فتاوای آیت الله العظمی وحید خراسانی (مدظله)
صیغة اجاره
سؤال: آیا در احکام مربوط به عقد اجاره حتماً باید صیغة اجاره خوانده شود؟
جواب: در صحت عقد اجاره و مترتب شدن احکام مربوط به آن، خواندن صیغة عربی یا فارسی لازم نیست، بلکه اگر مالک به قصد اینکه ملک خود را اجاره دهد، آن را به مستأجر واگذار کند، و او هم به قصد اجاره کردن بگیرد اجاره صحیح است، و همچنین اگر انسان بدون خواندن صیغه بخواهد برای انجام عملی اجیر شود همین که مشغول آن عمل شد، اجاره صحیح است.
اجیر شدن بچة صغیر
سؤال: بچة یتیمی در کارگاه کار می کند، آیا اجیر نمودن او اشکال دارد؟
جواب: اگر بچة صغیر ولیّ داشته باشد اجیر کردن او با اجازة ولی مانعی ندارد، اما بچة صغیری را که ولی ندارد، بدون اجازة فقیه عادل نمی‌شود اجیرکرد، و کسی که به فقیه عادل دسترسی ندارد می‌تواند از چند نفر مؤمن عادل اجازه بگیرد و او را اجیر نماید، و در صورت نبودن چند نفر از یک نفر هم کفایت می کند.
اجازة چیزی که معین نشده
سؤال: اگر در هنگام قرار اجاره منزل، یکی از دو طبقه را به مبلغی معین اجاره دهند و معین نکرده باشند که طبقة اول را اجاره می‌دهند یا طبقة دوم را، آیا انتخاب مورد اجاره با شخص اجاره دهنده است (موجر) یا با مستأجر؟
جواب: در فرض مذکور که طبقة مورد اجاره را معین نکرده اند، اجارة مذکور باطل است.
اجاره به جهت کار حرام
سؤال: اگر منزل یا مغازه را به جهت کار حرامی مثل خرید و فروش آلات مختص به لهو مثل گیتار و پیانو و مانند اینها اجاره بدهد آیا صحیح می‌باشد؟
جواب: اگر برای کارهای حرام اجاره بدهد عقد اجاره باطل می‌باشد، اما اگر شخص اجاره دهنده خانه یا مغازه را برای این کارهای حرام اجاره نداده، و با شخص مستأجر در این موارد توافق نکرده باشد در این صورت حتی اگر بداند که مستأجر در خانه یا مغازة او این کارهای حرام را انجام می‌دهد، عقد اجاره صحیح می‌باشد.
اجاره به مدت دلخواه
سؤال: در قرارداد اجارة مغازه یا منزل، شخص اجاره دهنده (موجر) و مستأجر باهم قرار گذاشته‌اند که تا هر وقت مستأجر خواست آن را در هر ماه یا در هر سال به مقدار معینی اجاره نماید، آیا این اجاره صحیح است؟
جواب: اگر مدت اجاره را معلوم نکند و بگوید تا هروقت در خانه نشستی اجارة آن، ماهی یا سالی فلان مقدار است، اجاره صحیح نیست. و اگر در اجاره قرار بگذارند که مثلا شبی پنج هزار تومان بدهند (چنانکه در مورد مسافرین و زوّار متعارف است) چون مدت اجاره را معلوم نکرده‌اند اجاره نسبت به غیر از شب اول صحیح نیست و صاحب‌خانه بعد از شب اول هر وقت بخواهد می تواند آنها را بیرون کند، ولی بعد از شب اوّل با رضایت صاحب‌خانه استفاده از منزل اشکال ندارد.
عمل اجیر بر خلاف قرار با اجاره دهنده
سؤال: اگر شخص اجاره دهنده با اجیر قرار ببندد که عمل مخصوصی را با وصف معینی و یا در زمان و مکان مشخصی یا با وسیلة معینی انجام دهد، ولی شخص اجیر عمل مذکور را به این صورت انجام ندهد آیا اجاره صحیح است؟
جواب: در صورتی‌که شخص اجیر بر خلاف این قیود ذکر شده عمل نماید مستحقّ هیچ اجرتی نخواهد بود، مثلاً اگر رنگرز قرار بگذارد که پارچه را با نیل رنگ کند، چنانچه با چیز دیگری رنگ نماید حق ندارد چیزی بگیرد.
اجاره
سؤال: آیا عمل به عقد اجاره لازم بوده یا اینکه هریک از طرفین می‌توانند یک‌طرفه آن را باطل کنند؟
جواب: عقد اجاره از عقود لازمه بوده، به این معنی که هیچ‌یک از طرفین نمی‌توانند آن را فسخ کنند مگر اینکه فسخ با رضایت هردو صورت بگیرد، یا اینکه شخص فسخ کننده خیار فسخ داشته باشد و این حکم در مورد اجارة معاطاتی (که بدون خواندن صیغة اجاره برای انجام عمل اجیر شده و مشغول به کار شود یا بدون خواندن صیغة اجاره به قصد اجاره منزل را به مستأجر واگذار نموده و او هم به قصد اجاره، منزل را تحویل بگیرد) هم جاری است.
فروختن منزل قبل از تمام شدن وقت اجاره
سؤال: اگر مالک منزل، خانهاش را اجاره داده باشد آیا قبل از اینکه زمان اجاره تمام شود، می‌تواند خانهاش را بفروشد؟ و در صورت فروختن منزل آیا اجاره به هم می‌خورد؟
جواب: مالک خانه می‌تواند قبل از تمام شدن مدت اجاره آن خانه را بفروشد و در این صورت عقد اجاره به هم نمی‌خورد بلکه خانه ملک خریدار شده ولی تا پایان مدت اجاره، خریدار منزل نسبت به منافع منزل حقی ندارد.
مرگ مستأجر یا اجاره دهنده و باقی ماندن اجاره
سؤال: اگر مستأجر یا شخص اجاره دهنده (موجر) از دنیا برود آیا اجاره هنوز به قوّت خود باقی است؟
جواب: اجاره با مرگ مستأجر یا موجر (شخص اجاره دهنده) باطل نمی‌شود حتی اگر مستأجر خانه‌ای را اجاره نماید تا خودش در آن زندگی کند و بمیرد بازهم باطل نمی‌شود.
استفاده نکردن مستأجر از مورد اجاره
سؤال: اگر مستأجر منزل یا ماشین را اجاره کند ولی از آن استفاده نکند بازهم باید اجاره‌اش را بدهد؟
جواب: اگر مستأجر چیزی را از موجر (اجاره دهنده) اجاره کرد چه آن را قبض کرده و گرفته باشد و چه آن را قبض نکرده باشد به هرحال باید اجارة آن را بدهد.
اجرت کارگر هنگام استفاده نکردن صاحب کار از او
سؤال: اگر شخص صاحب کار کسی را برای انجام کاری در مدت معینی اجیر کند و شخص کارگر هم در زمان معین شده برای انجام کار آمده ولی صاحب کار در آن موقع از انجام شدن کار امتناع کند یا اینکه مصالح و ابزار کار را در آن موقع مهیّا نکرده باشد آیا باید اجرت را به شخص کارگر بپردازد یا خیر؟
جواب: در فرض مذکور صاحب کار باید اجرت را بر طبق قرارداد به شخص کارگر بپردازد.
ضامن بودن مستأجر نسبت به عین مستأجره
سؤال: اگر چیزی را که اجاره داده‌اند (مثل ماشین یا منزل) به مستأجر داده شده و در دست او تلف شود، آیا مستأجر ضامن قیمت آن چیز می‌باشد؟
جواب: عین مستأجره (چیزی را که اجاره کرده‌اند) امانتی در دست مستأجر می‌باشد، لذا اگر از بین برود یا معیوب شود، چنانچه در نگهداری آن کوتاهی نکرده و در استفاده بردن از آن هم زیاده روی نکرده باشد ضامن نمی‌باشد. مثلا اگر پارچه‌ای را که به خیاط داده از بین برود در صورتی‌که خیاط زیاده روی نکرده و در نگهداری آن هم کوتاهی نکرده باشد ضامن نیست. اما اگر در نگهداری از آن کوتاهی کند یا در استفاده از آن زیاده روی کرده باشد ضامن است و همچنین اگر شخص صنعتگر چیزی را که گرفته ضایع کند ضامن است. و همچنین اگر قصاب سرحیوانی را ببرد و آن را حرام کند (چه مزد گرفته باشد یا مجانی سر بریده باشد) باید قیمت آن را به صاحبش بدهد.
گرفتن اجرت در مسائل دینی
سؤال: آیا انسان می‌تواند برای مسائل دینی مثل روضه‌خوانی یا تعلیم واجبات شرعی یا انجام تکالیف دینی اجرت بگیرد؟
جواب: گرفتن اجرت بر روضه‌خوانی اهل بیت (ع) یا بیان فضائل ایشان یا مجالس وعظ که فائده‌های دینی و دنیایی دارد جایز است، و همچنین گرفتن اجرت برای عباداتی که نائب گرفتن در آنها شرعی می‌باشد جایز است، اما گرفتن اجرت در قبال عباداتی که نمی‌توان برای آنها نایب گرفت مثل نماز و روزه برای کسی که زنده است جایز نمی‌باشد بلکه بنابر احتیاط واجب بر تعلیم حلال و حرام و واجباتی که مثل نماز وروزه محل ابتلا مردم می‌باشند جایز نمی‌باشد ولی اگر مورد ابتلا مردم نباشد گرفتن اجرت در قبال تعلیم آنها جایز است.
شرط ضمان در عقد اجاره
سؤال: آيا اشتراط ضمان در اجاره صحيح است؟
جواب: اشتراط ضمان به معناى اداء قيمت عين مستأجره يا اداء ارش عيب عين مستأجره صحيح است.(استفتاء/10561) (منهاج 3/ م 418)
اجاره دادن سکة طلا
سؤال: حکم اجاره دادن سکة طلا (مثل سکة بهار آزادي) و گرفتن مبلغ ماهيانه بابت اجارة آنها چيست؟
جواب: اجاره معاوضه اي است بر منفعت مال( نه بر خود مال) بنابراين اجاره دادن سكّه طلا، به طلا ساز و طلا فروش به اين معني كه بعد از يك سال سكه هاي ديگري غير از سكّه هاي اجاره داده شده تحويل دهد باطل است .(استفتاء/10646) (منهاج 3/ قبل م 371)
کار کردن در کارخانه آبجوسازي
سؤال: من در کشور کانادا در يک کارخانه آبجوسازي کار ميکنم، پولي را که ميگيرم آيا از ديدگاه اسلام اشکال دارد؟
جواب: عمل و پولى كه در مقابل اين عمل اخذ مى شود حرام مى باشد.(منهاج 3/ قبل م 375 الخامس) (استفتاء/1781)
