای دولت در جهت تمرکز زدایی
    سیاستهای ایجاد هماهنگی و حل اختلاف

    تدوین برنامه‌های توسعۀ کالبدی مبتنی بر آمایش سرزمین و پتانسیل آب کشور

در این راستا باید طرح ریزی قلمروها و محورهای جدید توسعه بر اساس "پارادایم توسعه سبز مقید به آب" در استان های مختلف جایگزین توسعه مخرب محیط زیست گردد. همچنین در این مدل، مصارف آب در بخش‌های مختلف به توان اکولوژیک حوضۀ آبریز محدود می شود.

توسعه سبز مقید به آب: الگویی از توسعه که با تکیه بر دارایی‎های طبیعی، اجتماعی و فرهنگی هر منطقه، تخصیص بهینه منابع بویژه آب را در بستر آمایش سرزمین، تعیین نموده و حدود و ثغور فعالیت‎ها و مشاغل را به گونه‎ای تعریف می‎نماید که دستیابی به اهداف سه گانه ی توسعه پایدار (اقتصاد، اجتماع و محیط زیست) ممکن شود.

    تدوین «گزارش ملی آب» با هدف مشخص کردن روندهای توسعه کشور که منجر به بروز بحران آب شده و مشخص ساختن برنامه‌های دقیق اجرایی برای اصلاح مسیر؛ در این راستا تجزیه و تحلیل نهادی بخش آب در حضور عوامل درونزاد و برونزاد انجام می گردد و نقش هر یک از عوامل نهادی و ابزارهای سیاست گذاری ذیل آن در میزان دستیابی به سه بعد توسعه پایدار (اجتماع، اقتصاد و محیط زیست) تعیین می گردد و به دنبال آن راهکارهای ترمیمی، تدوین و پیاده سازی می شود.
    اصلاح نظام تخصیص آب کشور و افزایش بهره وری از طریق ایجاد سامانه های تصمیم یار پشتیبان. در این راستا ضمن تدقیق منابع و مصارف، پس از تفکیک "بخش حقوق بشری آب" (نیازهای شرب، بهداشت و طبیعت)، مصارف آب در بخش های مختلف به عنوان کالای اقتصادی ارزش گذاری مجدد می گردد. در همین راستا ضروری است که میزان "آب قابل برنامه ریزی" در نواحی مختلف کشور با استفاده از روش شناسی مناسب تدقیق گردد.

    ادامه بازنگری و تعیین حجم مخازن سدهای در حال طراحی با توجه به تغییرات هیدرولوژیک، توجیه اقتصادی و ارزیابی آثار محیط‌زیستی
    استقرار نظام مدیریت ریسک با هدف کاهش آسیب پذیری و افزایش تاب آوری در فرآیند تصمیم گیری ها (بویژه بخش بودجه و فنی)
    استقرار نظام مدیریت دانش با هدف تبدیل دانش های ذهنی به دانش های عینی در فرآیند تصمیم گیری ها
    توسعه تحقیقات، پژوهش­­های کاربردی و همکاری علمی و تبادل تجربیات با نهادهای بین‌المللی آب و استفاده از فناوری­های نوین

    استقرار نظام حسابداری ملی آب

    اصلاح روش ارزیابی اقتصادی از طریق اعمال هزینه های خارجی در مرحله پیدایش و تصویب طرح ها (بدین ترتیب به پروژه های سبز شانس بیشتری برای پیدایش داده می شود)
    پیاده سازی بازار آب (تجارت حقابه) در یکی از حوضه های بزرگ کشور با نگاهی به حوضه ماری-دارلینگ استرالیا و بومی سازی آن
    اصلاح نظام بودجه ریزی، جلب سرمایه (منابع داخلی و خارجی)، تامین مالی و هزینه کرد بویژه در بخش منابع داخلی و ارتقاء اثربخشی آن
    تثبیت حقابه­های کشور از آبهای مرزی و مشترک
    تقویت دیپلماسی آب و افزایش موثر نقش دیپلماسی آب در رفع مشکلات مناطق مرزی (بویژه شرق کشور)
    اصلاح روش تصویب طرح ها و مشارکت در رفع اشکالات نظام فنی اجرایی کشور
    مشارکت در تدوین استرات‍ژی های "سازگاری" و "تسکین" در مقابل تغییر اقلیم و اعمال آن به عنوان راهبرد در پیدایش طرح ها

    نویسندگان:

    دکتر سید جمشید موسوی؛ استاد دانشکده مهندسی عمران و محیط زیست؛ دانشگاه امیرکبیر

    دکتر شهاب عراقی نژاد؛ دانشیار دانشکده مهندسی و فناوری کشاورزی؛ دانشگاه تهران

    دکتر محمدعلی حامدی؛ کارشناس ارشد برنامه ریزی توسعه و آمایش سرزمین

    دکتر کاوه معصومی؛ پژوهشگر در امور اجتماعی آب