تاکسی‌های آنلاین، نور امیدی برای خودروسازان

علیرضا رمضانی، روزنامه‌نگار اقتصادی و استراتژیست ارتباطات در یادداشتی در «تابناک» نوشت:

به نظر می رسد تحریم‌های احتمالی آمریکا و افت قدرت ‌خرید مردم از جمله چالش‌های جدی خودروسازان داخلی در ماه‌های آتی باشند. همیشه، حتی در سخت‌ترین شرایط کاری و اقتصادی، کسب و کارهایی هستند که با گرفتن یک تصمیم راهبردی، در مقابل سختی‌ها تاب می آوررند و از بحران‌ها به سلامت عبور می کنند. گاهی این تصمیمات بسیار جسورانه هستند و زمانی اتفاق می افتند که مدیران یک مجموعه فراتر از چهارچوب‌های ذهنی متعارف به دنبال یک راه حل هستند. راهی که تویوتا چند وقتی است پیش گرفته شاید مثال خوبی در این خصوص باشد.

روز 23 خرداد، رسانه‌های خارجی اعلام کردند که تویوتا یک میلیارد دلار روی تاکسی اینترنتی گرب (Grab) سرمایه‌گذاری می کند. ارزش فعلی این شرکت، که رقیب جدی اوبر (Uber) در آسیا به شمار می آید، 7 میلیارد دلار برآورد شده است. شرکت گرب تنها تاکسی اینترنتی نیست که تویوتا برای سرمایه‌گذاری در یک سال گذشته انتخاب کرده است. این خودروساز ژاپنی در ابتدای سال میلادی جاری 69 میلیون دلار در ژاپن تاکسی (Japan Taxi) سرمایه‌‌گذاری کرده بود.

ظرف چند سال گذشته، خودروسازن مطرح دیگری مانند هوندا (Honda)، جی‌ام (GM)، ولکس‌واگن (Volkswagen)، آی‌وای‌کی (IYK)، بی‌ام‌دبلیو (BMW) و دایملر (Daimler) صدها میلیون دلار روی صنعت اشتراک سفر سرمایه‌گذاری کرده اند. تصمیم این خودروسازان احتمالا ناشی از نگاه آنان به آینده این صنعت بوده – صنعتی که با کمک تکنولوژی رشد چشم‌گیری در یک دهه‌ی گذشته داشته است. گرب، اوبر، لیفت (Lyft)، ژاپن تاکسی، کارتوگو (car2go) و زیپ‌کار (Zipcar) از محبوب‌ترین شرکت‌ها در حوزه اشتراک سفر بوده اند که نظر خودروسازهای جهانی را به خود جلب کرده اند.

مقایسه نمودارهای رشد تاکسی‌های اینترنتی و تاکسی‌های سنتی نشان می دهد که تاکسی‌های آنلاین، ظرف چهار یا پنج سال، گوی رقابت را از تاکسی‌های سنتی می ربایند. شرکت‌های پیشتاز این صنعت کاملا درآمدزا هستند، گرچه این درآمد به طور عمده صرف توسعه و رشد آنان شده است. شرکت اوبر که از سال 2009 فعالیت خود را آغاز کرده امروز می تواند از محل کمیسیونی که از رانندگان خود دریافت می کند، در یک بازه زمانی 3 تا 5 ساله، درآمدی بین 12 تا 15 هزار دلار به ازای هر خورو داشته باشد. این درآمد در مقابل سودی که تویوتا در ازای فروش هر خودرو به دست می آورد – 2000 دلار – وسوسه‌برانگیز است. ضمن آنکه، درآمد اوبر از یک خودرو تکرارپذیر است، ولی درآمد تویوتا، خیر.

شرکت‌های فعال در حوزه‌ی اشتراک سفر خدمات گوناگونی ارائه می دهند. تاکسی آنلاین، به شکلی که در ایران باب شده، فقط یکی از آن خدمات است. هر کدام از زیر شاخه‌های این صنعت پتانسیلی برای رشد و سرمایه‌گذاری دارند که مورد توجه شرکت‌های تولید خودرو واقع شده اند. به عنوان نمونه، دایملر شرکت کارتوگو را به طور کامل خریداری کرده است. کارتوگو که در آلمان فعالیت می کند، بر خلاف اوبر، مالک تمامی خودروهای خود است. دایملر یک مدل خودروی دو-در در این شرکت به کار گرفته و در برخی شهرها نیز خودروی چهار-در در اختیار مشتریان قرار می دهد. این خودروساز آلمانی با مالکیت کارتوگو توانسته فروش خود را تا حد قابل توجهی در آلمان افزایش دهد. خدماتی که کارتوگو ارائه می دهد از این جنس است که مسافران می توانند خودروهای شرکت را، که در سطح شهر پارک شده اند، از طریق اپلیکیشن خود پیدا کنند و نزدیک‌ترین آنها را برای یک سفر یا بیشتر انتخاب کرده و استفاده کنند. مشتریان در پایان سفر(ها) باید خودرو را در یک محل مناسب پارک کنند و بروند. هزینه‌های اجاره خودرو، بیمه و مالیات نیز به همان نسبتی که از خودرو استفاده شده از طریق اپلیکیشن کارتوگو پرداخت می شود.

زیپ‌کار شرکت دیگری است که بسیار شبیه به کارتوگو کار می کند، با این تفاوت که اکثر مشتریان آن به صورت ماهانه یا سالانه آبونمان شده اند و دیگر نیازی نیست بابت هر سفر پرداختی مجزا داشته باشند. این شرکت که در سال 2000 راه‌اندازی شده و از قدیمی‌ترین شرکت‌های اشتراک سفر به شمار می رود، در سال 2013 توسط یک شرکت بزرگ آمریکایی که خودرو اجاره می داد خریداری شد. زیپ‌کار اکنون در هشت کشور بزرگ جهان از جمله آمریکا، کانادا، انگلستان، فرانسه و آلمان خدمات ارائه می دهد.

در ایران نیز حدود چهار سال است که ایده‌ی‌ تاکسی اینترنتی عملی شده است. شهرهای بزرگ تاکسی اینترنتی محلی دارند، و اسنپ و تپ‌سی با فعالیت در ده‌ها شهر پیش‌تاز این صنعت به شمار می آیند. رهسپار، دینگ و کارپینو نیز از دیگر بازی‌کنان کوچک‌تر این زمین هستند. مدیر سرمایه‌گذاری تپ‌سی، کوروش خلیل‌نژاد، معتقد است دیر یا زود خوروسازان در صنعت اشتراک سفر وارد می شوند. او می گوید تکنولوژی همه‌ی صنایع سنتی را تحت تاثیر خود قرار خواهد داد. به گفته‌ی وی امروز کمتر صنعتی را می توان یافت که، مانند اشتراک سفر، بتواند رشد سالانه ای معادل 200 تا 300 درصد را تجربه کند. به اعتقاد خلیل‌نژاد، خدمات تاکسی‌های آنلاین کمترین تاثیر را از نوسانات ارزی و تحریم‌ها می گیرند زیرا دارایی‌های آنها، برخلاف صنعت خودرو، نامشهود است. تاکسی‌های آنلاین و دیگر خدمات صنعت اشتراک سفر شاید تنها فرصت رشد خودروسازان نباشند اما می توانند نور امیدی باشند، یا شاید انتخابی مناسب در زمانی مناسب.