با فرا رسیدن پائیز و در آستانه هفته کتاب - که آبان ماه هر سال در سراسر کشور برگزار می‌شود - جوایز ملی حوزه کتاب هم آرام آرام به فصل باروری نزدیک می‌شوند و خانه کتاب به عنوان موسسه مجری این جوایز دست به کار انتشار فراخوان و تعیین دبیران علمی و اجرایی برای این جوایز می‌شود؛ اما موضوعی که امسال در حال تبدیل شدن به یک دغدغه است، مسئله تامین منابع مالی مورد نیاز برای برگزاری این جشنواره‌ها و به طور خاص اهدای جوایز به برگزیدگان آنها توسط این موسسه تابعه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است.
جایزه کتاب سال معتبرترین جایزه حوزه کتاب است که هر سال با حضور رئیس جمهوری برگزار می‌شود
مرداد ماه امسال و در روزهایی که قیمت سکه و ارز در بازارهای مختلف دچار نوسانات شدیدی شده بود، خبر رسید که در آئین تجلیل از شایستگان تقدیر سی و چهارمین دوره جایزه کتاب سال جمهوری اسلامی ایران، به نفرات شایسته تقدیر به جای سکه، وجه نقد اهدا شده است. این مسئله که آشکارا مغایر با آئین‌نامه این جایزه ملی است، شاید شروعی باشد برای تغییر رنگ و لعاب جوایز حوزه کتاب که البته مدیرعامل خانه کتاب هم آن را رد نمی‌کند.
مدیرعامل خانه کتاب: شخصاً مایل به پرداخت وجه نقد به جای سکه به شایستگان تقدیر کتاب سال نبودم
«نیکنام حسینی‌پور» که موسسه متبوعش مجری جشنواره‌های فرهنگی مختلف حوزه کتاب از قبیل «کتاب سال جمهوری اسلامی ایران»، «جایزه جهانی کتاب سال جمهوری اسلامی ایران»، «جایزه منطقه‌ای کتاب سال»، «نشان شیرازه؛ دوسالانه طراحی کتاب ایران»، «جشنواره کتاب و رسانه»، «جشنواره کتاب و سینما»، «جشنواره نقد کتاب» و... است، در گفتگو با مهر، ضمن تائید مشکلات اقتصادی که دامنگیر برگزاری این جشنواره‌های ملی شده است، گفت: شرایط اقتصادی بعضی مسائل را تحمیل می‌کند و قطعاً اصحاب فرهنگ و هنر این شرایط را بهتر از ما درک می‌کنند.
وی با تائید حذف سکه از جوایز شایستگان تقدیر سی و چهارمین دوره جایزه کتاب سال جمهوری اسلامی ایران - که مراسم آن چندی پیش برگزار شد -، تاکید کرد: در این آئین، به ناچار این اتفاق افتاد و ما به جای اینکه به هر یک از برگزیدگان ۱۰ سکه تمام بهار آزادی بدهیم، با تبدیل مبلغ آن به وجه نقد، مبلغ ۱۵ میلیون تومان را به عنوان جایزه به هر یک از شایستگان تقدیر جایزه کتاب سال، تقدیم کردیم؛ اگرچه خود من مایل به این کار نبودم و دوست داشتیم به این عزیزان، سکه اهدا کنیم و حتی از طریق وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، مکاتباتی با بانک مرکزی صورت گرفت که اگر بشود با سکه‌هایی با قیمت‌های پائین‌تر این جوایز اعطا شود که بانک مرکزی چنین امکانی را منتفی اعلام کرد.
مدیرعامل خانه کتاب افزود: با توجه به شرایط اقتصادی کشور و همچنین شرایط خود موسسه خانه کتاب، در حال مذاکره و رایزنی با معاونت امور فرهنگی وزارت ارشاد و همچنین دبیر علمی جایزه کتاب سال هستیم که نحوه برگزاری جایزه چگونه باشد و خود جایزه هم چه باشد و شاید در این جایزه و سایر جوایز پیش رو که خانه کتاب مجری آنهاست، این اتفاق بیفتد؛ با اینکه به احتمال زیاد این تغییر صورت خواهد گرفت و ما به سمت اعطای وجه نقد به برگزیدگان جوایز یادشده برویم، اما هنوز در این مورد به جمع‌بندی نهایی نرسیده‌ایم.
«به احتمال زیاد به سمت اعطای وجه نقد به برگزیدگان جوایز کتاب می‌رویم»
حسینی‌پور با بیان اینکه «اصحاب فرهنگ و هنر حق بیشتری به گردن ما دارند و باید شأن آنها رعایت شود و در عین حال آنها هم می‌بایست شرایط اقتصادی کشور را درک کنند»، جایگزین کردن سکه را با وجه نقد و اعطای آن به عنوان جایزه به برگزیدگان جوایز حوزه کتاب در دولت‌های گذشته که نوساناتی در بازار ارز و سکه در آن دوره‌ها به وجود آمده بود، مسبوق به سابقه عنوان کرد و گفت: ما همه جوایز حوزه کتاب را در قالب یک بسته واحد می‌بینیم و قطعاً تصمیم‌گیری نهایی در مورد پرداخت سکه یا وجه نقد به برگزیدگان این جوایز، یکسان خواهد بود و بعد از اتخاذ تصمیمات مقتضی، اطلاع‌رسانی در این رابطه انجام خواهد شد.
مطابق گزارشی که «خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)» (وابسته به خانه کتاب) چند سال قبل از تعداد سکه‌های اهدایی به برگزیدگان جوایز ملی حوزه کتاب منتشر کرد، تنها در سال ۹۲، برای جایزه گام اول ۴۶ سکه، جایزه کتاب فصل (سه دوره) ۲۶۲ سکه، ۵۱ نیم‌سکه و ۱۰ ربع سکه، جایزه جلال آل‌احمد ۷۵ سکه، جایزه نقد کتاب ۱۲۰ سکه، جایزه جهانی کتاب سال جمهوری اسلامی ۶۳۰ سکه، جایزه کتاب سال ۴۸۱ سکه و ۹ نیم‌سکه، به برگزیدگان و شایستگان تقدیر این جوایز اعطا شد.
احتمال حذف کامل سکه از جوایز ملی حوزه کتاب و تبدیل آن به وجه نقد در حالی مطرح می‌شود که اواخر سال گذشته هم «مجید غلامی جلیسه» مدیرعامل وقت خانه کتاب، از کاهش ۱۰ سکه‌ای جایزه آثار ترجمه‌ای کتاب سال جمهوری اسلامی ایران خبر داده و گفته بود: «جوایز آثار ترجمه‌ای برگزیده به ۲۰ سکه و جوایز آثار ترجمه‌ای شایسته تقدیر به ۸ سکه کاهش پیدا کرده است. این تصمیم دبیرخانه جایزه کتاب سال برای عطف توجه بیشتر به مسئله تألیف در مقابل ترجمه بوده است».
سخنگوی وقت وزارت ارشاد هم، زمانی «سهولت در پرداخت» را علت کاهش سکه‌های جوایز حوزه کتاب عنوان کرده بود!
این در حالی بود که پیش از آن هم مسئولان وزارت ارشاد اظهار نظرهای قابل تاملی در رابطه با کاهش سکه‌های جوایز ملی حوزه کتاب و همچنین تاخیرهای طولانی‌مدت در اعطای این جوایز به نفرات برگزیده، عنوان کرده بودند؛ از جمله در آذرماه سال ۱۳۹۴، «حسین نوش‌آبادی» سخنگوی وقت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، علت کاهش تعداد سکه‌های جایزه جلال آل‌احمد را «سهولت در پرداخت آنها» عنوان کرده و گفته بود: «به نظر ما اعتبار جایزه‌ها به میزان هدیه نقدی و کمیت آن نیست و ما با معیار مقدار جایزه، جوایز را اعتبارسنجی نمی‌کنیم».
وی در عین حال تاکید کرده بود: البته از ابتدای شکل‌گیری این جایزه به دلیل اهمیت موضوع، سقف هدیه آن بالا در نظر گرفته شده بود، اما در ادامه مسئولین برای تامین اعتبار آن با مشکل مواجه شدند و متوجه شدیم که برای تامین آن با توجه به محدودیت منابع مالی، هر ساله با معضلاتی روبرو هستیم، به همین خاطر در شورای عالی انقلاب فرهنگی و در کمیسیون مربوطه مقرر شد میزان سکه‌های این جایزه کاهش یابد که خُب البته این نشان داد که ما گاهی تصمیم‌هایی می‌گیریم که مجبوریم بعداً در آن تجدیدنظر کنیم».
