پس از خروج ناگهانی قطر از اوپک، این اقدام پرسش های جدی را مطرح کرده و خروج این کشور از بزرگترین کارتل نفت جهان، تحلیل های زیادی را در پی داشته است؛ تحلیل هایی که پیرامون چرایی و دلایل خروج قطر از اوپک و پیامدهای آن متمرکز شده است.
به گزارش «تابناک»؛ خبرگزاری «بلومبرگ» در تحلیلی نوشت: خروج قطر از اوپک در راستای افزایش فشارهای دوحه بر ریاض است و احتمال دارد این خروج، مقدمهای بر خروج قطر از شورای همکاری نیز باشد.
در ادامه این مطلب آمده است: اگر قطر چنین کاری کند، این کار سعودیها را ناراحت خواهد کرد و آنها را در تنگنا و شرایط سختی قرار خواهد داد. قطر به راحتی میتواند از توجیهاتی که پس از ۲۷ سال از عضویت در اوپک برای خروج از این سازمان مطرح کرد، به شکل قانع کنندهای برای خروج خود از شورای همکاری خلیج فارس نیز استفاده کند.
حمد بن جاسم، نخست وزیر اسبق قطر در مورد خروج این کشور از اوپک گفته بود، اوپک دیگر برای قطریها بیفایده بوده و به ضرر منافع ملی این کشور است. این گونه توجیهها در وضعیت شورای همکاری خلیج فارس دوچندان است، به ویژه اینکه در بین اعضای این سازمان دو کشور که همان عربستان سعودی و امارات هستند، طی هجده ماه گذشته، تحرکات گستردهای جهت قطع روابط کشورهای عربی با دوحه داشتند.
اگر قطر از شورای همکاری خلیج فارس خارج شود، این مسأله باعث تقویت این ادعای سعودی و امارات میشود که معتقدند خاندان حاکم قطر به دنبال برهم زدن اجماع عربی است؛ اما اگر دوحه همچنان در این شورا بماند، این اقدام به قطر این فرصت را خواهد داد که بر تعهد خود به شورای همکاری خلیج فارس تأکید کند و نتیجه کاهش بحران کشورهای عربی خلیج فارس خواهد بود.
به رغم اینکه سعودیها و اماراتیها به دنبال اخراج قطر از شورای همکاری هستند، کویت و عمان با این کار مخالف بوده و از آنچه آن را قلدری عربستان میدانند، ناراحت و خشمگین هستند؛ برای همین هم در بحران قطر، بیطرف بودند.
سعد الکعبی، وزیر انرژی قطر، دوشنبه این هفته با بیان اینکه ما ظرفیت نفتی زیادی نداریم و واقعبین هستیم و ظرفیت ما در واقع گاز است، اعلام کرد که از اوپک خارج میشود. اوپک نیز به این تصمیم قطر احترام گذاشت و گفت، اعضای این سازمان حق دارند هر زمان که لازم دانستند از این اوپک خارج شوند.
به این ترتیب هرچند الکعبی تأکید کرده بود تصمیم به خروج از اوپک غیرسیاسی بوده و به روابط این کشور با عربستان ارتباطی ندارد، توییت انور قرقاش، وزیر امور خارجه امارات متحده عربی (همسایه قطر و یکی از متحدان اصلی عربستان در میان کشورهای حوزه خلیج فارس) در رابطه با خروج قطر از اوپک اثبات کرد که تصمیم اخیر قطر به روابط این کشور با عربستان بیارتباط نبوده است.
قرقاش در این توییت که از سمت مقامات قطری بیپاسخ نماند، تصمیم قطر برای خروج از اوپک را نشانهای بر انزوای سیاسی این کشور دانست و از نظر اقتصادی نیز آن را کماهمیت خواند.
قطر با تولید روزانه حدود 600 هزار بشکه نفت خام (کمتر از 2 درصد از کل تولیدات اوپک) از نظر میزان تولید اثر چندانی بر عملکرد اوپک ندارد؛ اما طی بیش از 57 سال عضویت در این سازمان، از نظر دیپلماتیک نقشی سازنده و اثرگذار داشته است. این کشور هم اکنون با تولید روزانه 700 میلیون مترمکعب گاز، بزرگترین صادرکننده گاز طبیعی به دنیاست و طبق برنامه می خواهد، تولید گاز از ذخایرش را به هزار و ۱۰۰ میلیون مترمکعب در روز برساند؛ اما پس از بالا گرفتن اختلافات میان عربستان و متحدانش با قطر که در سال 2017 منجر به وضع تحریمهایی علیه دوحه شد، طبیعی است که حالا قطر بخواهد از سازمانی که عربستان اثرگذاری بالایی در آن دارد خارج شود.
برخی دیگر از کارشناسان، تصویر بزرگتری از خروج قطر از اوپک ارائه داده اند و بر این باورند که خروج این کشور از اوپک می تواند در راستای تلاش ها و تحریکات آمریکا جهت تضعیف و یا حتی فروپاشی این سازمان باشد.
به باور بسیاری از ناظران، هم اکنون با نزدیک شدن بیش از پیش عربستان به آمریکا، میتوان گفت نقشآفرینی شخص رئیسجمهور آمریکا نیز در این سازمان بیش از اعضای آن است. در واقع، رئیسجمهوری آمریکا آشکارا با اوپک و سیاستگذاریهایش در زمینه تولید مخالف است و به دنبال راهی برای تضعیف این سازمان میگردد تا به زعم او قیمتها کاهش پیدا کنند.
پیگیری قانون ضد انحصار در آمریکا به نام قانون شرمن (1890) در حالی یکی از راههای مقابله با بقای اوپک است که خروج یک عضو قدیمی از این سازمان و سست شدن پایههای اتحاد میان سایر اعضا، راهحل خوبی برای آمریکایی ها به نظر میرسد.
بلومبرگ نیز گزارش داد، از سال 2003 و سقوط صدام حسین، دیکتاتور معدوم عراق، برخی از جمهوریخواهان آمریکا همواره تلاش کردهاند که عراق را مجاب به ترک اوپک کنند. اخیراً بیژن نامدار زنگنه، وزیر نفت ایران نیز از تلاشهایی برای فروپاشی اوپک خبر داده است.
در همین راستا، بسیاری از ناظران، تضعیف اوپک را که از سوی آمریکا دنبال می شود، در راستای تضعیف ایران ارزیابی کرده اند. در همین زمینه، حضور برایان هوک در نشست اوپک نیز با هدف تضعیف جایگاه و دستورکارهای ایران در بازار نفت ارزیابی شده است.
روسیه نیز یکی از بازیگرانی است که در راستای منافع نفتی خود، تضعیف اوپک را دنبال می کند. به همین جهت است که مسکو در ماه های اخیر به سمت و سوی اثرگذاری بر این سازمان از طریق توافق با عربستان پیش رفته است. به طور کلی، علاوه بر اثرگذاری بازیگران خارج از اوپک بر تصمیم گیری های این سازمان و تلاش آن ها برای تضعیفش، همبستگی در داخل اوپک در پی تضاد منافع در خصوص کاهش تولید نفت و خروج ناگهانی قطر از این گروه نیز زیر سؤال رفته است.
در همین رابطه، چندان دور از انتظار نیست که بازیگرانی همچون عراق و کویت ـ که از تصمیم گیری های اتخاذ شده در این سازمان ناراضی هستند ـ نیز گزینه خروج از سازمان را انتخاب کنند.