در روز‌هایی که خشکسالی بر پهنه کشور سایه افکنده و هر روز رودخانه‌ها کم آب‌تر از گذشته می‌شوند، بسیاری چشم امیدشان به فناوری بارورسازی ابرهاست، اتفاقی که در ۶ دهه گذشته یکی از عوامل افزایش باران و کاهش خسارت‌های تگرگ در اروپا بوده و به اعتقاد کارشناسان در روز‌هایی که جنوب و غرب کشور با پدیده ریزگرد‌ها مواجه است.
به گزارش روزنامه آرمان، این فن آوری با تولید باران می‌تواند از شدت و غلظت ریزگرد‌ها بکاهد. از سوی دیگر کاربرد این فناوری در حوزه آب، کشاورزی و منابع طبیعی می‌تواند بسیار تاثیرگذار باشد. هرچند شاید خیلی از مردم کشور در چند سال اخیر با این پدیده آشنا شده باشند و برای آن‌ها یادآور مراسم افتتاحیه المپیک پکن در سال ۲۰۰۸ است. در روزی که طبق گفته رسانه‌های داخلی و خارجی پیش بینی می‌شد که هوای پکن در روز مراسم افتتاح مسابقات با بارندگی همراه باشد و ممکن است، باران خطری برای این مراسم چند میلیون دلاری به حساب بیاید، اما مسئولان برگزار کننده این مسابقات با کمک ارتش چین، ابر‌ها را در چند کیلومتر مانده به شهر پکن بارور کردند و بارندگی به این شهر نرسید و افتتاحیه این مسابقات در آسمانی صاف و بدون مشکل برگزار شد.
همان طور که گفته شد، این فناوری برای خیلی از مردم کشور پدیده‌ای جدیدی است در حالی که بسیاری خبر ندارند، در این شیوه افزایش بارش برای نخستین بار در ایران از سال ۵۴ تا ۵۷ توسط یک شرکت کانادایی در حوضه آبریز سد‌های کرج و جاجرود به‌کار گرفته شد. پس از پیروزی انقلاب مرکز ملی تحقیقات و مطالعات باروری ابر‌ها از سال ۱۳۵۷ در وزارت نیرو و با هدف دستیابی به فناوری افزایش بارش از طریق بارورسازی ابر‌ها تاسیس و تاکنون نیز اقداماتی در این زمینه انجام داده است، اما در عمل، توجه چندانی از طرف سیاست‌گذاران و مجریان نسبت به این فناوری دیده نمی‌شود.
قرار است، اوایل سال آینده این پروژه در استان‌های یزد، چهارمحال و بختیاری، کهگیلویه و بویراحمد، اصفهان، خوزستان، کرمان و فارس از طریق هواپیما و مناطقی همچون خراسان جنوبی و آذربایجان شرقی و غربی از طریق پهپاد اجرا شود.
مدیر مرکز ملی تحقیقات و مطالعات باروری ابر‌ها با اعلام این خبر گفت: برای اجرای پروژه بارورسازی ابر‌ها و همکاری نیروی هوا و فضای سپاه هیچ مانعی نداریم و به زودی عملیات اجرایی آن آغاز خواهد شد.
به گزارش تسنیم، فرید گلکار اظهار کرد: در صورت تامین اعتبار، باروری ابر‌ها در استان کرمانشاه نیز به شیوه زمینی و از طریق ژنراتور انجام خواهد شد. قرارداد تامین پهپاد، مواد باروری، هواپیما و تجهیزات قابل نصب روی آن با نیروی هوا و فضای سپاه آماده شده و به زودی وارد فاز اجرا خواهیم شد و تا اواخر اردیبهشت سال آینده امکان اجرای بارور سازی ابر‌ها در کشور وجود دارد.
بارورسازی ابر‌ها جواب می‌دهد؟
این طرح نیز مانند بسیاری از پدیده‌های نوظهور دیگر که در کشور اجرایی می‌شود موافق و مخالفانی دارد. مدیرکل پیش بینی و هشدار سریع سازمان هواشناسی کشور یکی از منتقد این فناوری و معتقد است: پاشیدن هسته به ابر باعث تشدید گرد و غبار و عقیم شدن بیشتر ابر‌ها می‌شود و بارور سازی ابر‌ها در ایران جواب نمی‌دهد. به گزارش باشگاه خبرنگاران جوان وظیفه اظهار کرد: موضوع بارورسازی ابر باید در بستر خود مورد بررسی قرار گیرد اینگونه نیست که با بارورکردن ابر‌ها شاهد نتایج مثبتی باشیم. بارورسازی ابر یعنی ایجاد هستک درون ابر که این هستک بتواند رطوبت موجود در ابر را دور خود جمع و زمانی که سنگین شد، موجب بارش باران شود.
می‌توان خشکسالی را جبران کرد
با این وجود، برای بررسی بیشتر به سراغ یک کارشناس علوم زمین رفتیم. امید بزرگ نیا در این باره به «آرمان» گفت: در چند سال گذشته طرح‌های بسیاری برای مهار خشکسالی در کشور مورد بررسی قرار گرفته، اما به ظاهر بسیاری از آن طرح‌ها بدون توجه به تبعات آن در نظر گرفته می‌شود یکی از این طرح‌ها انتقال آب از دریای خزر به کویر لوت است که تبدیل صحرا به دریا می‌تواند آثار مخربی روی اکوسیستم منطقه و در چند دهه آینده روی اکوسیستم کل کشور بگذارد. در چند سال گذشته نیز موضوع فناوری بارورسازی ابر‌ها به میان آمده و ما با این فناوری قصد داریم که کمبود منابع آبی را جبران کنیم در حالی که این امر یک اتفاق غیر ممکن است و می‌تواند آثار زیان باری را روی محیط زیست بگذارد. از سوی دیگر با توجه به منابع مالی محدود کشور عاقلانه‌تر این است که به فکر حفظ منابع آبی موجود باشیم.
این کارشناس محیط زیست با بیان اینکه ملاحظات زیست‌محیطی جنبه‌ای دیگر از بارورسازی ابر‌ها است که باید به آن توجه داشت، اظهار کرد: ما باید به این نکته توجه داشته باشیم که همه ابر‌هایی که به سمت کشور حرکت می‌کنند مناسب شرایط باروری نیستند. ابر‌ها ازنظر میزان رطوبت، تراکم و حجم با یکدیگر متفاوت هستند بنابراین ابر‌ها برای باروری باید رطوبت کافی و تراکم مناسب داشته باشند و حجم توده آن‌ها به اندازه کافی بزرگ باشد تا عملیات پرهزینه باروری ابر‌ها منجر به نتیجه شود. تراکم ابری در کشور ما بیشتر در منطقه شمال و شمال غرب کشور است و معمولا در بخش‌های مرکزی و جنوب کشور که مناطق خشک‌تری هستند ابر‌های زیادی برای باروری وجود ندارد بنابراین باید این ملاحظه را در نظر داشته باشیم که ابتدا باید ابری وجود داشته باشد سپس عملیات باوری را انجام دهیم.
بزرگ نیا با تاکید بر اینکه اثرات زیست محیطی بارورسازی ابر‌ها نیز جنبه دیگری از ملاحظات این عمل است، تصریح کرد: بارورسازی ابر‌ها دو اثر عمده منفی زیست محیطی دارند. اول اینکه معمولا برای بارور کردن ابر‌ها از کلرید نقره استفاده می‌شود. نقره فلزی سمی است و اثرات منفی دارد البته عده‌ای معتقد هستند که غلظت کلرید نقره در مقیاس کلان به اندازه‌ای نیست که باعث سمی شدن خاک منطقه شود، ولی عده دیگری از کارشناسان بر این باورند که بارورسازی ابر‌ها در بازه زمانی طولانی می‌تواند خاک یک منطقه را سمی کند.
این کارشناس محیط زیست با اشاره به اینکه وقتی به صورت مصنوعی ابر‌ها را در یک نقطه بارور می‌کنیم به نوعی از بارش آن‌ها در یک منطقه دیگر جلوگیری کرده‌ایم، گفت: برای مثال اگر ابر‌هایی که از سمت غرب وارد کشور می‌شوند را در همان نقطه بارور کنیم از بارش آن‌ها در شرق و مرکز کشور جلوگیری کرده‌ایم. بین سال‌های ۸۰ تا ۹۰ از این روش برای افزایش بارش در استان‌هایی مثل یزد و اصفهان استفاده شد و توانستند میزان بارش را حدود پنج تا ۱۰ درصد افزایش دهند. واقعیت این است که این میزان نمی‌تواند تاثیر چشمگیری در روند بارش کشورایجاد کند و آن را از حالت خشکسالی خارج کند. ابر‌ها در واقع از مدار شمالی کشور خارج می‌شوند و ما نیاز نداریم که در مناطق شمالی ابر‌ها را بارور کنیم. نیاز اصلی ما در مناطق مرکزی و جنوبی است که متاسفانه این مناطق در مداری نیستند که ابر‌ها در آن حرکت کنند و در واقع می‌توان گفت که در این مناطق ابری نیست که بخواهیم با روش‌های مصنوعی آن را بارور کنیم. اجرای هر طرح نویی در حوزه محیط زیستی نیازمند بررسی‌های کارشناسی شده و درک شرایط اقلیمی کشور را دارد تا بتوان در این باره اقدامات موثر انجام داد.
