افزایش ۱.۵برابری «سالمندان» در یک دهه اخیر

طبق آمار موجود سالمندان کشور در یک دهه اخیر یک و نیم برابر شده‌اند و در میان آمار زنان سالمند بیش از مردان است.

به گزارش ایسنا، افزایش روز افزون شمار سالمندان در اکثر کشورها و لزوم توجه به تامین نیازهای این قشر موجب شد تا سازمان ملل در سال ۱۹۸۲ با تشکیل شورای جهانی سالمندی، طرحی را جهت تعیین یک روز جهانی برای سالمندان ارائه کند که متعاقب آن، این شورا در سال ۱۹۹۰ روز اول اکتبر مطابق با ۹ مهرماه را «روز جهانی سالمندان» تعیین کرد.

سالمندان در طول دوران سالمندی با تحولات بسیاری در زمینه‌های مختلف اجتماعی و اقتصادی مواجه می‌شوند که از جمله آنها می‌توان به دور شدن از حضور و مشارکت‌های اجتماعی بواسطه بازنشستگی، احساس تنهایی و بروز مشکلات روحی، کاهش میزان درآمد و در مقابل افزایش مخارج زندگی به واسطه پرداخت هزینه‌های مراقبت‌های پزشکی و نیز هزینه‌های درمانی ناشی از بیماری که به طور طبیعی با افزایش سن رخ می‌دهد، اشاره کرد.

براساس نتایج آخرین سرشماری عمومی نفوس و مسکن که در سال ۱۳۹۵ در کشور انجام شد، جمعیت کل کشور برابر ۷۹ میلیون و ۹۲۶ هزار و ۲۷۰ نفر بوده است. میانه سنی در کشور برابر ۳۰ سال و میانگین سنی افراد جامعه برابر ۳۱.۱ سال است. (میانه سنی، سنی است که جمعیت را به دو گروه یک اندازه تقسیم نماید، به طوریکه نیمی از کل جمعیت، جوانتر از آن سن باشد و منظور از میانگین سنی متوسط سن افراد یک جامعه است.)

سازمان ملل در مطالعات خود با توجه به متوسط امید زندگی در سطح جهان، شروع سن سالمندی را ۶۰ سالگی لحاظ می‌کند. البته این سن با توجه به شرایط کشورهای مختلف می‌تواند متفاوت باشد. به طور مثال با توجه به بالا بودن امید زندگی در ایران نسبت به متوسط جهانی و همچنین نرخ مشارکت اقتصادی بالای جمعیت ۶۰ سال، می‌توان شروع سن سالمندی در کشور را بیش از ۶۰ سال فرض نمود. ولی به جهت امکان مقایسه تطبیقی وضعیت جمعیت سالمندان کشور با سایر کشورها، در گزارش حاضر سن سالمندی ۶۰ ساله و بیشتر تلقی شده است.

از جمعیت کل کشور در سال ۱۳۹۵ جمعیت کل کشور برابر ۷۹ میلیون و ۹۲۶ هزار و ۲۷۰ نفر بوده است، هفت میلیون و ۴۱۴ هزار و ۹۱ نفر را جمعیت ۶۰ ساله و بیشتر تشکیل می‌دهند. به عبارت دیگر ۹.۳ درصد جمعیت کشور سالمند هستند که۷۲.۴ درصد آنان در مناطق شهری و ۲۷.۶ درصد در مناطق روستایی سکونت دارند.

بر اساس آخرین آمارهای موجود، منتخبی از نماگرهای سالخوردگی در ایران در زیر آورده شده است:

شاخص پیری به تعداد افراد ۶۰ ساله و بیشتر به ازای هر ۱۰۰ نفر جمعیت کمتر از ۱۵ سال ( صفر تا ۱۴ ساله) اطلاق می شود. این شاخص از تقسیم تعداد افراد ۶۰ ساله و بیشتر به تعداد افراد کمتر از ۱۵ سال ضربدر ۱۰۰ بدست می‌آید.

نرخ مشارکت نیروی کار سالمند نیز عبارت است از درصد افراد سالمند فعال از نظر اقتصادی. منظور از افراد سالمند فعال از نظر اقتصادی مجموع تعداد افراد سالمند شاغل و بیکار جویای کار است.

نرخ مشارکت سالمندان در سال ۱۳۹۴ حدود ۱۶ درصد بوده است که این شاخص در مناطق روستایی بیش از دو برابر مناطق شهری است. باید به این نکته توجه داشت که مشارکت سالمندان در فعالیت‌های اقتصادی در صورتیکه به صورت اختیاری یا داوطلبانه باشد می‌تواند علاوه بر جلب رضایت و ایجاد نشاط و پویایی، حس عدم سرباری را برای سالمندان به همراه داشته باشد. اما اگر این فعالیتها به صورت اجباری و صرفاً به جهت رفع نیازهای اقتصادی باشد، می‌تواند در آنان احساس عدم رضایت ایجاد کند.

نرخ رشد جمعیت سالمندان؛ متوسط افزایش یا کاهش تعداد افراد سالمند طی یک دوره معینی از زمان است که به صورت درصد از آغاز دوره بیان می‌شود. براساس سرشماریهای عمومی نفوس و مسکن، جمعیت سالمندان کشور طی دهه گذشته (سالهای ۱۳۸۵ تا ۱۳۹۵ )نزدیک به ۱.۵ برابر شده است. متوسط رشد سالیانه جمعیت در افراد سالمند طی دوره ۹۵-۱۳۹۰ برابر ۳.۷ درصد و در دوره ۹۵-۱۳۸۵ برابر ۳.۴ درصد است.

به گزارش ایسنا، نرخ بیسوادی سالمندان نیز نشانگر نسبت افراد سالمند است که در زندگی روزمره، نمی توانند متن ساده‌ای را با فهم بخوانند و بنویسند. بررسی نرخ باسوادی سالمندان در سرشماری ۱۳۹۵ نشان می‌دهد بیش از نیمی از سالمندان (تقریباً ۵۴ درصد) بیسواد هستند.

یکی دیگر از تعابیری که بکار می‌رود بحث نسبت حمایت از والدین است که منظور تعداد افراد ۸۵ ساله و بیشتر به ازای هر ۱۰۰ نفر جمعیت ۵۰ تا ۶۴ ساله است. این شاخص از حاصل تقسیم تعداد افراد ۸۵ ساله و بیشتر به تعداد افراد ۶۴ - ۵۰ ساله و بیشتر ضربدر ۱۰۰ بدست می‌آید.

نسبت حمایت از والدین نزدیک به ۵ نفر است. این بدان معناست که به ازای هر یکصد نفر جمعیت ۵۰ تا ۶۴ ساله، ۵ نفر والدین ۸۵ ساله و بیشتر وجود دارند که نیازمند مراقبت و حمایت هستند. این در حالی است که گروه ۵۰ تا ۶۴ ساله سالمند بوده و یا در آستانه ورود به مرحله سالمندی قرار دارند که خود نیازمند حمایتهای لازم هستند.

به ازای هر فرد ۶۵ ساله و بیشتر در کشور، حدود ۱۲ فرد ۱۵ تا ۶۴ ساله وجود دارد

نسبت حمایت بالقوه جزو دیگر تعابیری است که در این حوزه تعریف شده و منظور آن تعداد افراد ۱۵ تا ۶۴ ساله به ازای هر فرد ۶۵ ساله و بیشتر است. این شاخص از حاصل تقسیم تعداد افراد ۶۴-۱۵ ساله به تعداد افراد ۶۵ ساله و بیشتر بدست می‌آید.
نسبت حمایت بالقوه برابر ۵.۱۱ نفر است. به عبارت دیگر به ازای هر فرد ۶۵ ساله و بیشتر در کشور، نزدیک به ۱۲ فرد ۱۵ تا ۶۴ ساله وجود دارد که به طور بالقوه انتظار می‌رود حمایت‌های لازم از افراد ۶۵ ساله و بیشتر را به عمل آورند.

به گزارش مرکز آمار و اطلاعات راهبردی وزارت رفاه، نسبت جنسی نیز عبارت است از تعداد مردان سالمند به ازای هر ۱۰۰ نفر زن سالمند؛ در سال ۱۳۹۵ نسبت جنسی سالمندان به ۹۷ رسیده است. یعنی ۹۷ نفر مرد در مقابل ۱۰۰ نفر زن که این امر حاکی از افزایش تعداد سالمندان زن نسبت به مردان سالمند است که البته با توجه به میزان مرگ و میر بالاتر و در نتیجه امید به زندگی پایین‌تر مردان نسبت به زنان و نیز مراقبتهای سلامتی و پزشکی زنان نسبت به مردان، افزایش تعداد زنانی که به سنین سالخوردگی می‌رسند، دور از انتظار نیست.