همزمان با فقدان جمشید مشایخی برای سینمای ایران، «تابناک» به مرور برخی از مهمترین نقش‌آفرینی‌های این هنرمند برجسته می‌پردازد؛ نقش‌هایی که در خاطره ابدی مردم ایران باقی می‌ماند و این هنرمند گرانمایه را در ذهن‌ها ماندگار خواهد نمود.
به گزارش «تابناک»؛ سیزده فروردین هزار و سیصد و نود و هشت، آخرین روزی بود که جمشید مشایخی دید و آخرین بهار عمرش را بدین شکل ناتمام گذاشت و در هشتاد و چهار سالگی جان به جان آفرین تسلیم کرد. جمشید مشایخی اگرچه در ابتدا بازیگر تئاتر بود و در این زمینه برای سال‌های متمادی بسیار فعال عمل کرده بود اما به ویژه در سال‌های پس از انقلاب، بر سینما و تلویزیون متمرکز شد و با انتخاب‌های دقیق و بازیهای به اندازه، نامش را در تاریخ سینمای ایران به بزرگی ثبت کرد.
«گاو»، «قیصر»، «شازده احتجاب»، «سوته‌دلان»، «خانه عنکبوت»، «کمال‌الملک»، «گلهای داودی»، «آوار»، «پدر بزرگ»، «طلسم»، «سرب»، «روز واقعه»، «خانه‌ای روی آب» و «یک بوس کوچولو» و سریال‌های «هزاردستان»، «داستانهای مولوی»، «سلطان صاحبقران»، «امام علی (ع)» و «پهلوانان» نمی‌میرند، برخی از آثار مهمی است که مشایخی در آن نقش آفرینی کرد.
جمشید مشایخی یکی از مردان میانسالی بود که به مدد همکاری در پنج فیلم با علی حاتمی و آثار درخشانش توانست جایگاه‌هایی ماندگار به دست آورد. به قول حاتمی، او بهترین کسی است که دیالوگ‌های شاعرانه‌اش را می‌گفت. البته بازیهای درخشان مشایخی صرفاً به آثار علی حاتمی محدود نیست و حتی بازی او در فیلمی چون «یک بوس کوچولو» نیز در خاطره‌ها باقی است. تنوع نقش‌هایی که مشایخی در طی سال‌های متمادی بازی کرد و تسلط بر این نقش‌ها، نشان از قدرت بالای بازیگری او داشت.
مشایخی در سال 1363، بابت بازی در دو فیلم گلهای داوودی و کمال‌الملک، برندهٔ سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش اول مرد جشنواره فیلم فجر شد. اکنون برش‌هایی از شماری از فیلم‌های سینمایی که این بازیگر در سال‌های اخیر در آنها نقش آفرینی کرده را تماشا می‌کنید و بیشتر به قدرت این بازیگر پی می‌برید.
کمال الملک
فیلم سینمایی «کمال الملک» به کارگردانی علی حاتمی محصول سال 1362 است. این فیلم گوشه هایی از زندگی نقاش برجسته ایرانی را روایت می‌کند. نقش اصلی فیلم را جمشید مشایخی بازی کرده‌است و عزت‌الله انتظامی نقش ناصرالدین شاه را برعهده دارد و مظفر الدین شاه با بازی علی نصیریان نقش‌آفرینی شده‌است. همچنین محمد علی کشاورز نقش اتابک را برعهده دارد. پرویز پورحسینی، جهانگیر فروهر، لیلا حاتمی، سروش خلیلی، منوچهر حامدی و سیروس ابراهیم زاده دیگر بازیگران این فیلم سینمایی بودند که مقابل دوربین مهرداد فخیمی بازی کردند. فرهاد فخرالدینی موسیقی متن این فیلم را ساخت و موسی افشار این اثر را تدوین کرد.
گاو
«گاو» دومین فیلم بلند سینمایی داریوش مهرجویی در مقام کارگردان و به نویسندگی غلامحسین ساعدی و محصول سال 1348 است. عزاداران بَیَل مجموعه هشت داستان پیوسته درباره فلاکتهای مدام مردمان روستایی به نام بَیَل است. این کتاب را غلامحسین ساعدی نگاشته‌است و در سال 1343 چاپ شده‌است. این مجموعه از داستانهای روستایی غلامحسین ساعدی محسوب می‌شود. بر اساس برخی اظهارنظرها، منبع الهام ساعدی نقاب مرگ سرخ اثر ادگار آلن پو بوده‌است. فیلم گاو از روی داستان چهارم این مجموعه ساخته شد. همه امید زندگی مش حسن به تنها گاوی است که در طویله اش دارد و از وجود آن علاوه بر امرار معاش خانواده خود، افراد روستا را نیز بهره‌مند می‌سازد. همه این مسائل باعث شده‌است که مش حسن دلبستگی خاصی به این گاو داشته باشد. اما روزی که مش حسن به شهر رفته، گاو به علت نامشخصی می‌میرد و افراد روستا با موافقت همسر مش حسن نعش گاو را در چاه روستا می‌اندازند و پس از بازگشت مش حسن وانمود می‌کنند که گاو گریخته‌است ولی او باور نمی‌کند و اعتقاد دارد گاو را اهالی روستا به قتل رسانده‌اند. از آن پس حالش دگرگون می‌شود و خود را گاو می‌پندارد. کوشش و پند و نصیحت بزرگان و ریش سفیدان روستا، چاره ساز نمی‌شود و سرانجام کدخدا و مش اسلام تصمیم می‌گیرند او را برای مداوا به شهر ببرند؛ ولی در میانه راه مش حسن می‌گریزد و در دره‌ای سقوط می‌کند و به سرنوشت گاوش دچار می‌شود. عزت‌الله انتظامی، علی نصیریان، جعفر والی، جمشید مشایخی، فیروز بهجت‌محمدی، عزت‌الله رمضانی‌فر، پرویز فنی‌زاده، خسرو شجاع‌زاده، محمود دولت‌آبادی، مهین شهابی، عصمت صفوی و مهتاج نجومی در این فیلم سینمایی مقابل دوربین فریدون قوانلو نقش آفرینی کرد. هرمز فرهت موسیقی متن این فیلم را ساخت و زری خلج این اثر را تدوین کرد. گاو جزو آثار موج نوی سینمای ایران محسوب می‌شود و جایزه ویژه هیئت داوران جشنواره بین‌المللی فیلم برلین در 1972 را به دست آورد. در مسیر ساخت این فیلم سانسورهای عجیبی رخ داد، به گونه‌ای که به گفته مهرجویی حتی شهربانی از او خواسته بود تا دیوارهای روستای محل فیلمبرداری را سفید کنند تا فیلم سیاه نمایی نباشد! فیلم در مسیر اکران نیز با چالش‌هایی مواجه شد و در ابتدا توقیف بود.
سرب
«سرب» پانزدهمین فیلم بلند سینمایی مسعود کیمیایی در مقام کارگردان و محصول 1367 است. یک زوج جوان یهودی ایرانی را در اواخر دهه بیست خورشیدی روایت می‌کند که خواهان سفر و اقامت در فلسطین اشغال هستند اما پس از مواجهه با مخالفت سازمان یهودی هاگانا و کشته شدن عمویشان به دست آنها، مجبور به فرار شده و درگیر ماجراهای پس از آن می‌شوند... . هادی اسلامی، جلال مقدم، فریماه فرجامی، امین تارخ، جمشید مشایخی، فتحعلی اویسی، واختانگ نرسی گرگیا، غلامحسین لطفی، سعید پیردوست، میرمحمد تجدد، پروین سلیمانی، پولاد کیمیایی، شاهد احمدلو، نصرت‌الله کریمی و... در این فیلم سینمایی مقابل دوربین محمود کلاری بازی کردند. گیتی پاشایی موسیقی متن این فیلم را ساخت و مسعود کیمیایی شخصاً اثرش را تدوین کرد. سکانس‌هایی از این فیلم سینمایی را در تابناک تماشا می‌کنید.
جرم
فیلم سینمایی «جرم» سی امین فیلم مسعود کیمیایی در مقام کارگردان و محصول سال 1389 است. این فیلم سیاه و سفید روایتگر سال‌های 55 تا 57 در تهران است و زندگی مردی را به تصویر می‌کشد که مانند دیگر ساخته‌های کیمیایی نمی‌خواهد از اصول و عقیده‌ای که دارد برگردد. رضا سرچشمه به خاطر اتفاقی به زندان می‌افتد و بعد از اینکه از زندان خارج می‌شود درگیر حوادث انقلاب می‌گردد. پولاد کیمیایی، حامد بهداد، جمشید مشایخی، نیکی کریمی، بهاره رهنما، شبنم درویش، داریوش ارجمند، مسعود رایگان، سیامک انصاری، کیانوش گرامی و جلال پیشواییان در این فیلم سینمایی مقابل دوربین تورج منصوری رفته‌اند. کارن همایون‌فر نیز موسیقی متن «جرم» که به شیوه فیلم‌های پیش از انقلاب دوبله شده را ساخته است. فیلم مملو از اشتباهات در کارگردانی، فیلمبرداری و طراحی صحنه است اما با این حال به واسطه کسوت کیمیایی برنده سیمرغ بلورین بهترین فیلم جشنواره فیلم فجر شد.
ملک خاتون
«ملک خاتون» پنجمین فیلم بلند سینمایی حسن محمدزاده در مقام کارگردان است. این فیلم که متاثر از فضای دهه شصت بوده و محصول سال 1369 است، درباره صاحب یک کارخانه نخ‌ریسی است که مردم محلی و روستایی رو استثمار می‌کند. هما روستا، جمشید مشایخی، خسرو دستگیر، سعید عباسی و مهرانه مهین ترابی در این فیلم سینمایی نقش های محوری را مقابل دوربین فضل اله فعال نوری انجام داده‌اند. فرهاد فخرالدینی موسیقی متن این فیلم را ساخته و روح اله امامی این اثر را تدوین کرده است
گلهای داوودی
«گلهای داوودی» نخستین فیلم بلند سینمایی رسول صدرعاملی در مقام کارگردان و محصول سال 1363 است. فریدون جیرانی فیلمنامه این اثر را نوشت و رخشان بنی اعتماد دستیار کارگردان بود. عباس صفاری، در جریان بروز مشاجره با دوست خود باعث مرگ ناگهانی وی شده و به 25 سال حبس محکوم می‌شود. با سپری شدن 20 ساله محکومیت و عفو 5 سال آخر، قرار آزادی عباس صادر می گردد. اما روز موعود در شرایطی که همگان منتظر آزادی عباس هستند استوار هدایت خبر مرگ ناگهانی عباس را به همسرش، عصمت، می‌دهد. اما عصمت از گفتن حقیقت به فرزند نابینای خود، جواد که در آستانه برگزاری مراسم ازدواجش قرار دارد خودداری می‌کند. استوار هدایت که قبل از عزیمت به سفر عصمت را در جریان واقعیت کشته شدن عباس به دست یکی از مأمورین زندان قرار داده بود با تقاضای وی مبنی بر معرفی خود به عنوان پدر جواد و حضور در مراسم عروسی او مواجه می‌شود. جواد که بطور ناگهانی در جریان مکالمه استوار و مادرش قرار می‌گیرد خانه را ترک کرده و از حضور در مراسم خودداری می‌کند. اما سرانجام توسط همسرش مریم متقاعد شده و با واقعیت مرگ پدرش کنار می آید. جمشيد مشايخي، داوود رشيدي، پروانه معصومي، بيژن امكانيان، هيلدا پيرزاد، جعفر والي، مهري وداديان، كاظم معصومي، فرهاد نيكپور، محمود بصيري، امير سينا، حسين صفريان، ميرصلاح حسيني، عليرضا غلامي، اكبر معتمدي، پوريا خليلي، حميد دلشكيب و... در این فیلم سینمایی مقابل دوربین فيروز ملك زاده بازی کردند. كامبيز روشن روان موسیقی متن این فیلم را ساخت و عباس گنجوي این اثر را تدوین کرد. داوود رشیدی پس از بازی در این فیلم برای دوره‌ای طولانی در سینما ممنوع الفعالیت شد.
دلاوران کوچه دلگشا
«دلاوران کوچه دلگشا» ششمین فیلم بلند سینمایی حسن هدایت در مقام کارگردان و محصول سال 1371 است. فيلمساز سالخورده‌اي، پس از دريافت جايزه جشنواره، زماني كه در خانه اش به آلبوم قديمي فيلم هاي جفتي نگاه مي كند، دوران كودكي را به ياد مي آورد: جمال كودك خردسال بي مادري است كه عاشق سينما است، در حالي كه پدرش سركار سارنگ سانسورچي اداره نظميه است و شب هاي جمعه با گرفتن مبلغي، به سينماي شهر مي‌رود و فيلم‌ها را بازبيني مي‌كند. صاعقه، جوان پرشوري كه شيداي سينما است، خواهر جمال را دوست دارد اما سركار او را قابل دخترش نمي‌خواند و منتظر بازگشت پسر رئيس نظميه از سفر تركيه است. در عين حال خود سركار سارنگ كه زنش را سال ها پيش از دست داده، به گلدونه خانم مادر صاعقه ارادت دارد و هر روز به بهانه اي به كافه اي كه او اداره مي‌كند مي رود... . علیرضا خمسه، جمشید مشایخی، خسرو دستگیر، زهره حمیدی، شهلا ریاحی، صدیقه کیانفر، مژگان خورشیدی، فاطمه پویا، بهناز محمودی، اکبر دودکار، احمدرضا اسعدی و... در این فیلم سینمایی مقابل دوربین حسن پویا نقش آفرینی کردند و حسين زندباف این اثر را تدوین کرد.
همزمان با فقدان جمشید مشایخی برای سینمای ایران، «تابناک» به مرور برخی از مهمترین نقش‌آفرینی‌های این هنرمند برجسته می‌پردازد؛ نقش‌هایی که در خاطره ابدی مردم ایران باقی می‌ماند و این هنرمند گرانمایه را در ذهن‌ها ماندگار خواهد نمود.
من گاو ، مش حسنم