برنامه جامع اقدام مشترک یا به اختصار (برجام) توافقی بین المللی بود که پس از دوزاده سال مذاکره بر سر برنامه هسته‌ای ایران در دولت «حسن روحانی» با جدیت بیشتری که در زمینه رسیدن به توافق با غرب انجام داد، چهاردهم ژوئیه سال ۲۰۱۵ بین ۱+۵ و ایران رقم خورد؛ توافقی که بسیاری از مخالفان دولت در داخل ایران انتقادات جدی به آن مطرح و تأکید کردند که ایران در این توافق وظایف و تعهداتی را نقد پذیرفته است که انجام بدهد و در ازای آن مطالباتی را به صورت نسیه دارد که طرف های مقابل امکان دارد زیر آن بزنند.
به گزارش «تابناک»؛ بر پایه برجام، ایران باید ذخایر غنی سازی متوسط خود را پاکسازی، ذخیره سازی اورانیوم با غنای کم را تا ۹۸ درصد قطع و همچنین تعداد سانتریفیوژ‌های خود را تا حدود دو سوم به مدت حداقل پانزده سال کاهش دهد. همچنین ایران غنی سازی بیش از ۳,۶۷ درصد را متوقف کرده و هیچ تأسیسات غنی سازی جدید و یا رآکتور آب سنگین نخواهد ساخت. علاوه بر محدودیت‌ها، برای بررسی، نظارت و تأیید اعمال این محدودیت‌ها از سوی ایران، آژانس بین المللی انرژی اتمی به همه تأسیسات هسته‌ای کشورمان دسترسی منظم پیدا کرد.
خروج آمریکا از برجام و تصمیم ایران برای کاهش تعهدات یک سال پس از اقدام ترامپ
در طرف مقابل اما، ایران در ازای اجرای تمامی تعهدات برجامی از ذیل تحریمهای شورای امنیت سازمان ملل، اتحادیه اروپا و برخی تحریم های آمریکایی مرتبط با مسأله هسته ای خارج شد و در ادامه قرار بود، ایران بتواند بدون هیچ مشکلی به تجارت و رفت و آمد با سایر کشورهای دنیا ادامه دهد؛ اما در هجدهم اردیبهشت ۱۳۹۷ «دونالد ترامپ» رئیس‌جمهورآمریکا ضمن عدم پذیرش این توافق بین المللی که توسط دولت قبل از او حاصل شده بود، رسماً اعلام کرد، ایالات متحده از برجام خارج خواهد شد و تحریم های آمریکا را با شدت بیشتری علیه جمهوری اسلامی ایران بازگرداند؛ او در عین حال موضوع دروغین درخواست مذاکره با ایران را هم مطرح کرد.
اما یک سال پس از این تصمیم آمریکایی ها علیه کشورمان و از آنجایی که جمهوری اسلامی ایران ادامه انجام تعهدات هسته ایش را در سایه بی عملی طرف های باقی مانده در برجام ناممکن دید، تصمیم گرفت که مطابق با بندهای 26 و 36 این قرارداد بین المللی از تعهدات خود بکاهد تا سایر کشورهایی که در برجام مانده اند برای حفظ برنامه جامع اقدام مشترک تلاش جدی از خود نشان دهند. ایران در اولین گام خود برای کاستن از میزان تعهداتش، همزمان با سالروز حروج امریکا از برجام تصمیم گرفت تعهد خود برای عدم تولید بیش از 130 تن آب سنگین و همچنین تولید کمتر از 300 کیلو اورانیوم غنی سازی شده 3.67 درصد را کنار بگذارد.
گام دوم ایران برای کاهش تعهدات هسته‌ای
ایران با کاهش این تعهداتش به طرف های مقابل اعلام کرد، پس از دوماه و در صورتی که شاهد برداشتن گام های عملی از سوی کشورهای باقی مانده در برجام نباشد، باز هم مطابق با اختیاراتی که در این قرارداد بین المللی یافته است، نسبت به کاهش دوباره تعهدات برجامی اقدام کند. امروز، همزمان با پایان یافتن مهلت ۶۰ روزه ایران به کشورهای اروپایی، تصمیمات جدید کشورمان درباره کاهش تعهدات برجامی در نشست خبری «علی ربیعی» سخنگوی دولت با حضور «عباس عراقچی» معاون سیاسی وزارت امور خارجه و «بهروز کمالوندی» سخنگوی سازمان انرژی اتمی اعلام شد.
عراقچی در این نشست اظهار داشت: «نامه‌ای از سوی ظریف به موگرینی نوشته شده که امروز ارسال می‌شود و به صراحت بند‌هایی از برجام که من بعد متعهد نیستیم و به درصد و غلظت غنی‌سازی مربوط می‌شود را به ایشان اعلام خواهیم کرد و خواهیم گفت که پایبند نخواهیم بود و باز یک مهلت ۶۰ روزه و بعد از آن این روند کاهش تعهدات ادامه خواهد یافت».
وی در ادامه اظهار داشت: «ما مفهومی به نام ۱+۵ را دیگر به رسمیت نمی‌شناسیم. آمریکا از برجام خارج شده و از هیچ مکانیسم داخل برجام نمی‌تواند استفاده کند، ولی در قالب جلسات ایران و ۱+۴ می‌تواند حضور داشته باشد؛ آن هم به شرط رفع تحریمها».
بهروز کمالوندی در این نشست اعلام کرد، مسائل فنی افزایش درصد غنی‌سازی اورانیوم انجام شده و تا ساعاتی دیگر درصد غنی سازی ایران از ۳.۶۷ عبور خواهد کرد. سخنگوی سازمان انرژی اتمی افزود: امروز رونوشت تغییرات را به نماینده آژانس در ایران تحویل دادیم و تا ساعاتی دیگر مراحل غنی سازی بیش از ۳.۶۷ درصدی شروع می‌شود. پیش بینی ما این است که فردا اول صبح که گزارش ما به آژانس داده شود، ما از ۳.۶۷ درصد فراتر رفته‌ایم و این اقدامی بوده که جمهوری اسلامی ایران اعلام کرده و در وضعیتی که ما هستیم، گفته شده که همه نیازهای کشور باید مد نظر باشد؛ نیازی که در کشور وجود دارد یک نیاز نیروگاه‌های قدرت است و در بلند مدت هم نیاز برای پیشران اتمی که هر کدام درصدهای مختص خود را دارند.
وی در ادامه بیان کرد: در ارتباط با بخش اراک و رآکتور آب سنگین خنداب نیز در بازدیدی که اخیراً داشتیم آنجا نشان دادیم که آنچه اتفاق افتاده برای اراک این بود که لوله‌هایی که داخل مخزن اصلی است در آن زمان با علم به اینکه امکان احیا وجود دارد چنین مسیری را رفتیم. اما مسأله‌ای که هست به لحاظ فنی میزان شار نوترونی نیازهایی است که در این راکتور جدید چندین برابر قبلی است؛ به اضافه اینکه امکان استفاده برای کارهای آزمایشگاهی بعد از پرتودهی برای تولید سوخت به خصوص سوخت نیروگاهی است و ما الان نداریم و ایجاد می‌کنیم.
سخنگوی سازمان انرژی اتمی خاطرنشان کرد: سازمان انرژی اتمی آمادگی کامل و کافی دارد که در هر سرعت، هر میزان و هر سطحی غنی سازی را انجام دهد. کمالوندی در ادامه این نشست خبری با اشاره به این که کشور نیازهایی شامل سوخت نیروگاهی، راکتورهای قدرت و راکتور تحقیقاتی مانند تهران و پیشران‌ها را دارد، اظهار کرد: با درصدهای متفاوتی می‌توان نیازها را تأمین کرد؛ همین الان سوخت کافی ۲۰ درصدی و تمرکز زیادی روی سوخت نیروگاهی داریم.
اقدامات ایران در صورت عمل اروپا به تعهداتش قابل بازگشت است
ایران با وجود اعلام اقدامات جدید در راستای بازنگری در تعهدات برجامی، به قابل بازگشت بودن این اقدامات در صورت پاینبدی طرفهای اروپایی به تعهدات خود اشاره کرده‌اند. «محمد جواد ظریف» وزیر امور خارجه ایران در پیام‌های توییتری درباره آغاز گام دوم کاهش تعهدات برجامی این کشور خطاب به اروپا نوشت: «همه این اقدامات تنها در صورتی که سه کشور اروپایی به تعهداتشان پایبند شوند، قابل بازگشت هستند».
اظهارات توییتری ظریف درباره لزوم تدابیر قاطع اروپا و سه کشور فرانسه، انگلیس و آلمان و حمایت آن‌ها از برجام و ایران در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، در حالی مطرح شده که این نهاد چهارشنبه هفته جاری به درخواست آمریکا برای بررسی نقض تعهدات ایران از برجام تشکیل جلسه می‌دهد. درخواست آمریکا برای برگزاری این جلسه با توجه به خروج غیرقانونی دولت دونالد ترامپ از برجام، پیشتر با واکنش مقام‌های ایرانی و روس روبه رو شده بود.
به این ترتیب، آن‌گونه که مشخص است جمهوری اسلامی ایران پس از یک سال صبر راهبردی به منظور ارائه مهلت به اروپا برای انجام تعهداتش با وجود خروج آمریکا از برجام، اکنون نسبت به بازنگری در تعهدات خود با هدف پایبند ساختن طرف مقابل به اجرای این تعهد جدی است. در حال حاضر، تنها امیدواری طرف اروپایی این است که در پی موافقت ایران با برگزاری مذاکرات در سطح بالا میان طرفهای باقی مانده برجام، راهی برای حفظ این توافق و جلوگیری از برداشته شدن گام‌های جدید هسته‌ای از سوی ایران برداشته شود.
روایت سخنگوی دولت از موافقت‌ها و مخالفت‌ها با برجام
اما سخنگوی دولت نیز در این نشست خبری اظهار کرد: از ابتدای برجام دو طیف وجود داشتند که یکی می‌گفت، بی جهت وارد مذاکره شدید، برجام فایده ای نداشت و از ابتدا نباید وارد می شدیم و در واقع یک پوچ انگاری نسبت به برجام ابراز می‌کردند و الان هم معتقدند برجام نباید باشد. عده‌ای دیگر هم می گفتند که باید تحت هر شرایطی در برجام بمانیم اما به رغم همه تنوع نظرات در کشورمان که لازم هم هست، تصمیمی که ما گرفتیم به نفع صلح جهانی بوده است و سازوکارهای امنیتی جهان را تأمین می کرد و آمریکا اشتباه استراتژیکی انجام داد که از برجام خارج شد.
«علی ربیعی» ادامه داد: برجام منافع همگان را تأمین می کرد، اما به هر قیمتی هم حاضر نیستیم در برجام بمانیم، ولی همانطور که گفتم به رغم همه تنوع دیدگاه ها در کشور، تصمیمی که دولت می گیرد در چارچوب منافع ملی است و پشتیبانی انسجام همگانی را هم در آن تصمیم در نظر می گیرد. سخنگوی دولت با بیان اینکه ما در زمینه تصمیم گیری در قبال برجام، در سایه اجماع حرکت می کنیم، گفت: هرچند خروج آمریکا از برجام برای به هم زدن نظم و انسجام جامعه ایرانی بوده و این را هم اعلام کرده اند، در نظر داریم که انسجام جامعه را در این زمینه حفظ کنیم.
سورپرایز ایران برای مخالفان داخلی برجام، اروپا و آمریکا
امروز ایران رسما اعلام کرد همه اقداماتی که در برجام انجام داده است، به رغم تبلیغات منفی برخی مخالفان داخلی برجام که اینگونه القا می کردند، ایران تأسیسات اتمی اش را در ازای هیچ یا به بهای اندک نابود کرده است، فوری قابل بازگشت است و حتی در بسیاری موارد با بهره گیری از مواهب برجام و مدرن سازی که در تأسیسات صورت گرفته، چه بسا توان بیشتری هم نسبت به گذشته پیدا کرده است.
ایران امروز خیلی زود می تواند درصد غنی سازی را از 3.67 به ارقام بالاتری برساند تا جایی که رئیس جمهور و مقامات کشور به صراحت می گویند، جمهوری اسلامی پس از این بر اساس نیازهای خود و به مقداری که بخواهد غنی سازی خواهد کرد. همچنین ایران توان بازگرداندن رآکتور سابق اراک به شرایط قبلی با پیش بینی که برای خرید لوله هایی که پر سیمان کرده اند را دارد و بحث هایی که مبنی بر نابودی راکتور اراک از سوی مخالفان می شد، صحت نداشت. همچنین راکتور مدرن اراک هم در شرایطی است که بنا به سخنان دانشمندان هسته ای کشورمان، تا سال 99 امکان بهره برداری رسمی دارد. همه این موضوعات نشان می دهد، برخی تبلیغات منفی داخلی که برای پذیرش برجام از سوی ایران صورت می گرفت، تقریبا هیچ یک درست نیست.
اصلا برجام بیخود بود.کاش حرف رهبر را گوش داده بودند. ما با خون و پوست و گوشت همانرور که در انقلاب و جنگ از میهم دفاع کردیم باز هم همین کار را می کنیم 
اگر با همان تحریم های سال ۹۱ تا الان پیش می امدیم الان نباید قیمتها چند برابر می شد
