مدتی است، از سوی برخی متولیان آب کشور ضرورت ورود جدی به حوزه تأمین آب شیرین از طریق آبهای ژرف مورد توجه قرار گرفته و در همین راستا، اقداماتی نیز انجام شده است؛ اقداماتی که برخی کارشناسان و متخصصان این حوزه عقیده دارند، نیاز به مطالعات دقیقی دارد و در صورت تصمیم گیری های عجولانه به خسارات جبران ناپذیری دامن خواهد زد.
به گزارش «تابناک»، کاهش شدید منابع آب سطحی در بخش‌های گسترده‌ای از جغرافیای ایران و آغاز تنشهای جدی در رابطه با تأمین منابع آب کافی در حوزه‌های مختلف به ویژه آب شرب، از جمله مسائلی است که پیش بینی می‌شود در آینده ایران را با چالش‌های جدی رو به رو کند؛ چالش‌هایی که در سال‌های اخیر و برای عدم رو به رو شدن با آن تلاش‌هایی از سوی مدیران اجرایی کشور آغاز شده است.
از جمله برنامه‌هایی که مدیران اجرایی و به ویژه متولیان منابع آب کشور برای خروج از بحران آب پیش گرفته‌اند، میتوان به آغاز فعالیت‌های مطالعاتی و اکتشافی آن‌ها در حوزه آبهای ژرف اشاره کرد؛ منابع آبی که گفته می‌شود در اعماق بیش از هزار متر زمین وجود دارد و دسترسی به آن‌ها می‌تواند یکی از راه‌های اصلی مقابله با بحران آب در آینده نزدیک باشد.
این موضوع در حالی از سوی بسیاری از مسئولان کشور مورد توجه قرار گرفته و از سوی برخی مردم محلی نیز به ویژه در مناطق گرم و خشک کشور به یک مطالبه عمومی بدل شده است که برخی کارشناسان و متخصصان علوم زمین و محیط زیست نگرانی‌های بسیار جدی در مورد عواقب این اقدام مطرح میکنند؛ نگرانی هایی چون به صرفه نبودن این اقدام، افزایش احتمال فرونشست زمین، عدم دسترسی به منابع آب پس از انجام هزینه‌های سنگین، به اتمام رساندن ذخایر آبی کشور و... که جا دارد در مورد آن‌ها بیشتر بحث و بررسی شود.
دکتر اسماعیل نجفی، متخصص دانش ژئومورفولوژی و آب های زیر زمینی در رابطه با آبهای ژرف و اطلاعات تخصصی پیرامون آن به «تابناک» گفت: آب ژرف در اعماق بیش از ۱۰۰۰ متری کره زمین وجود دارد و یکی از مناطقی که آب ژرف در حال جریان در آنجا، می‌تواند مصرف آشامیدنی داشته باشد، محدوده‌های گسل‌هاست.
نجفی ادامه داد: در مورد آبهای ژرف ایران در چند مقطع زمانی بحث و اخیراً باز این موضوع مطرح شده است و دو گروه نسبت به این موضوع اظهار نظر کرده‌اند. برخی کارشناسان کاملا مخالف استفاده از آب ژرف و یک گروه هم موافق استفاده از آبهای ژرف هستند و معتقدند استخراج این منابع آب برای کشور در شرایط کنونی بسیار حیاتی است. کسانی که مخالف استفاده از این منابع آبی هستند، می‌گویند ما به درستی آبهای سطحی و زیرزمینی را مدیریت نمی‌کنیم و اگر به آبهای ژرف دسترسی پیدا کنیم آن‌ها را هم از بین می‌بریم. همچنین کارشناسان محیط زیست نیز بر این باورند که این منابع آبی متعلق به آیندگان است و برداشت آن‌ها به واسطه شوری زیاد، مقرون به صرفه نیست و تبعات محیط زیستی هم به دنبال دارد.
این متخصص دانش ژئومورفولوژی در ادامه و با تقسیم بندی منابع آب ژرف اضافه کرد: به‌طورکلی منابع آبهای ژرف را میتوان به پنج دسته تقسیم کرد؛ آبهای ژرف فسیلی (مثل لیبی و اردن)، آب ژرف ژئوترمال یا معدنی (با املاح بسیار زیاد و غیر قابل استفاده)، آب ژرف با ساختار نفتی (کیفیت بسیار پایین)، آبهای ژرف آبرفتی (تجدیدپذیر) و آبهای ژرف گسلی (که در زیر زمین حرکت میکنند و امکان دارد از دسترس خارج شوند) از جمله آبهای ژرف هستند.
نجفی با اشاره به وضعیت ایران در رابطه با منابع آب ژرف تصریح کرد: در ایران، طرح مطالعاتی منابع آبهای ژرف در دو منطقه‌ی هزار مسجد خراسان و زابل سیستان بلوچستان و با سرمایه گذاری ۲۵۰ میلیون دلاری روسیه در حال انجام است. بحث آب ژرف در ایران، در پی کشف تصادفی آب در عمق بیش از ۵۰۰ متر، در حین حفاری‌های شرکت ملی فولاد ایران مطرح شد. تخمین‌های کارشناسی نشان می‌دهد ۱.۵ تا ۲ میلیارد مترمکعب آب ژرف تجدیدپذیر در کشور ایران وجود دارد.
این متخصص مسائل آب در بخش دیگری از سخنانش، با اشاره به محدودیت‌های اقلیمی ایران اضافه کرد: ایران کشوری کم آب و با اقلیمی خشک و نیمه‌خشک است؛ بنابراین هرجا که نام منابع آبی به میان می‌آید، بهره‌برداری از آن هم در دستور کار مسئولین قرار می‌گیرد، به گونه ای که سیستان و بلوچستان نخستین محل احداث چاه گمانه برای مطالعه استخراج آب ژرف تجدیدپذیر معرفی شده است. برداشت از آبهای غیرتجدیدپذیر، قطعاً فرونشت زمین را به همراه دارد.
وی ادامه داد: با برداشت این آب‌ها فشار منفذی کم می‌شود و پدیده فرونشست‌زمین آن هم در ابعاد وسیع دیر یا زود رخ می‌دهد؛ بنابراین به هیچ وجه صلاح نیست از این منابع برداشتی شود، چون معنای دیگر این اقدام به استقبال نابودی کشور و فرونشست زمین رفتن است. اما استخراج آبهای گسلی تبعاتی ندارد و منجر به رخداد فرونشست زمین نمی‌شود، ولی نباید آبهای ژرف فسیلی استخراج شوند، زیرا این منابع آب تجدیدناپذیر هستند و ذخایر فوق استراتژیک کشور به شمار می‌آیند. این آب برای شرایط بسیار بحرانی که در آینده ممکن است نسل بعد با آن روبه‌رو شود، باید حفظ شود.
نجفی با تأکید بر اینکه برداشت آب از پهنه‌های گسلی کشور خسارتی نخواهد داشت، ادامه داد: آبهای پهنه‌های گسلی، آبهای برون حوضه‌ای هستند، که از یک حوضه دیگر، وارد کشورمان می‌شوند، یعنی از خارج مرز‌های ایران، وارد می‌شوند. این آب‌ها، در اعماق زمین هستند؛ یعنی در عمق بیش از ۷۰۰ متری. استفاده از این آب‌ها، باعث فرونشست زمین و تهدیدات زیست محیطی نمی‌شوند. به دلیل اینکه این آب‌ها در زیرزمین جریان دارند، کیفیت بهتری هم دارند و ما اگر این آب‌ها را برداشت نکنیم از کشورمان خارج می‌شود، بنابراین امکان استفاده از این منابع آبی وجود دارد.
این دانش آموخته رشته ژئومورفولوژی با تأکید بر اصلاح ساختار‌های مدیریتی غلط در حوزه منابع آب افزود: برای کاهش مشکلات آبی کشور در مرحله اول نیازمند استفاده و مدیریت صحیح منابع آبهای سطحی با استفاده از رویکرد حوضه‌ای (از طریق آبخیزداری و آبخوانداری، مهار سیلاب‌ها و سدسازی اصولی و جلوگیری از فرسایش و رسوب‌زایی، ترویج فرهنگ صحیح استفاده از منابع آب در بخش‌های شهری و روستایی، صنعتی و به ویژه کشاورزی...) هستیم و در مرحله بعد ضرورت دارد، به منابع آب موجود در مناطق مناطق کارستی، دشت‌ها و حوضه‌های آبریز، توجه و مدیریت ویژه و کارشناسانه‌ای شود.
وی در همین زمینه تأکید کرد: متولیان آب کشور باید از حفر چاه‌های غیرمجاز در دشت‌های ممنوعه و بحرانی (به ویژه دشت‌هایی که دچار فرونشست زمین شده‌اند) جلوگیری کنند و در عین حال از نظر مهندسی، مدیریتی و کارشناسی، منابع آب ژرف در کشور را مورد مطالعه، بررسی و پهنه‌بندی قرار دهند، زیرا این منابع آب باید برای شرایط بسیار بحرانی که در آینده ممکن است نسل بعد با آن روبه‌رو شود، حفظ شود.
نجفی در پایان با اشاره به ضرورت حفظ آبهای ژرف برای آیندگان افزود: به نظر من در حال حاضر نیازی به استخراج منابع آبهای ژرف (به غیر از آبهای موجود در پهنه‌های‌گسلی با رعایت مسائل علمی، فنی و هزینه‌ای) در صورت مدیریت صحیح منابع آب سطحی موجود نیست و ما نباید با مجموعه اقدامات خودخواهانه ذخایر استراتژیک آیندگان این مرز و بوم را نابود کنیم.
مشروح این گفت و گو را اینجا بخوانید.
مدتی است، از سوی برخی متولیان آب کشور ضرورت ورود جدی به حوزه تأمین آب شیرین از طریق آبهای ژرف مورد توجه قرار گرفته و در همین راستا، اقداماتی نیز انجام شده است؛ اقداماتی که برخی کارشناسان و متخصصان این حوزه عقیده دارند، نیاز به مطالعات دقیقی دارد و در صورت تصمیم گیری های عجولانه به خسارات جبران ناپذیری دامن خواهد زد.
استفاده از تجربیات دیگران گناه نیست. 
خ اوند این همه گاز به ما داده است از انرژی گاز و آفتاب برای ایجاد آب شیرین کن برای مصارف آب شرب استفاده سود.
