چرا پس از محاصره اقتصادی قطر، نتوانستیم بازار این کشور را به دست آوریم؟ / بازار قطر در تسخیر کالا‌های ترکیه/ چالش صادرکننده ایرانی با تحریم داخلی است، نه خارجی/ تجارت ۲ میلیارد دلاری ترکیه و قطر/ بازار قطر را هم مثل عراق به ترکیه واگذار کرده ایم

با قطع روابط دیپلماتیک عربستان و قطر، به نوعی این کشور دچار محاصره اقتصادی شد. در آن زمان همگان فکر می‌کردند، ایران می‌تواند با صادرات کالا‌های خود به کشور قطر، سهم بسزایی در بازار قطر به دست آورد. گذشت زمان نشان داد، ایران نتوانست آن گونه که باید سهم خود از بازار قطر در شرایط محاصره اقتصادی این کشور به دست آورد. پرسش این است که چه دلایلی باعث شد تا کالا‌های ایرانی نتوانند بازار‌های قطر را به تسخیر خود درآورند؟

به گزارش «تابناک اقتصادی»؛ در پنجم ژوئن2017 مصادف با 15 خرداد 1396 عربستان سعودی و کشورهای همسو با آن یعنی مصر، امارات متحده و بحرین بنا به دلایل سیاسی روابط دیپلماتیک خود با قطر را قطع کردند. بعد از این ماجرا کشورهای دیگری نیز از این اقدام عربستان پشتیبانی و روابط خود را با قطر قطع کردند.

این کشورها عبارت بودند از: لیبی، مالدیو، سنگال، موریتانی، کومور، نیجر و گابن. دولت اردن نیز اعلام کرد، سطح مناسبات دیپلماتیک خود را با قطر کاهش خواهد داد. با قطع روابط دیپلماتیک، تمامی راه های زمینی، هوایی و دریایی عربستان و کشورهای همسو با او بر روی قطر بسته شد. این موضوع یعنی اینکه کشور قطر از سوی این کشورها محاصره اقتصادی شد.

با پیش آمدن محاصره اقتصادی قطر، یک فرصت استثنایی در اختیار ایران و کشورهای همسو با قطر از جمله ترکیه و عمان قرار گرفت. حالا بازار قطر در اختیار این کشورها بود و می توانستند با افزایش صادرات کالاهای خود به قطر، سهمشان از بازار این کشور را افزایش دهند.

آمارهای مربوط به صادرات ایران به کشورهای مختلف که توسط گمرک جمهوری اسلامی ایران تهیه و منتشر می شود، می تواند پاسخ این پرسش را بدهد. در سال 1395 میزان کل صادرات ایران به کشورهای مختلف 44 میلیارد دلار بوده است. در این سال که هنوز قطر توسط عربستان و کشورهای همسو با آن تحریم اقتصادی نشده بود، میزان صادرات ایران به کشور قطر 103 میلیون دلار بوده و کشور قطر سی و دومین کشور مقصد کالاهای صادر شده ایرانی بوده است.

سهم بازار قطر از کالاهای صادراتی ایران در سال 1395، 0.23 درصد بوده است. در سال 1396 میزان کل صادرات ایران به کشورهای مختلف 46.9 میلیارد دلار بوده است. در این سال ایران به کشور قطر 248 میلیون دلار کالا صادر کرده و کشور قطر بدین لحاظ در جایگاه بیست و سوم قرار گرفته است.

سهم بازار قطر از کالاهای صادراتی ایران در سال 1396، 0.52 درصد بوده است. در نه ماهه سال 1397 نیز میزان کل صادرات ایران به کشورهای مختلف 33.3 میلیارد دلار بوده و کشور قطر بیست و دومین کشور مقصد کالاهای صادر شده ایران بوده است. در نه ماهه سال جاری ایران به میزان 184 میلیون دلار کالا به کشور قطر صادر کرده است. سهم بازار قطر از کالاهای صادراتی ایران در نه ماهه سال 1397، 0.55 درصد بوده است.

همچنین باید یادآور شد که به گفته معاون وزیر مالی ترکیه، عثمان دینچ‌باش، که در نمایشگاه تجارت ترکیه در دوحه صحبت می‌کرد، در سال 2018 قطر یکی از حوزه‌های تجاری با ترکیه بود که سریع‌ترین رشد را داشت و انتظار می‌رود حجم معادلات کنونی که 2 میلیارد دلار است، در آینده رشد کند.

همان گونه که دیده می شود، ایران در مدتی که قطر با محاصره اقتصادی رو به رو بوده است، هرگز نتوانسته آن گونه که باید، سهم قابل توجهی از بازار قطر به دست آورد.

عدنان موسی پور، رئیس اتاق بازرگانی ایران و قطر در مورد دلایل عدم موفقیت ایران در به دست آوردن سهم قابل توجه از بازار قطر بعد از محاصره اقتصادی این کشور، به خبرنگار تابناک اقتصادی گفت: من برای پاسخ به این پرسش شما ابتدا نیاز دارم تا به گذشته بازگردم و به صادراتمان به عراق ـ هنگامی که رژیم بعث و صدام سقوط کردند ـ اشاره کنم. در آن زمان، صادرات ما به عراق سطح بسیار بالایی داشت و بیشتر کالاهای عراق را ایران تأمین می کرد و در آن زمان در بازار عراق نه از ترکیه، نه از کویت و نه از سایر کشورها خبری بود، ولی بعد از مدت کوتاهی و به دلیل عدم تدبیر مسئولان متأسفانه ما به سمتی پیش رفتیم که این بازار رفته رفته از دست صادرکنندگان ایرانی خارج شد و در حال حاضر سهم بسیار اندکی از این بازار در اختیار ماست. هم اکنون با این مقدمه می توانیم به موضوع قطر ورود پیدا کنیم.

دلیل اینکه ما نمی توانیم به قطر کالا صادر کنیم، در وهله اول این است که کیفیت کالاهای ما استانداردهای لازم را ندارد. قطر برای واردات کالا، استانداردی با نام ASTM دارد که یک استاندارد بین المللی و آمریکایی است. هر کالایی که بخواهد وارد قطر بشود باید با این استاندارد همخوانی داشته باشد. متاسفانه بیشتر کالاهای ما این استاندارد بین المللی را برای صادرات به قطر ندارند.

دومین دلیل این است که ما صادرات بیش از اندازه ای به قطر داشتیم. به عنوان نمونه هنگامی که بعد از محاصره اقتصادی قطر اعلام شد که این کشور به لبنیات نیاز دارد، تولیدکنندگان لبنیات ما صادرات بی حد و اندازه ای را به این کشور داشتند. در نتیجه شیر یک لیتری یکی از برندهای مشهور لبنی داخل کشور که در آنجا 4.5 ریال (واحد پول قطر) به فروش می رفت هم اکنون قیمتش به یک ریال رسیده است و مشتری هم ندارد.

سومین دلیل به موضوع بسته بندی کالاهای ما بازمی گردد. برای روشن شدن این موضوع باید عرض کنم که هم اکنون در بازار قطر شش فلفل دلمه ای با رنگ های مختلف در جعبه های زیبایی قرار گرفته که مجموع وزن آن ها 150 گرم است و از هلند وارد می شوند. قیمت این بسته فلفل دلمه ای 70 ریال (واحد پول قطر) است که به پول ما حدوداً ده هزار تومان می شود. حالا در کنار این فلفل دلمه ای های هلندی، فلفل دلمه ای های ایرانی قرار دارد که از ایران با کارتن های موز صادر شده و سایز آنها مختلف است و در هایپرمارکت های قطر به قیمت 3 ریال عرضه می شود. چهارمین دلیل نیز این است که صادرکنندگان ما با مشکل بازگرداندن ارز حاصل از صادرات خود به کشور مواجه هستند.

هم اکنون دولت صادرکنندگان را مجبور می کند ارز حاصل از صادرات خود را به کشور بازگردانند، خب وقتی بانک های ما تحریم هستند چگونه این ارز را به کشور بازگردانند؟ در اینجا صادرکنندگان مجبورند به کارت های بازرگانی یک بار مصرف و صوری روی بیاورند که دیگر نیاز نباشد این دلار را به چرخه بانکی برگرداند. می توان گفت بیشتر از آنکه تحریم های خارجی صادرکنندگان را آزار دهد، این تحریم های داخلی است که صادرکنندگان را اذیت می کند.

رئیس اتاق بازرگانی ایران و قطر در رابطه با اینکه این اتاق چه پیشنهادهایی برای افزایش سهم ایران از بازار قطر دارد، گفت: مهمترین پیشنهاد این است که بر کالاهایی که قرار است به قطر صادر شود، نظارت باشد. اتاق بازرگانی ایران و قطر پیشنهاد داده که گواهی مبدأ کالاهایی که قرار است به قطر صادر شود، توسط این اتاق مُهر شود. این امر موجب می شود تا با توجه به اینکه اتاق، بازار قطر را به خوبی می شناسد بگوید، کالایی که قرار است صادر شود، آیا کیفیت و استانداردهای لازم برای ورود به بازار قطر را دارد یا خیر؟ یا اینکه آیا کالایی که قرار است صادر بشود مورد نیاز قطر است یا خیر؟ همچنین وقتی این اتفاق می افتد، آن گاه ما می توانیم به صادرکننده مشورت بدهیم که چگونه ارز خود را در شرایط تحریم به کشور وارد کند. پیشنهاد دوم این است که تدوین استراتژی صادرات به کشور قطر توسط اتاق بازرگانی ایران و قطر انجام بشود.

در پایان موسی پور با اشاره به سهم ناچیز ایران از بازار قطر گفت: هم اکنون ترکیه بازار این کشور را با کالاهای خود تسخیر کرده است و کشورهای هند، پاکستان و عمان نیز سهم قابل توجهی از بازار قطر را در اختیار دارند.