مدیران نوزده اندیشکده اروپایی در نامه ای مشترک که در پایگاه اینترنتی اندیشکده امور جهانی بارسلون منتشر شد، با ذکر شش دلیل و برشمردن مزایای برجام، بازنگری آمریکا در رویکرد خود در قبال برجام و بازگشت این کشور به تعهدات برجامی خود را خواستار شدند.
به گزارش «تابناک» به نقل از خبرگزاری صدا و سیما، نامه ای که مسئولان این اندیشکده ها به صورت مشترک منتشر کرده اند به این شرح است:
پایگاه اینترنتی اندیشکده "مرکز امور بین المللی بارسلونا:
یک سال از زمانی که دونالد ترامپ از توافق هسته ای 2015 بین ایران و شش کشور دیگر خارج شد، می گذرد.
از دیدگاه رئیس جمهور آمریکا، این توافق برای بازداشتن حرکت ایران به سوی سلاح اتمی ناکافی بود و به مسائل دیگر همچون زرادخانه موشک بالستیک ایران نمی پردازد و اقدامی برای مقابله با فعالیت های ایران در خاورمیانه صورت نمی دهد. از نظر وی، فشار حداکثری تنها راه پیش روست و در نهایت وی همه تحریم های آمریکا را که براساس توافق برچیده شده بودند، بار دیگر اعمال کرده از جمله آنها هدف قرار دادن شرکت های خارجی بود که با ایران مبادله داشتند (تحریم های ثانویه).
البته همه نگرانی های ترامپ نیز چندان بیراه نبودند؛ با این حال به دشواری بتوان گفت خارج شدن از توافق کمکی به رسیدن به هدف های وی داشته باشد. در واقع این تصمیم از چندین نظر نیز آسیب رسان بود.
اول اینکه این تصمیم باعث شد تلاش های منع اشاعه در سطح جهانی با دشواری روبرو شود. برجام از نظر فنی توافقی خوب بود که مهاری قابل توجه برای توانمندی ایران در رسیدن به توانمندی ساخت سلاح اتمی وارد کرده بود. آژانس بین المللی انرژی اتمی نیز بارها پایبندی ایران به توافق را تایید کرده بود که مورد تایید مقامات اطلاعاتی ارشد آمریکا نیز بود. با این حال حسن روحانی، رئیس جمهور ایران اعلام کرد که کشورش آمادگی دارد برخی فعالیت هایی را که براساس برجام متوقف کرده بود از سر بگیرد و این نشان می دهد خروج آمریکا از برجام باعث شد مزایای برجام برای این کشور روز به روز رو به افول بگذارد. در صورتی که تهران تصمیم بگیرد برنامه اتمی خود را به صورت کامل از سر بگیرد و بازرسی های آژانس بین المللی انرژی اتمی را در موضعی ضعیف تر قرار دهد، دیگر کشورهای منطقه و به صورت خاص عربستان سعودی ممکن است به تکاپو بیفتند و منطقه وارد دوره ای از رقابت های هسته ای شود.
دوم اینکه تصمیم ترامپ باعث شد ارزش دیپلماسی چند جانبه تضعیف شود. برجام نمونه ای موثر از چند جانبه گرایی بود و دیپلماسی موفق بود که کشورهایی مختلف با چشم انداز و دیدگاه های سیاسی متفاوت، از آمریکا و متحدان اروپایی اش گرفته تا چین و روسیه را در بر داشت. هر چند که فشار و تحریم در کنار هم در مواردی موثر نشان داده اند، با این حال انتخاب فشار حداکثری از سوی آمریکا باعث تضعیف چشمگیر دیپلماسی به عنوان راهی موثر برای رسیدگی به منازعات بین المللی بین کشورهای رقیب می شود.
سوم اینکه این تصمیم به شدت نهادها و قوانین بین المللی را تضعیف می کند. برجام مشروعیت خود را از شورای امنیت سازمان ملل و از پیمان منع گسترش تسلیحات اتمی (ان پی تی) گرفته است که ایران را برای همیشه از رسیدن به توانمندی ساخت سلاح اتمی منع می کند و با قطعنامه 2231 نیز مورد تایید قرار گرفته است. عدول از تعهدات آمریکا بدون داشتن بهانه ای مناسب این پیام را از سوی واشنگتن ارسال می کند که واشنگتن الزامات و تعهدات بین المللی را موضوعی بسته به میل خود می داند.
چهارم اینکه این تصمیم، نزدیکی بین دو سوی اقیانوس اطلس (اروپا و آمریکا) را تضعیف کرده است. برجام نتیجه سیزده سال همکاری سخت و نزدیک بین دو سوی اقیانوس اطلس بود. با خروج از این توافق و بدتر از آن، تهدید شرکت ها و بانک های اروپایی که با ایران مبادله دارند، رئیس جمهور ترامپ نهایت بی احترامی به منافع سیاست خارجی اروپا را نشان داد و اعتماد در شراکت دو سوی اقیانوس اطلس برچیده شد.
پنجم اینکه این تصمیم به تشدید تنش های منطقه ای منجر شده است. برجام باعث برچیده شدن چشم انداز ایران مسلح به سلاح اتمی از منطقه ای شده بود که از نظر ژئوپولتیک به شدت در تنش است. با جایگزین شدن فشار حداکثری به جای برجام، آمریکا رقبای ایران را تقویت کرده و تمایل در تهران برای مصالحه برای رسیدن به راه حل را از میان برده است. در صورتی که ایران از برجام خارج شود، راه حل های دیپلماتیک چندانی برای مهار کردن خطر درگیری نظامی که منطقه را بیش از پیش به درگیری می کشاند، به چشم نمی خورد.
ششم اینکه تصمیم رئیس جمهور ترامپ باعث شده است مردم ایران به رنج و زحمت بیفتند، کسانی که ترامپ ادعای حمایت از آنها را دارد. قرار بود برجام انزوای اقتصادی ایران را خاتمه دهد و در ازای آن، محدودیت های شدید و راستی آزمایی بر فعالیت های هسته ای این کشور اعمال شود. با اعمال دوباره تحریم ها و اقدامات فراسرزمینی، آمریکا شرکت ها و بانک های سراسر دنیا را به کاهش یا متوقف کردن تجارت با همتایان ایرانی خود مجبور کرده است. شهروندان عادی در ایران شاهدند که سطح و معیارهای زندگی در کشورشان به دلیل ترکیب عواملی مانند تورم، افزایش هزینه های صادرات و غیر ممکن بودن نهایی کردن توافقاتی که پیش از بازگشت تحریم ها امضا شده بودند، در حال تنزل است.
برجام هر آنچه را که برایش طراحی شده بود انجام می داد: جلوگیری از رسیدن ایران به سلاح اتمی و نباید اجازه داد چنین توافق مهمی از میان برود. هر چند طرف های دیگر که در توافق مانده اند می گویند به آن پایبند هستند، تلاش های انجام شده برای تضمین بقای آن کفایت نمی کند.
باید از اروپایی ها برای اجرای ساز و کار ویژه پرداخت موسوم به اینستکس برای تسهیل مبادلات انسان دوستانه تقدیر کرد. با این حال آنها باید اقدامات بیشتری را برای تضمین تجارت صورت دهند و مشارکت دیگر کشورها در این ساز و کار ویژه را نیز سرعت بخشند. اروپا باید برای ایجاد یک ساز و کار ویژه دیگر تلاش کند و واردات نفتی از ایران را نیز در گستره تجارت خود قرار دهد و امکان مشارکت کشورهای دیگر را نیز در این مساله فراهم آورد. اروپا باید رایزنی های فنی و سیاسی خود را با ایران سرعت بخشد تا خطرها کاهش یابد و در موضوعات مختلف از جمله کمک رسانی در فجایع طبیعی انعطاف پذیری نشان دهد.
در مجموع، حامیان برجام در سراسر دنیا باید همکاری های خود را بیشتر کنند تا این اطمینان به دست آید که تحریم های آمریکا نمی تواند ثبات اقتصادی و همکاری های هسته ای که ایران برای پایبندی به توافق به آن نیاز دارد، به خطر اندازد.
مهم تر اینکه حامیان برجام در اروپا و دیگر مناطق بر اصول توافق برای مخاطب آمریکایی در دولت، کنگره، رسانه ها و کارشناسان تاکید و این مساله را روشن کنند که تنها راه برای استفاده از مزایای کامل برجام و تقویت آن بازگشت دوباره آمریکا به آن است.
بازگشت آمریکا به برجام می تواند پیامدهای منفی که در بالا ذکر شدند، از میان بردارد و ائتلاف جامع تری را در سراسر دنیا ایجاد کند تا فشارهای بیشتری برای زمین گیر کردن دیگر فعالیت های ایران وارد شود و همین امر می تواند به ثبات در منطقه کمک کند. بعد از آن می توان این فشارها را با تلاش های دیپلماتیک واقعی درآمیخت تا زمینه ای واقعی برای طرحی منطقه ای در مقابله با تهدیدهای موشکی و به راه افتادن گفتگوهای منطقه ای برای ایجاد ساختار امنیتی در خلیج فارس ایجاد شود.
همه این موارد زمانی شانس موفقیت بهتری دارند که آمریکا در رویکرد خود در قبال برجام تجدید نظر کند. مادامی که اروپایی ها هدایت تلاش هایی را که به یک توافق ختم شود به دست گیرند، می توانند راهی را هم که به طرح و ابتکار دیپلماتیک با ایران ختم می شود، به دست گیرند. با این حال برای موثر بودن چند جانبه گرایی، قوانین و توافقات بین المللی نیز باید محترم شمرده شوند.
افرادی که در این نامه بازگشت آمریکا به برجام را خواستار شده اند به این شرح اند:
پل موریلاس مدیر اندیشکده امور بین المللی بارسلونا
ناتالی توچی، مدیر موسسه امور بین الملل
دس براون، رئیس شبکه رهبری اروپا در لندن
آدام تامسون، مدیر شبکه رهبری اروپا در لندن
اسفندیار باتمان قلیج، بنیانگذار بورس، بازار لندن
استیون بلاکمنز، رئیس مرکز مطالعات سیاسی اروپا در بروکسل
آیان بوند، مدیر سیاست خارجی مرکز اصلاحات اروپایی در لندن
آندرژ دیترییچ، مدیر موسسه روابط بین الملل در پراگ
تانوس داکوس، مدیر موسسه هلنیک برای سیاست خارجی اروپا
مایکل داکلوس، مشاور ویژه موسسه مونتاین در پاریس
توماس گومرات، مدیر موسسه روابط بین الملل فرانچیسکا
چارلز گرانت، مدیر موسسه اصلاحات اروپایی در لندن
مارک لئونارد، مدیر شورای روابط خارجی اروپا
رابین نبلت، مدیر چاتم هاوس در لندن
چارلز پاول، مدیر موسسه رئئیل الکانو
لورا راکوود، مدیر کل موسسه خلع سلاح و عدم اشاعه وین
دنیلا شووارزر، مدیر انجمن سیاست خارجی آلمان
آندریاس اسپرادس، مدیر موسسه امور بین المللی لتونی در ریگا
تانیا تیلیکاینن مدیر امور بین المللی فنلاند در هلسینکی
هماهنگی این ابتکار را ریکاردو آلکارو، هماهنگ کننده تحقیق در موسسه امور بین الملل رم و شاتابیشا شتی، معاون شبکه رهبری اروپا در لندن بر عهده داشته اند.
دستمان را روی زانوی هیچکسی نمی توانیم بگذاریم