لایحه سیزده ساله به خط پایان می‌رسد؟ /لایحه قانون تجارت در پیچ و خم‌های مجلس و شورای نگهبان

بر اساس قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، وظیفه قانون گذاری بر عهده نهادی به نام مجلس شورای اسلامی گذارده شده است؛ اما گاهی با برخی تحولات و وقایع سیاسی، این امر مهم به محاق رفته و رفع خلأهای موجود قانونی برای امور واجب و روزمره مردم فراموش می شود.

به گزارش «تابناک»؛ بنا بر اصل 85 قانون اساسی، مجلس نمي تواند اختيار قانونگذاري را به شخص يا هيأتي واگذار كند، ولي در موارد ضروري مي تواند اختيار وضع بعضي از قوانين را با رعايت اصل 72 به كميسيون هاي داخلي خود تفويض كند. استناد به همین اصل باعث شده که یکی از مهم ترین و بنیادی ترین لوایح تدوین شده پس از انقلاب اسلامی همچنان در ایستگاه انتظار به سر برده و منتظر رفع اختلاف نظر نمایندگان و شورای نگهبان باشد.

بیش از هشتاد سال از تصویب قانون تجارت ایران گذشته و به رغم تحولات فراوان در عرصه اقتصاد و تجارت به خصوص تحولات ناشی از پیشرفت های الکترونیک و تکنولوژیک در دو دهه اخیر، اصلاح مهم و مؤثری ـ به جز اصلاحات انجام شده در سال 1347 هجری شمسی در خصوص شرکت های سهامی ـ در آن صورت نگرفته؛ بنابراین، ضرورت تکمیل قانون تجارت و به روز کردن آن آشکار است.

در این راستا از حدود پانزده سال پیش نسبت به تدوین لایحه قانون تجارت اقدام کرده که در نهایت این لایحه در دهم تیرماه سال 1384 توسط رئیس دولت اصلاحات تقدیم مجلس هفتم شد. لایحه تدوینی به اذعان برخی کارشناسان و اساتید به رغم وجود نقاط قوت، دارای کاستی ها و نقاط ضعفی نیز بود. به همین دلیل و نیز به دلیل حجیم بودن لایحه، مجلس هفتم نتوانست تصویب این لایحه را حتی در کمیسیون تخصصی به سرانجام برساند.

به این ترتیب، لایحه مذکور ابتدا به کمیسیون مشترکی ارجاع و پس از چند بار عوض شدن ترکیب کمیسیون مشترک در نهایت به کمیسیون حقوقی و قضایی ارجاع شد. کمیسیون حقوقی و قضایی نیز با توجه به بررسی های سابق و با حضور کارشناسان مختلف در کمیته های تخصصی و نیز در خود کمیسیون به بررسی لایحه مذکور و تصویب آن پرداخت.

به این ترتیب، بیش از پانزده سال از آغاز تدوین لایحه تجارت در دولت می گذرد و در این مدت مفصل به وسیله کارشناسان متعدد در دولت، قوه قضائیه و مجلس مورد بررسی قرار گرفته و سرانجام در ششم دی ماه 1390 در کمیسیون حقوقی و قضایی که طبق اصل 85 قانون اساسی عهده دار بررسی آن بود به تصویب رسید و مجلس نیز در 23 فروردین ماه 1391 با اجرای آزمایشی آن به مدت پنج سال موافقت و آن را برای شورای نگهبان ارسال کرد.

شایان ذکر است، کمیسیون حقوقی قضایی مجلس در بررسی لایحه تجارت علاوه بر کارشناسان دست اندرکاران تدوین لایحه از کارشناسان دستگاه های مختلف از جمله قوه قضائیه، مرجع ثبت شرکت ها، اداره تصفیه امور ورشکستگی، بانک مرکزی، سازمان بورس و اوراق بهادار، اتاق بازرگانی، فعالان اقتصادی و همچنین از اساتید مختلف حقوق تجارت در دانشگاه های معتبر و نیز کارشناسان مرکز پژوهش های مجلس استفاده کرده است.

شورای نگهبان به استناد همان اصل 85 قانون اساسی، ایراد عدم ضرورت را به لایحه وارد و آن را به مجلس مسترد كرد و تاکنون این لایحه در مرحله اعاده از شورای نگهبان قرار گرفته و به عبارت دیگر، بعد از مدتی بیشتر از یک دهه از تدوین آن همچنان بلاتکلیف است و محاکم قضایی درباره امور تجاری در بسیاری مواقع به همان مواد قانون تجارت که در سال 1307 و لایحه اصلاح آن که در سال 1347 تدوین شده است، استناد می کنند.

اما لزوم اصلاح قانون تجارت

تابناک به جهت پیگیری آخرین وضعیت این لایحه، به سراغ تعدادی از نمایندگان کنونی مجلس رفت و از آنها درباره سرنوشت لایحه ای که حدود سیزده سال از تدوین آن می گذرد، پرسید.

محمدعلی پور مختار، عضو کمیسیون حقوق مجلس شورای اسلامی در گفت‌وگو با تابناک در خصوص این موضوع اظهار داشت: لایحه قانون تجارت بسیار طولانی است و بالغ‌ بر 1400 ماده قانونی دارد؛ بنابراین، ما این طرح را اصل 85 کرده‌ایم و کمیسیون هم این را تصویب کرد؛ اما شورای نگهبان ایراد گرفت که چرا اصل 85 شده است.

وی در ادامه گفت: پس از نشست و برخاست های زیاد، قرار شد، در صحن بند به بند موضوع بررسی شود، اما چون لایحه بسیار طولانی است، قرار بر این شد که کتاب به کتاب بررسی شود و هم‌اکنون نیز کارگروهی با مسئولیت دکتر دهقان تشکیل می‌شود و فکر می‌کنم، کتاب اول آن‌که بیش از 300 ماده است، تمام‌ شده و قرار است به صحن فرستاده و در آنجا بررسی شود. اگر همه 1400 ماده را یکجا به مجلس بدهیم، چیزی حدود 600 تا 700 روز زمان برای تصویب آن نیاز است و اگر مجلس هر روز جلسه علنی داشته باشد، حدود دو سال زمان می‌برد که به تصویب نهایی برسد.

پور مختار در پاسخ به این که آیا این کار به عمر مجلس نهم می‌رسد، گفت: امیدوار هستیم حداقل بتوانیم کتاب اول را تصویب کنیم، اما بعید است بشود همه 1400 ماده را یکجا بررسی کرد.

همچنین حسن نوروزی، دیگر عضو کمیسیون حقوق مجلس شورای اسلامی در این خصوص گفت: متأسفانه خیلی وقت بود که لایحه قانون تجارت در مجلس مسکوت مانده بود اما اکنون کارگروهی در حال بررسی این لایحه است و فکر می‌کنم تا بیست روز آینده کتاب اول آن در کمیسیون تصویب شود.

پور مختار ادامه داد: پس از مصوب شدن این کتاب در کمیسیون لایحه به صحن ارسال می‌شود و بعد اگر عمری باشد، بقیه موارد نیز کم‌کم به صحن می‌آید؛ اما قرار هم هست که رئیس مجلس رایزنی با شورای نگهبان داشته باشد که این شورا، این قانون را به ‌صورت ماده 85 بپذیرد. اگر این امر عادی در مجلس بررسی شود، دو یا سه سال وقت مجلس را خواهد گرفت؛ بنابراین، قرار است لاریجانی با شورای نگهبان صحبت کند تا در صوت پذیرش اصل 85 این لایحه به سرعت توسط حقوق‌دان‌های آن‌ها بررسی و به دولت ارسال شود.