فتاوای آیت الله العظمی مکارم شیرازی (مدظله)
محدوده ارتباط با نامحرم
١ – دلیل روایی حکم خلوت کردن زن و مرد نامحرم
سؤال:مستدعی است دلیل روایی مسئله ذیل را بفرمایید.
جواب: بودن مرد با زن نامحرم در جای خلوت که دیگری نمی تواند به آنجا وارد شود اشکال دارد و احتیاط واجب ترک آن است.
کتاب وسائل الشیعه، جلد 14، صفحه 131، باب 99.
٢ – کمک کردن به نامحرم
سؤال:اگر ممکن است در مورد کمک کردن به نامحرم توضیحاتی بدهید.
جواب: کمک به نامحرم در صورتیکه به حرام منجر نشود اشکالی ندارد.
٣ – نشان دادن عکس های کودکی به نامحرم
سؤال:لطفا بفرمایید نظر شما در ارتباط با نشان دادن عکس هایی که در کودکی گرفته شده به فرد نامحرم چیست؟ (البته زمانی که آن فرد به سن تکلیف رسیده است)
جواب: اشکالی ندارد مگر منشاء مفاسد خاصی شود.
٤ – تماس ناخواسته دست راننده تاکسی با نامحرم
سؤال:به هنگام گرفتن کرایه بطور ناخواسته و مکرّر، دستم با دست زنان نامحرم برخورد مى کند. حکم آن چیست؟
جواب: حرام نیست; ولى سعى کنید چنین اتّفاقى نیفتد.
٥ – صیغه خواهر برادری
سؤال:چه کسانی می توانند صیغه خواهری و برادری را بین خود بخوانند؟ چه احکامی دارد ؟ و شامل چه کسانی می شود؟
جواب: چنین صیغه ای نداریم.
٦ – گوش دادن به خنده زن نامحرم
سؤال:گوش دادن به خنده زن نامحرم اگر موجب مفسده نباشد چه حکمى دارد و در صورتى که مفسده داشته باشد چه حکمى دارد؟
جواب: در مواردى که مفاسد خاصّى بر آن مترتب نشود مانعى ندارد.
٧ – سلام کردن مرد به زن نامحرم
سؤال:آیا سلام کردن مرد بر زن نامحرم کراهت دارد؟
جواب: کراهت ندارد ولى از بعضى از اخبار استفاده مى شود که سلام کردن به زن جوان مکروه است.
٨ – بودن چند خانواده نامحرم در یک محل با حجاب کامل
سؤال:می خواستم بدانم که آیا میهمانی هایی که چند خانواده در اتاقی مانند اتاق پذیرایی هستند و همه حجاب چادر دارند ایراد دارد؟
جواب: اشکالی ندارد ولی در صورت امکان اگر زنها و مردها از هم جدا باشند بهتر است.
٩ – ارتباط با نامحرم از طریق پیامک
سؤال:smsفرستادن برای نامحرم چه حکمی دارد؟ (از نوع تبریک و..) دادن آن به استاد واقوام چطور؟ فرستادن به شخصی که مزاحم شده برای ادامه ندادن پیام توسط او چطور؟
جواب: هرگونه تماس و ارتباط با نامحرم که موجب مفسده شود حرام است و در مورد اقوام و اساتید در صورتیکه جهات شرعیه رعایت شود و سخنان عادی و معمولی باشد اشکالی ندارد.
١٠ – معاشرت و نشست و برخاست با بستگان نامحرم
سؤال:بنده یک دختر طلبه هستم که برای رعایت کامل تر مسائل شرعی و عمل کردن بر طبق این حدیث شریف حضرت فاطمه زهرا (سلام الله علیها) که فرموده اند: «بهترین زنان کسی است که نه مردی او را ببیند و نه او مردی را ببیند» از پوشیه استفاده می کنم و از نشستن بر سر سفره ای که نامحرم سر آن سفره باشد اجتناب می کنم و از معاشرت و نشست و برخاست با نامحرم ها ابا دارم لکن بنده از طرف مردم و اقوام و نزدیکان مورد مواخده واقع می شوم و در نهایت تعجب بعضی ها این عمل من را مخالف شریعت قلمداد می کنند. خواهشمند است که برای واضح شدن این مسئله نظر خود را در خصوص این گونه رفتار به صورت کامل و واضح بیان فرمایید.
جواب: کار شما صحیح است که موازین شرعی را رعایت می کنید، البته صحبت با نامحرم مخصوصا بستگان در حدود متعارف و سخنان معمول مانعی ندارد و استفاده از پوشیه هر چند مانعی ندارد ولی پوشاندن صورت و دست ها تا مچ واجب نیست.
١١ – معاشرت و نشست و برخاست با بستگان نامحرم
سؤال:بنده یک دختر طلبه هستم که برای رعایت کامل تر مسائل شرعی و عمل کردن بر طبق این حدیث شریف حضرت فاطمه زهرا (سلام الله علیها) که فرموده اند: «بهترین زنان کسی است که نه مردی او را ببیند و نه او مردی را ببیند» از پوشیه استفاده می کنم و از نشستن بر سر سفره ای که نامحرم سر آن سفره باشد اجتناب می کنم و از معاشرت و نشست و برخاست با نامحرم ها ابا دارم لکن بنده از طرف مردم و اقوام و نزدیکان مورد مواخده واقع می شوم و در نهایت تعجب بعضی ها این عمل من را مخالف شریعت قلمداد می کنند. خواهشمند است که برای واضح شدن این مسئله نظر خود را در خصوص این گونه رفتار به صورت کامل و واضح بیان فرمایید.
جواب: کار شما صحیح است که موازین شرعی را رعایت می کنید، البته صحبت با نامحرم مخصوصا بستگان در حدود متعارف و سخنان معمول مانعی ندارد و استفاده از پوشیه هر چند مانعی ندارد ولی پوشاندن صورت و دست ها تا مچ واجب نیست.
١٢ – حرف زدن با نامحرم
سؤال:در کتابی خواندم که از یکی از معصومین (علیهم السلام) نقل شده بود که حرف زدن با نامحرم فقط تا ۵ کلمه آن هم به ضرورت ایراد ندارد؛ آیا این درست است؟
جواب: حرف زدن در صورتیکه سخنان عادی و معمولی باشد و خوف افتادن در حرام نباشد مانعی ندارد.
١٣ – روابط زن و مرد نامحرم از طریق پست الکترونیکی
سؤال:لطفا بفرمایید ارتباط از طریق پست الکترونیکی (ایمیل)در مورد شعر وشاعری و ادبیات و مذهب وسیاست وخانواده وموضوعاتی از این قبیل بین زن ومرد وغیره چه صورتی دارد.
جواب: بین نامحرم ها جایز نیست.
١٤ – صحبت کردن برای ازدواج از طریق اینترنت
سؤال:جوان 25 ساله ای هستم که در مقطع کارشناسی ارشد مشغول تحصیل میباشم.در محیط مرکز آموزشی با دختر 24 ساله ای آشنا شدم .با ایشان در مورد ازدواج صحبت کردم . ایشان گفتند تا یکسال قصد ازدواج ندارند وکسانی هستند که او بخواهد با آنها ازدواج کند.ایشان حجاب را خیلی رعایت نمی کنند.من الان دیگر به آن مرکز نمی روم ولی در این فکر هستم که از طریق اینترنت برای ایشان نوشته ها وعکس هایی بفرستم.در صورت توافق اگر ایشان پذیرفت شرط ازدواج را رعایت حجاب ونماز خواندن وغیره قرار می دهم البته با توجیح دقیق ایشان نه به زور.آیا ارتباط اینترنتی با ایشان در چارچوب اسلام وذکر خوبی هایی که در من وجود دارد خلاف موازین اسلامی است(برای متقاعد کردن ایشان) لطفا مرا راهنمایی نمایید.(من علاقه زیادی به اخلاق ایشان وبرخی تفکراتشان پیدا کرده ام)
جواب: به مقدار ضرورت و نیاز برای ازدواج می توانید با او صحبت کنید
١٥ – روابط زن و مرد نامحرم در فیلم ها
سؤال:فیلم هایى ساخته مى شود که زن و مرد نامحرم در آن بازى مى کنند، و به مقتضاى نقش محوّله، با هم شوخى کرده، و به یکدیگر نگاه هاى عاشقانه دارند. بازى کردن آنها در چنین فیلم هایى چه حکمى دارد؟
جواب: اینگونه کارها با عفّت سازگار نیست.
١٦ – تفکیک جنسیتی در دانشگاهها
سؤال:با توجه به انتشار استفتای معظم له که در آن استقبال از طرح تفکیک جنسیتی در کلاسها و دانشگاهها را وظیفه دانشجویان دانسته بودند ، بنده می خواهم دلیل این استفتاء را بدانم ؟
جواب: شک نیست که تفکیک جنسی دانشجویان هم به پیشرفت آنان کمک میکند و هم به سلامت اخلاقی آنان .
و آنچه درباره تفکیک جنسیت گفته ایم باید توأم با عدالت کامل نسبت به هر دو جنس باشد.
١٧ – دوختن لباس زنانه توسط آقایان
سؤال:دوختن لباس زنانه توسط خیاط مرد، چه حکمى دارد؟
جواب: در صورتى که مستلزم تماس بدنى و محرّمات دیگرى نشود اشکالى ندارد.
١٨ – خلوت با نامحرم
سؤال:آیا خلوت با زن نامحرم اگر چه مطمئن باشد مرتکب حرام نمى شود جایز است؟ محدوده خلوت اجنبیّه چیست؟
جواب: اگر در مکانى هستند که معمولا هیچ کس رفت و آمد نمى کند، خلوت با زن نامحرم محسوب مى شود و خلوت با اجنبیّه اشکال دارد حتّى اگر فکر مى کنند به حرام نمى افتند.
١٩ – شوخی اساتید زن در کلاس
سؤال:خنده و شوخى استاد خانم در کلاس درس دانشجویان دختر و پسر به منظور رفع کسالت و خستگى و تجدید روحیّه دانشجویان چه حکمى دارد؟
جواب: رعایت آداب عفّت در کلاس درس واجب است.
٢٠ – درس خواندن نزد نامحرم
سؤال:خانمى مى خواهد به تحصیل خود ادامه دهد که بعدها شغل حلالى انتخاب کند ولى فعلا ادامه تحصیل ملازم با این است که با نامحرم رو به رو شود مثلا نزد مرد نامحرم درس بخواند یا این که با مردها در یک کلاس باشند، آیا تحصیل با چنین شرایطى جایز است؟
جواب: هرگاه توأم با امر حرامى نگردد مانعى ندارد، مانند خلوت با اجنبى و مفاسد دیگر.
٢١ – تماس با أجنبیه در وسائل نقلیه عمومی
سؤال:آیا اگر در وسائط نقلیه عمومی زنی بغل دست انسان بنشیند وبر اثر تنگی جابا بدن اجنبیه تماس بگیرد آیا لازم است برخاسته یا از تاکسی خارج شویم؟
جواب: می توانید کیف یا ساک خود را به عنوان حائل بین خودتان بگذارید و لازم نیست از ماشین پیاده شوید.
٢١ – تماس با أجنبیه در وسائل نقلیه عمومی
سؤال:آیا اگر در وسائط نقلیه عمومی زنی بغل دست انسان بنشیند وبر اثر تنگی جابا بدن اجنبیه تماس بگیرد آیا لازم است برخاسته یا از تاکسی خارج شویم؟
جواب: می توانید کیف یا ساک خود را به عنوان حائل بین خودتان بگذارید و لازم نیست از ماشین پیاده شوید.
٢٢ – اشتغال خارج از منزل بانوان
سؤال:نظر ایشان را در مورد اشتغال خارج از منزل بانوان می خواستم؟اگر از لحاظ شرعی اشکالی ندارد چه شرایطی باید داشته باشد؟و اگر همراه با مراوده در مسائل کاری و همکاری با نامحرم باشد چه حکمی دارد؟
جواب: در صورتی که جهات شرعی آن رعایت بشود و خوف انحرافی در کار نباشد و با اجازه همسر باشد مانعی ندارد.
٢٣ – حکم سلام مرد به زن نامحرم
سؤال:حکم سلام مرد به زن نامحرم چیست؟آیا سلام کردن دانشجوی پسر به همکلاسی دختر که هر روز همدیگر را می بینند و با هم در یک کلاس شرکت می کنند اشکال دارد؟ سلام استاد مرد به شاگرد دختر چه حکمی دارد؟
جواب: در برخی از روایات این کار مکروه شمرده شده است. مخصوصاً اگر زن جوان باشد.
٢٤ – دست زدن به نامحرم
سؤال:آیا دست زدن به دختر در صورتی که هیچ غرض و منظوری در میان نباشد مشکل دارد یا خیر؟ و یا اینکه اگر بخواهیم با او ازدواج کنیم چطور؟
جواب: جائز نیست.
٢٥ – شنیدن صدای روضه خوانی بانوان
سؤال:شغل بعضى از خانمها ذکر توسّل به اهل بیت(علیهم السلام) در مجالس زنانه است، گاهى از اوقات در زمانى که مشغول روضه خوانى هستند مرد و یا بچه هایى که خوب و بد را مى فهمند وارد حیاط آن خانه مى شوند و صداى این خانم را مى شنوند، حکم این قبیل روضه خوانیها چیست؟
جواب: در این مورد که نوشته اید، صداى خود را آهسته تر کند و یا بدون تکیه به صوت بخواند.
٢٦ – اشتغال بانوان در ادارات
سؤال:آیا اشتغال زنان در اداراتى که محلّ مراجعه مردان است جایز است؟
جواب: با رعایت شئون اسلامى اشکالى ندارد.
٢٧ – بازی و تفریح به صورت مختلط
سؤال:دانشجویان در اردوهای تفریحی بصورت مختلط(ذکور و اناث) به بازی و تفریحاتی(مثل برف بازی و غیره) می پردازند و این کار را صحیح می دانند. آیا این عمل آنان خالی از اشکال است؟
جواب: این کارها جائز نیست.
٢٨ – بازی و تفریح به صورت مختلط
سؤال:دانشجویان در اردوهای تفریحی بصورت مختلط(ذکور و اناث)به بازی و تفریحاتی(مثل برف بازی و غیره )می پردازند و این کار را صحیح می دانند. آیا این عمل آنان خالی از اشکال است؟
جواب: این کارها جائز نیست.
٢٩ – گفتگو با نامحرم
سؤال:آیا گفتگو با زن نامحرم به طور کلّى جایز است؟
جواب: در صورتى که به طور عادى باشد، مانعى ندارد.
٣٠ – ارائه کنفرانس توسط دانشجویان دختر
سؤال:آیا خواهران دانشجو مى توانند در مورد امور کلاس یا مسائل علمى در میان برادران دانشجو کنفرانس ارائه نمایند؟
جواب: هرگاه موازین شرعى در آن رعایت گردد و مفسده خاصّى نداشته باشد مانعى ندارد.
٣١ – مشاغلی که مستلزم لمس نامحرم است
سؤال:افعال و مشاغلى براى زن و مرد هست که مستلزم نظر لمس بدن دیگرى است مثل دندان پزشکى، زایمان، جراحى و... در این گونه موارد تکلیف چیست؟ و آیا فرقى بین حال ضرورت و غیر آن هست و ملاک ضرورت چیست؟
جواب: این گونه امور فقط در صورت ضرورت جایز است و معیار ضرورت تشخیص عرف عام و صالح است.
٣٢ – تحصیل در بین نامحرمان
سؤال:گاهى دانشجوى پسرى در بین عدّه اى دانشجوى دختر یا بالعکس درس مى خواند، آیا درس خواندن بدین صورت جایز است؟ با توجّه به این که اگر با این شرایط ادامه تحصیل ندهد متضرّر مى شود مثل این که دیرتر فارغ التحصیل مى شود.
جواب: اگر موجب کار حرامى نمى شود اشکالى ندارد ولى سزاوار است که مسؤولین کشورهاى اسلامى برنامه اى براى جدا ساختن مراکز تحصیلى پسران و دختران تنظیم کنند.
٣٣ – اختلاط زن و مرد مسلمان برای نمایش
سؤال:آیا براى نمایش صحنه هاى تاریخى، اختلاط زن و مرد مسلمان که در نقش کفّار بازى مى کنند و همراه با مکالمات مهیّجِ شهوت و عاشقانه است، جایز است؟
جواب: بازى کردن در نقش کفّار به منظور اهداف آموزنده مانعى ندارد ولى مکالمات محرّک و شهوت انگیز جایز نیست.
٣٤ – تبعیت از دستور استاد برای معاینه نامحرم
سؤال:تبعیّت از دستور استادى که مقیّد به فرایض شرعى نیست و با وجود دانشجویان دختر به دانشجویان پسر دستور معاینه زنان بیمار را مى دهد چه حکمى دارد؟ البتّه تمرّد از دستور استاد ممکن است در نمره قبولى یا رد او دخالت داشته باشد؟
جواب: در این مورد که ضرورت نیست باید به صورت معقولى تمرّد کند مگر این که معاینه زنان براى تکمیل تحصیلات پزشکى لازم باشد (تحصیلاتى که سبب نجات جان زنان مى شود) که در این صورت جایز است.
٣٥ – نحوه رابطه زن و مرد در عده طلاق
سؤال:(بیرون کردن زن در ایام عده طلاق از خانه حرام است)
لطفً بفرمایید رابطه بین این زن و شوهر طلاق گرفته و در زمان عده چگونه باید باشد؟ و در صورتی که در یک خانه قرار است این مدت را زندگی کنند چگونه و چه رابطه ای می توانند با هم داشته باشند؟
جواب: در صورتیکه عدّه طلاق رجعی باشد بیرون کردن او جایز نیست و مانند دو محرم می توانند با هم زندگی کنند.
٣٦ – استفاده از خطوط تلفن تصویری
سؤال:خدمت مرجع عالیقدر جهان تشیع حضرت آیة الله العظمی مکارم شیرازی دامت برکاته با سلام و احترام فروان اپراتور جدیدی در زمینه تلفن همراه در حال فراگیر شدن در کشور می باشد. این اپراتور علاوه بر ارتباط صوتی، امکان ایجاد ارتباط تصویری را بین طرفین مکالمه فراهم می سازد. همچنین به واسطه این اپراتور، مشترکین می توانند انواع تصاویر و فیلم ها را برای همدیگر ارسال کنند. راه اندازی این اپراتور مزایا و معایبی را به همراه دارد که در ذیل به برخی از آن مزایا و معایب اشاره می شود.مزایا:
1) امکان دریافت تصاویر تلویزیونی بر روی گوشی های تلفن همراه
2) امکان دریافت کلیپ های تصویری بر روی گوشی تلفن همراه.
3) برقراری تماس تصویری « به عنوان مثال با استفاده از این قابلیت، مادری که مدتهاست از فرزند خود دور است می تواند با او تماس تصویری بر قرار کند.»
معایب:یکی از تفاوت های این اپراتور با اپراتور های قبلی، قابلیت تماس تصویری است که معایب عظیمی را در پی دارد. برخی از آن معایب عبارتنداز:
1) با توجه به اهمیت حریم بین زن و مرد نا محرم در اسلام، با آمدن این اپراتور بسیاری از مرزها و حریم ها مفهوم خود را از دست می دهند.
2) این اپراتور، زمینه دسترسی به گناه را برای فاسدان هموار می نماید
. علاوه بر این، وسیله وسوسه انگیزی برای به فساد کشیده شدن دختران و پسران می باشد. و درنتیجه نگرانی ها و استرس های پدران و مادران صد چندان می شود. و در برخی موارد باعث سست شدن بنیان خانواده ها می گردد.
3) از آنجا که با برقراری تماس تصویری علاوه بر فرد مکالمه کننده، امکان رؤیت محیط و افراد دیگری که در اطراف فرد مکالمه کننده هستند وجود دارد جامعه زنان خصوصا زنان متدین احساس آرامش و امنیت نداشته و در هر جا که استفاده کننده از این اپراتور حضور داشته باشد باید با پوشش کامل باشند
4) امکان ارسال فیلم به وسیله این اپراتور، بهترین موقعیت را برای فعالیت مخالفین فکری تشیع همچون وهابیت، مسیحیت، بهائیت و ... فراهم می سازد. آنها که تا به حال راه نفوذ جدّی غیر از ماهواره و اینترنت در کشور را نداشتند، با آمدن این اپراتور ، راه را برای فعالیت های خود هموار دیده و قطعا کمر همّت می بندند و تولیدات و فعالیت های خود را گسترش می دهند.
5) در آخر لازم به ذکر است که در صورت راه اندازی این اپراتور، به دلیل وجود فضای رقابتی اپراتور های دیگر نیز به احتمال قریب به یقین ، خود را به این امکانات تجهیز کنند، در این صورت تمام اپراتور ها مجهز به ارتباط صوتی ـ تصویری خواهند شد.حال سؤال از آن مرجع عظیم الشأن این است که :با توجه به مفاسدی که برای این اپراتور ذکر شد و با توجه به اینکه اپراتور های قبلی نیاز های ضروری مشترکین را رفع می کنند، آیا جایز است شرکت های خصوصی یا نیمه دولتی اقدام به راه اندازی این اپراتور کنند؟ حکم مساعدت و معاونت در راه اندازی چنین اپراتوری چیست؟
جواب: اوّلاٌ به یقین مفاسد این کار از فوائد آن بیشتر است و منشاء مفاسد جدیدی در جامعه ما که متأسفانه درگیر مفاسد مختلفی است خواهد شد و این مطلب پوشیده ای نیست؛ البته ممکن است منافع آن چشم و گوش عدّه ای را بر روی مفاسد آشکار آن ببندد.ثانیاً: با توجّه به این که ضرورتی برای أصل این کار نیست بنابراین شرکت های خصوصی و دولتی باید از آن خودداری کنند و مکلفین نیز باید از خرید آن اجتناب نمایند.
