فتاوای آیت الله العظمی صافی گلپایگانی (مدظله)
سؤال 1906 -ميزان در تشخيص مال مجهول المالك و لقطه چيست؟
جواب:لقطه در اصطلاح فقهاء عظام عبارت است از هر مالى كه مالكش آن را گم كرده، و مجهول المالك در اصطلاح آن بزرگواران مالى است كه مالك آن معلوم نيست ولى گمشده هم نيست مثلاً زمينى است كه مردم مالك آن را نمى‌شناسند يا با قوت مالك ورثه را نمى‌شناسند. و اللّٰه العالم.
سؤال 1907 -لطفاً محل مصرف مجهول المالك را بيان فرماييد؟
جواب:فقراى غير سادات، كه بايد از طرف مالك واقعى به عنوان صدقه به آنها پرداخت شود و احتياطاً با اذن مجتهد جامع الشرائط باشد. و اللّٰه العالم
سؤال 1908 -در يكى از دبيرستانها مقدارى طلا به تدريج پيدا شده على رغم تلاش و پيگيرى مسئولين دبيرستان صاحبان طلا پيدا نشده است بفرماييد تكليف شرعى چيست؟
جواب:در مورد سؤال اگر به مقدار يك سال تعريف شده و مأيوس از پيدا شدن صاحب آنها هستيد، مجازيد آنها را از طرف صاحبانش به فقير غير سيد صدقه بدهيد. و اللّٰه العالم
سؤال 1909 -اگر شخصى كوپن پيدا كند تكليف او چيست؟
جواب:بايد مكرّراً اعلام كند تا صاحبش پيدا شود و در صورتى كه بعد از اعلام مأيوس از پيدا شدن صاحبش بشود بايد آن را به فقير غير سيّد بعنوان صدقه از جانب صاحبش بدهد و احتياطاً از حاكم شرع هم اجازه بگيرد.
سؤال 1910 -شخصى مبلغى پول خارجى (مانند دلار و پوند) پيدا كرده است و از پيدا شدن صاحب پول نااميد است و يا طبق موازين شرع آن را تعريف كرده است و پول پيدا شده زياد و مورد توجه است و مى‌خواهد آن را از طرف صاحب پول به چند نفر صدقه بدهد و اين پول پيدا شده دو نوع قيمت و ارزش دارد قيمت دولتى هر دلار مثلاً 300 تومان و قيمت آن در بازار آزاد 450 تومان آيا اين شخص مجاز است اين پول را براى اين منظور به پول ايرانى تبديل نمايد و در صورت جواز قيمت قانونى و دولتى آن را صدقه بدهد يا بايد قيمت آزاد آن را به فقرا پرداخت نمايد؟
جواب:در فرض سؤال، مى‌تواند خود پولهاى خارجى را از طرف صاحبش صدقه بدهد و اگر فروخته باشد بايد تمام ثمنى را كه گرفته صدقه بدهد و نمى‌تواند به مقدار نرخ دولتى صدقه بدهد و بقيه را براى خود بردارد، لكن اگر صاحبش بعداً پيدا شد بايد به او بگويد كه صدقه دارم پس اگر راضى به صدقه نشد بايد وجه را به او برگرداند و اين در صورتى است كه بدون تعريف از پيدا شدن صاحبش مأيوس باشد و اگر طبق دستور شرع تعريف كرده جايز است پولها را تملك كند با ضمانت اين كه اگر صاحبش پيدا شد و راضى نشد، به او برگرداند و يا از طرف صاحبش صدقه بدهد و اگر صاحبش پيدا شد و راضى به صدقه نشد پول را به او برگرداند. و اللّه العالم
سؤال 1911 -چنانچه قطعه جنس قيمتى (مانند طلا و ساعت و. . .) باشد پيداكننده طبق شرع حاكم شرع آن را تعريف نموده و يا از پيدا شدن آن جنس نااميد بوده است آيا پيدا كنندۀ آنها شرعاً مجاز است به كارشناس و خبره مراجعه كرده طبق تعيين قيمت اين اجناس را بفروشد و يا خودش به همان قيمت تعيين‌شدۀ آنها بر دارد و پول آنها را بفقرا بدهد و يا بايد خود جنس را به يك نفر فقير بدهد؟ لازم به يادآورى است كه منظور از اين فروش بردن سود مشخص نيست.
جواب:در فرض سؤال، خود اجناس را صدقه بدهد بلى مى‌تواند آنها را پس از صدقه دادن به فقير بخرد و مى‌تواند به همان نحوى كه در سؤال قبل ذكر شد براى خود تملّك كند. و اللّه العالم
سؤال 1912 -فردى حدود پنج سال پيش چند كارتن سيگار پيدا نموده است و حدود چهار سال است تفحص نموده است ولى از صاحب سيگارها نااُميد و مأيوس شده است در حال حاضر ارزش اين سيگارها به قيمت فعلى حدود مبلغ صد هزار تومان مى‌باشد و فردى كه پول سيگارها نزد اوست ساكن روستا مى‌باشد و در اين روستا توسط اهالى يك باب منزل به عنوان خانۀ روحانى ساخته شده است كه فعلاً خانۀ مذكور احتياج مبرم به تعميرات اساسى دارد چنانچه اجازه مى‌فرمائيد پول مذكور را خرج منزل روحانى نمايند كتباً مرقوم فرمائيد و چنانچه خانه مذكور شرائط آن را ندارد آيا اجازه مى‌فرمائيد كه مبلغ فوق را بين 20 نفر از اهالى همين روستا تقسيم نمايند.
جواب:در مورد سؤال صرف پول مذكور در تعمير خانۀ عالم جائز نيست، بلكه بايد پول مذكور به فقير غير سيّد عوض صاحبش صدقه داده شود مجازيد كه پول را به بيست نفر از فقراى غير سيّد روستاى مذكور بپردازيد.
سؤال 1912 -ساليان متمادى زمينى بى‌صاحب است و هيچ كسى هم ادعايى نسبت به آن ندارد و حتى كسانى كه كشت مى‌كنند هم نه قرار دادى و نه مدركى در دست ندارند وظيفۀ آنان چيست مى‌شود وقف كرد و يا فروخت و در راه خير مصرف كرد؟
جواب:در فرض مذكور اگر مأيوس از دسترسى به صاحبان آن باشيد بايد با اجازه حاكم شرع آن را به فقراء غير سيد تحويل دهيد. و اللّٰه العالم
سؤال 1913 -حدود 10 سال پيش با يك افغانى شريك شديم كه خانه‌اى بسازيم و بفروشيم خانه را ساختيم و قولنامه كرديم بعد از قولنامه كردن او خواست به افغانستان برود و پولى كه داده بود نگرفت و رفت كه بيايد و تا امروز برنگشته سهم استفادۀ او از اين خانه 150000 ريال شده است تكليف ما با اين پول چيست؟
جواب:در صورتى كه از پيدا شدن صاحب آن مأيوس باشيد مجازيد وجه را از طرف صاحبش به فقير غير سيد صدقه بدهيد البته اگر صاحب پول پيدا شد و راضى بصدقه نگرديد بايد وجه را مجدداً به او بپردازيد.
سؤال 1914 -چاه نفتى نزديك محل ما بود سرپرست آن براى محل لوله‌كشى كرد كه مردم از آب لوله استفاده كنند بعداً برنامه بهم خورد لوله‌ها همچنان ماندند. نيامد آنها را ببرد اگر كسى يك تكۀ لوله را ببرد و استفادۀ شخصى كند از نظر شرعى چگونه است؟
جواب:اگر صاحب لوله از آن اعراض كرده باشد استفاده از آن براى غير جائز است و اگر اعراض معلوم نيست تصرّف در آن جايز نيست.
سؤال 1915 -در زمينهاى روستائى و كشاورزى درختهاى گردوئى مى‌رويد كه بذر آن را كلاغ از جاهاى ديگر مى‌آورد و در زمين پنهان مى‌كند و درخت گردو سبز مى‌شود و رشد مى‌كند و به آن كلاغ كاشته مى‌گويند مى‌دانيم كه بذر اين درخت مجهول المالك است حال تكليف صاحب زمين در مورد اين درخت چيست؟
جواب:در اينگونه موارد كه صاحبان گردو مى‌دانند، گردوها معرضيّت براى خوردن و يا اتلاف بوسيلۀ حيوانات دارد ظاهراً اعراض صدق مى‌كند و كسى كه در زمين او درخت بعمل آمده ميتواند آن را تملك كند. و اللّٰه العالم.
سؤال 1916 -در روستاها مردم مرغ و اردك و غاز خود را در بيرون رها مى‌نمايند تخمى كه اين حيوانات در مزارع و يا حاشيۀ مرداب مى‌گذارند با علم به اينكه اين تخمها يا خوراك حيوانات وحشى مى‌شوند و يا از بين مى‌رود آيا صاحب زمين زراعى و يا اهالى مى‌توانند از آن تخمها استفاده نمايند؟
جواب:اگر از عمل صاحبان آنها ثابت شود كه اعراض از تخم آنها كرده‌اند برداشتن آن اشكال ندارد و اگر اعراض ثابت نشود حكم مجهول المالك را دارد. و اللّٰه العالم.
سؤال 1917 -كتابهائى كه در فرودگاه جده طى سال گذشته توسط مأموران سعودى از زائران خانۀ خدا اخذ و ضبط گرديده، اكنون به سازمان حج و زيارت عودت داده شده است. درحالى‌كه اكثر كتابها تكرارى و مشابه و صاحبان آنها در بين هفتاد هزار از زائران سال گذشته نامشخص است و تشخيص كتابها هم حتى از سوى صاحبان آنها كارى است دشوار و گاهى غير ممكن و مراجعه صاحبان آنها به سازمان براى دريافت كتب موجب عسر و حرج مى‌باشد لطفاً حكم شرعى را نسبت به اين كتابها بيان فرمائيد.
جواب:در صورتى كه اطمينان حاصل شود كه صاحبان آنها بعد از ضبط دولت عربستان اعراض از آن نموده‌اند تصرّف اشكال ندارد و الاّ در صورتى كه صاحبان آنها معلوم باشند بايد به آنها برگردانند و اگر معلوم نباشد مجهول المالك است وحكم آن را دارد. و اللّٰه العالم.
