مسائل متفرقه در خرید و فروش

(مسأله 2137) اگر فروشنده قيمت خريد جنس را به مشتري بگويد1 بايد همان تمام چيزهايي را كه به واسطه آنها قيمت مال كم يا زياد ميشود بگويد2، اگر چه به همان قيمت يا به قيمت كمتر3 از آن بفروشد، مثلاً بايد بگويد كه نقد خريده است يا نسيه4.

این مسأله در رساله آیت الله بهجت نیست.

1- مكارم، مظاهری: و بر اساس آن معامله كند...

2- سبحانی: مثلاً بايد بگويد كه نقد خريده است يا نسيه و در هر حال اگر نگويد و بفروشد معامله باطل نيست.

مظاهری: مثلاً بگويد كه آن را نقد به اين قيمت خريده است و اگر مشترى بعداً بفهمد نسيه خريده است مى‏تواند معامله را به هم بزند.

3- فاضل: به كمتر يا بيشتر...

4- گلپايگاني، خوئي، تبريزي، سيستاني، صافي،وحید: و چنانچه بعضي از آن خصوصيات را نگويد و بعداً مشتري بفهمد مي تواند معامله را به هم بزند.

(مسأله 2138) اگر انسان جنسي را به كسي بدهد و قيمت آن را معين كند و بگويد اين جنس را به اين قيمت بفروش و هر چه زيادتر فروختي مال خودت باشد1، هرچه زيادتر از آن قيمت بفروشد مال دلّال است2. و نيز اگر بگويد اين جنس را به اين قيمت به تو فروختم و او بگويد قبول كردم3 يا به قصد فروختن، جنس را به او بدهد و او هم به قصد خريدن بگيرد، هرچه زيادتر از آن قيمت بفروشد مال خود اوست4.

این مسأله در رساله آیات عظام: بهجت وسبحانی نیست.

1- خوئي، تبريزي، سيستاني: هر چه زيادتر فروختي اجرت فروشت باشد...

صافي: هرچه زيادتر فروختي اجرت خودت باشد...

مظاهری:معامله صحیح است وهرچه زیادتر از آن قیمت بفروشدمال خود اوست.

2- اراكي: اگر زيادي را به عنوان جعاله [1] براي دلال قرار داده باشد هرچه زيادتر از آن قيمت بفروشد مال دلال است...

گلپايگاني، صافي: مال صاحب مال است و فروشنده فقط مي تواند مزد زحمت خود را از صاحب مال بگيرد، ولي اگر زيادتي را به عنوان جعاله براي او قرار دهد صحيح است و هرچه زيادتر فروخت مال اوست نه مال صاحب مال...

خوئي، سيستاني، تبريزي: مال صاحب مال است و فروشنده فقط مي تواند مزد زحمت خود را از صاحب مال بگيرد ولي اگر به طور جعاله باشد و بگويد اين جنس را به زيادتر از آن قيمت اگر فروختي زيادي مال خودت باشد اشكال ندارد.

نوري: بگويد اين جنس را به اين قيمت بفروش و هر چه زيادتر فروختي، مال خودت باشد، اگر مفاد اين گفتار عرفاً اين باشد كه شرط كرده است كه زيادي، مال دلال باشد يعني شرط كرده است كه آن را به او هبه كند زيادي هم مال صاحب مال است ولي بايد به شرط خود عمل كند...

3- مكارم: هرچه زيادتر از آن قيمت بفروشد مال خود اوست.

4- نوري: ولي اگر به طور جعاله باشد و به او بگويد اين جنس را اگر به زيادتر از آن قيمت فروختي، زيادي، مال خودت باشد كه در اين صورت زيادت، مال او است نه مال صاحب مال.

*****

زنجاني: مسأله- اگر انسان جنسي را به كسي بدهد و با وي قرارداد ببندد كه او جنس را به قيمت معيّني بفروشد و هر مقدار زيادتر از آن فروخت اجرت فروشش باشد، اين قرار داد باطل است و هر چه زيادتر از آن قیمت بفروشد مال صاحب مال است و فروشنده فقط مي تواند مزد زحمت خود را از صاحب مال بگيرد و اگر مزد زحمت، از مقداري كه زيادتر فروخته بيشتر باشد، فقط مي تواند مقداري را كه زيادتر فروخته بگيرد، ولي اگر به طور جعاله باشد و بگويد اگر اين جنس را به زيادتر از آن قيمت فروختي زيادي مال خودت باشد، اشكال ندارد. لازم به توضيح است كه درقرارداد «اجاره» (صورت اوّل) عامل تعهّد مي كند كه كاري براي صاحب مال انجام دهد، دراين قرار داد بايد مقدار اجرت معيّن باشد، ولي در قرار داد «جعاله» (صورت دوم) عامل تعهّدي براي انجام كار ندارد، ولي صاحب مال تعهّد كرده است كه اگر عامل كاري را انجام دهد چیزی به وي بدهد، در جعاله، معيّن بودن مقدار اين پول شرط نيست.

وحید: مسأله- اگر انسان جنسى را به كسى بدهد و قیمت آن را معین كند و بگوید: (این جنس را به این قیمت بفروش و هر چه زیادتر فروختى اجرت فروشت باشد) هر چه زیادتر از آن قیمت بفروشد ، مال صاحب مال است و اجاره فاسد است و فروشنده ـ بنابر مشهور ـ مى تواند اجرة المثل عمل خود را از صاحب مال بگیرد ، ولى اگر اجرة المثل بیشتر از آنچه باشد كه فروشنده به آن راضى شده احتیاط واجب این است كه با صاحب مال در زاید مصالحه كند ، و اگر به طور جعاله باشد و بگوید: (این جنس را اگر به زیادتر از آن قیمت فروختى ، زیادى مال خودت باشد) اشكال ندارد.

(مسأله 2139) اگر قصاب گوشت نر بفروشد و به جاي آن، گوشت ماده بدهد معصيت كرده است، پس اگر آن گوشت را معين كرده و گفته اين گوشت نر را مي فروشم، مشتري مي تواند معامله را به هم بزند. و اگر آن را معين نكرده، در صورتي كه مشتري به گوشتي كه گرفته راضي نشود، قصاب بايد گوشت نر به او بدهد.

این مسأله در رساله آیات عظام: بهجت و سبحانی نیست.

*****

مكارم: مسأله- هرگاه قصاب گوشت ماده را به اسم گوشت نر بفروشد چنانچه آن گوشت را معين كرده و گفته است اين گوشت نر را مي فروشم مشتري مي تواند معامله را فسخ كند و اگر معين نكرده مشتري حقّ دارد آن را برگرداند و گوشت نر بگيرد.

(مسأله 2140) اگر مشتري به بزاز بگويد پارچه اي مي خواهم كه رنگ آن نرود و بزاز پارچه اي به او بفروشد كه رنگ آن برود، مشتري مي تواند معامله را به هم بزند.

این مسأله در رساله آیات عظام: بهجت و سبحانی نیست.

(مسأله 2141) قسم خوردن در معامله اگر راست باشد، مكروه است و اگر دورغ باشد حرام است.

این مسأله در رساله آیات عظام: بهجت و سبحانی نیست.

سيستاني: رجوع كنيد به ذيل مسأله 2054، صورت دوم.

مظاهری: رجوع کنید به ذیل مسأله 2054 صورت دهم.

[1] - جعاله آن است كه انسان قرار بگذارد در مقابل كاري كه براي او انجام مي دهند مال معيني بدهد مثلاً بگويد هر كس گم شده مرا پيدا كند صد تومان به او مي دهم.