درختان در محیط‌های شهری می‌توانند عامل تشدید آلودگی هوا شوند. شاید این یک موضوع عجیب و شوکه‌کننده باشد، اما یک متخصص حوزه آلودگی هوا ضمن تشریح مطالعات انجام‌شده در این باره تاکید کرد که تاثیر درختان در محیط‌های شهری بیشتر برای کنترل دما و تاثیرات مخرب تغییرات اقلیمی است.
به گزارش «تابناک» به نقل از ایسنا، شاید این موضوع که درختان به‌عنوان منبع انتشار آلودگی هوا هستند، عجیب و شوکه‌کننده باشد زیرا همیشه باور بر این بوده است که درختان در محیط‌های شهری باعث کاهش آلودگی هوا می‌شوند و حتی بارها از سوی کارشناسان و مسئولان به‌عنوان یک راهکار معرفی شده است اما محمودرضا مؤمنی - متخصص حوزه آلودگی هوا و دانشجوی دکترای دانشگاه درکسل - گفت: مطالعات نشان می‌دهد که درختان خود می‌توانند در محیط‌های شهری، سبب افزایش و یا تشدید آلودگی هوا شوند و لازم است که آگاهانه و بدون هیچ‌گونه تعصب به‌این موضوع نگاه کرد و در انتخاب نوع درخت توجه زیادی شود.
وی با بیان اینکه تحقیقات بسیاری در این زمینه انجام شده است و نشان داده‌اند که از سه طریق درختان سبب افزایش آلودگی هوا می‌شوند، گفت: مطالعات انجام‌شده مانند مطالعه گیونتر [Guenther] و همکاران در ۲۰۰۶ نشان داده‌اند که درختان از خود موادی ساطع می‌کنند که به نام مواد آلی فرار بیوژنیک (Biogenic VOCs) شناخته می‌شوند. این مواد - که بخش عمده آنها ایزوپرین‌ها (Isoprene) و مونوتِرپنزها (Monoterpens) هستند - در حضور اکسیدکننده‌ها (O2، OH، و NO) و نور خورشید به ازن که آلاینده ثانویه است؛ تبدیل می‌شوند که برای سلامت انسان بسیار مضر هستند. وانگ و شالکروس [Wanga and Shallcross] در سال ۲۰۰۰ در تحقیق خود مکانیزم تشکیل ازن از ایزوپرین‌ها و مونوتِرپنزها را به‌طور کامل تشریح کردند.
این متخصص حوزه آلودگی هوا ادامه داد: در یک فرآیند شیمیایی، ایزوپرین‌ها (Isoprene) به عنوان یک ماده آلی فرار با اکسید شدن و با حضور مواد دیگر مانند اسیدها، آب اکسیژنه، دی‌اکسید گوگرد، اکسیدهای ازت، و سولفات آمونیوم تبدیل به ذرات معلق زیر آلی ثانویه می‌شوند که برای سلامت انسان بسیار مضر هستند. مطالعات انجام شده توسط روبرت [Robert] و همکاران در سال ۱۹۹۹ و جِس [Jesse] و همکاران در سال ۲۰۰۶ این موضوع را نشان می‌دهند.
مؤمنی با اشاره به بررسی انجام شده توسط هیلد و اسپراکلِن [Heald and Spracklen] تصریح کرد: در فصل بهار درختان گرده‌افشانی می‌کنند که این گرده‌ها به‌عنوان ذرات معلق بیولوژیک شناخته می‌شوند و جزو ذرات معلق اولیه هستند و برای سلامت انسان بسیار مضر خواهند بود.
این کارشناس حوزه آلودگی هوا در ادامه با اشاره به تحقیق انجام شده در آلمان در سال ۲۰۱۸ گفت: این تحقیق تاکید کرده است که قبل از استفاده از هر گونه درخت در محیط شهری، از مفید بودن آن گونه از دیدگاه ازن و ذرات معلق باید اطمینان حاصل شود. اهمیت درختان در محیط شهری به دلیل مقابله با اثرات سوء تغییرات اقلیمی و کاهش دمای شهری است و از این منظر درختان بسیار تعیین‌کننده هستند.
به گفته مؤمنی، درختان به دلیل تولید سایه و مکانیزمی به نام تبخیرتعرق سبب کاهش دمای محیط‌های شهری می‌شوند و این یک موضوع حیاتی مخصوصاً در محیط‌های شهری برای کاهش جزایر گرمایی است. افزون بر این درختان به‌عنوان یک عایق صوتی می‌توانند عمل کنند و از طرفی در زیبایی بصری در محیط‌های شهری نقش تعیین‌کننده‌ای دارند.
این کارشناس حوزه آلودگی هوا در پاسخ به این پرسش که آیا باید از درختان و پوشش گیاهی در محیط شهری استفاده شود؟ گفت: قطعاً باید از درختان در فضاهای شهری استفاده شود چون از دیدگاه تغییر اقلیم و کاهش دما و جزایر گرمایی تاثیر به‌سزایی دارند و این مزیت غیرقابل انکار است. درست است که به‌طور کل درختان و پوشش سبز یک راه‌حل موثر برای کاهش آلودگی هوا در محیط‌های شهری نیستند ولی در کنار مزیت‌های اقلیمی می‌توانند تاحدی در کاهش آلودگی هوا، مخصوصاً در کوتاه‌مدت، مفید باشند. باید توجه شود راه موثر کاهش آلودگی هوا کاهش انتشار از منابع آلاینده است. هر چند باید به این نکته توجه شود که در محیط‌های شهری در انتخاب نوع درختان باید بسیار دقت شود که میزان تولید آیزوپرین و مونوترپنز کمتری (آلاینده‌های فرار) تولید کند.
به گزارش ایسنا، این متخصص پیش از این در گفت‌وگو با ایسنا، گفته بود که تحقیقات بسیاری در مورد «میزان تاثیر درختان و گیاهان در کاهش آلودگی هوا در محیط‌های شهری» انجام شده است که نشان می‌دهد که بر خلاف تصور عموم، درختان و گیاهان موجود در شهرها، تاثیر چشمگیری بر کاهش آلاینده‌های گازی و ذره‌ای، مخصوصاً در درازمدت ندارند.
لطفا ایشان فقط نام یک درخت در محیط شهری که تولید کننده آیزوپرین و مونوترپن هستند و در سطح وسیع کاشته شده و می توانند چنین اثری داشته باشند، را مرقوم فرمایند. 