این اصطلاح ترجمه شده عبارت initial public offering (IPO) می‌باشد. معنی این عبارت، عرضه عمومی اولیه می‌باشد که در بورس اصطلاحا به آن عرضه اولیه گفته می‌شود. هنگامی که شرکتی برای اولین بار در بورس پذیرفته می‌شود و سرمایه گذاران بتوانند سهام آن شرکت را از طریق بورس خریداری کنند، به این کار اصطلاحا عرضه اولیه گفته می‌شود. در این هنگام درصد مشخصی از کل سهام شرکت برای نخستین بار از طریق بورس اوراق بهادار توسط سرمایه گذاران خریداری می‌شود.
به گزارش تابناک، تجربه نشان داده که بیش از ۹۰% از عرضه اولیه‌هایی که در بورس انجام شده، سودآور بوده اند. به همین دلیل عرضه اولیه برای فعالین بازار همیشه جذابیت داشته است. عرضه اولیه یک شرکت در بورس به این معنی نیست که آن شرکت، شرکت تازه ایست. بلکه به این معنی است که به تازگی اجازه خرید و فروش سهام آن در بورس صادر شده است. خیلی از این شرکت‌ها ممکن است یک شرکت دولتی باشند که سال‌های زیادی سابقه داشته اند. عرضه اولیه سهام شرایطش نسبت به خرید و فروش عادی سهام کمی متفاوت است. اما بعد از آن دیگر تفاوتی با بقیه سهام موجود در بورس ندارد. حال سوال اینجاست که وقتی سهام یک شرکت برای بار اول در بورس عرضه می‌شود ما چگونه می‌توانیم آن را بخریم.
چگونه عرضه اولیه بخریم
تا همین چندوقت پیش عرضه اولیه‌هایی که در بورس ما انجام می‌شد به روش حراج با اولویت زمان صورت می‌گرفت. بدین صورت که ابتدا سهم طی یک فرایندی که سرمایه گذاران حقیقی در آن دخالتی نداشتند، اصطلاحا کشف قیمت می‌شد. یعنی مشخص می‌شد که سرمایه گذاران می‌توانند آن سهم را برای بار اول به چه قیمتی خریداری کنند. سپس با توجه به تعداد سهام شرکت و تعداد سهامی که می‌خواست عرضه بشود، سهمیه هر فردی که می‌خواست عرضه اولیه بخرد مشخص می‌شد. در نهایت هم ساعت سفارش گذاری مشخص می‌شد. مثلا در نهایت بورس اعلام می‌کرد سرمایه گذاران برای شرکت B. که قرار است در ساعت ۱۰:۰۰ عرضه شود می‌توانند هرکدام تعداد N. سهم و در قیمت P. ریال سفارش بگذارند. پس در این روش قیمت خرید، ساعت خرید و حداکثر حجم خرید از قبل کاملا مشخص شده بود. در نهایت شما باید دقیقا در ساعت مشخص شده سفارش خود را در سیستم ثبت می‌کردید. اگر هم تعداد سهم‌های تقاضا شده از تعداد سهم‌های عرضه شده بیشتر می‌شد، اولویت با افرادی بود که سفارش خود را زودتر ثبت کرده بودند. اما مدتی است که روش خرید عرضه اولیه به روش بوک بیلدینگ تغییر پیدا کرده که در انتهای مقاله درباره آن صحبت خواهیم کرد.
چگونه از عرضه اولیه سود کنیم
یک باور قدیمی که در بین فعالان بازار وجود دارد این است که خرید عرضه اولیه سودآور است. تجربه نیز نشان داده است که تاکنون بیش از ۹۰% عرضه اولیه‌های بورس حداقل بین ۲۰-۳۰% سود را برای خریداران آن به ارمغان آورده اند. حتی در برخی موارد این سود به بیش از ۱۰۰% نیز رسیده است. این تجربیات و باور عمومی بازار دراین باره، باعث شده است که در هنگام عرضه اولیه‌های جدید یک جو روانی مثبت وجود داشته باشد که منجر به افزایش تقاضا برای سهم‌هایی که برای بار اول عرضه می‌شوند به وجود بیاید. این افزایش تقاضا در کنار محدودیت‌های خریدی که در زمان عرضه اولیه وجود دارد، باعث می‌شود که تقاضا برای سهم عرضه شده نسبت به تعداد سهامی که در بازار می‌شود، بیشتر باشد. در نتیجه شما اگر سهام ارائه شده در زمان عرضه اولیه شرکتی را خریداری کنید به دلیل مواردی که گفته شد، به احتمال زیاد چندروزی شاهد صف خرید در سهم خود هستید. البته همانطور که گفته شد این اتفاق در بیشتر مواقع رخ می‌دهد و همیشگی نیست. پس نمی‌توان از قبل به صراحت گفت که قیمت آن سهم حتما در روز‌های آینده رشد می‌کند.
چرا قیمت سهام شرکت‌ها بعد از عرضه اولیه رشد می‌کند
همانطور که گفته شد یکی از دلایل رشد قیمت سهم بعد از عرضه اولیه، محدودیت در تعداد سهام قابل خریداری توسط سرمایه گذاران و همچنین محدودیت در تعداد سهام عرضه شده است. علاوه بر این، سهام شرکت‌ها معمولا در چنین مواقعی کمی ارزانتر از ارزش ذاتی که توسط تحلیلگران برآورد شده است، عرضه می‌شود تا برای سرمایه گذاران جذابیت داشته باشد. وقتی سهام شرکتی ارزانتر از ارزش واقعی خود به فروش برسد، طبیعتا تقاضا برای آن سهم نیز افزایش خواهد یافت. هرچه قیمت عرضه اولیه سهم نسبت به ارزش واقعی آن کمتر باشد، جذابیت آن برای سرمایه گذاران بیشتر خواهد بود.
روش بوک بیلدینگ در عرضه اولیه چیست
واما به تازگی در بورس تهران از روش جدیدی با نام بوک بیلدینگ رونمایی شده است. از این به بعد شما برای خرید عرضه اولیه باید به روش بوک بیلدینگ اقدام به خرید سهام بکنید. مهم‌ترین مزیت در روش عرضه اولیه سهام به روش بوک بیلدینگ، امکان ثبت سفارش به قیمت‌های متفاوت می‌باشد. در این روش هر سفارش با توجه به حداکثر حجم مشخص شده در قیمتی که خریدار تعیین می‌کند در سامانه معاملات ثبت خواهد شد و در تخصیص سهام بی عدالتی ایجاد نخواهد شد. در روش بوک بیلدینگ هر خریدار با توجه به تحلیل و بررسی‌های خود، درخواست خرید سهام را در ساعتی مشخص که از قبل ناظر بازار اعلام می‌کند، در سیستم معاملاتی ثبت می‌کند. اما یکی از معایب این روش قیمت و محدودیت مثبت و منفی تقریبا ۱۰ درصد می‌باشد. نهاد عرضه کننده یک قیمت را به عنوان کف قیمت سهم مشخص می‌کند. حال سرمایه گذاران می‌توانند سفارش خرید خود را در بازه‌ای بین این قیمت کف و حدودا ۱۰% بالاتر از این قیمت قرار دهند. مشکل این روش این است که به احتمال زیاد در بیشتر مواقع این کار باعث می‌شود تا افراد در زمان عرضه اولیه، در این روش در سقف قیمتی اقدام به ثبت سفارش و خرید سهام بکنند. این امر ممکن است موجب ایجاد صف خرید در عرضه اولیه شود. اما به صورت کلی شما در این روش راحت‌تر از روش حراج اقدام به خرید عرضه اولیه می‌کنید. همچنین دیگر اولویت با سفارش زودتر نیست و شما نباید خیلی سریع سفارش خود را ثبت کنید. بلکه براساس تحلیل خود آن قیمتی را که در بازه مشخص شده است، انتخاب می‌کنید و در آن قیمت سفارش خود را ثبت می‌کنید.
