به گزارش «تابناک»، نرگس عزیزی، کارشناس ارشد مشاوره خانواده در روزنامه خراسان نوشت:
شاید اگر بدانید در ایران دست کم ۴۵۰ هزار معلول جسمی،حرکتی داریم، متوجه اهمیت پرداختن به مسائل و دغدغه‌های افراد دارای معلولیت جسمی،حرکتی شوید. برخی چالش‌های این گروه از افراد برای بسیاری از ما قابل مشاهده است، مانند مشکل رفت و آمد در شهر و جابه‌جایی‌های روزانه اما بسیاری از ما با بخشی از چالش‌های آن‌ها نه تنها آشنا نیستیم که ممکن است اصلا اطلاعی از وجود آن‌ها نداشته باشیم؛ مانند چالش‌هایی که آن‌ها درباره زیست جنسی و ازدواج‌شان دارند. به همین دلیل در این پرونده، سراغ مسائل و چالش‌های حوزه زیست جنسی معلولان رفته‌ایم. برای این منظور ابتدا اشاره‌ای داریم بر چند سوءتفاهم شایع در این زمینه. سپس برای داشتن تصوری صحیح از مشکلات حوزه جنسی این افراد، نگاهی به مشکلات احتمالی افراد دارای معلولیت در مراحل چهارگانه چرخه پاسخ جنسی انداخته‌ایم. معرفی یک مصاحبه جسورانه از دیگر بخش‌های این پرونده است.
مروری بر چند سوء تفاهم شایع درباره امکان ازدواج افراد دارای معلولیت جسمی، حرکتی
فرد معلول را چه به ازدواج؟!
شاید توجه به حوزه زیست جنسی معلولان جسمی، حرکتی در شرایطی که مشکلات این گروه از افراد بسیار زیاد است، از دید برخی اولویت زیادی نداشته باشد. در واقع در شرایطی که موضوع هزینه‌های درمان، پروتز و فیزیوتراپی و .. .
دغدغه روزمره بسیاری از افراد این گروه است، بحث روابط عاطفی و ازدواج شاید چندان به چشم نیاید اما واقعیت این است که مطالعات متعدد در این حوزه، چه در کشور ما و چه در دیگر کشورها نشان می‌دهد افراد دارای معلولیتی که ازدواج کرده‌اند، سلامت روانی بهتر و حضور فعالانه‌تری در سطح اجتماع دارند و حتی با ازدواج وضعیت جسمی آن‌ها نیز می‌تواند تا حدی بهبود یابد. اما با وجود تمام این فواید به نظر می‌رسد موانع بر سر راه این گروه از افراد، بسیار زیاد و شامل لایه‌های متعددی است. یک دسته از این موانع، سوءبرداشت‌ها و باورهایی است که درباره امکان ازدواج آن‌ها وجود دارد. در ادامه مرور کوتاهی بر چند مورد از این سوءبرداشت‌ها داریم.
افراد معلول میل جنسی ندارند!
شاید این گزاره را بتوان شایع‌ترین سوء تفاهم این حوزه دانست. بسیاری از افراد تصور می‌کنند معلولیت باعث از بین رفتن میل جنسی نیز می‌شود، غافل از این که در اغلب موارد معلولیت جسمی، حرکتی ممکن است تنها عملکرد جنسی را با چالش‌هایی روبه رو سازد و تاثیر چندانی بر اصل میل جنسی ندارد. برای کسب دیدی دقیق‌تر در این باره، بهتر است در این پرونده، مطلب مشکلات احتمالی افراد دارای معلولیت در مراحل چهارگانه چرخه پاسخ جنسی را مطالعه کنید.
افراد معلول توان بچه‌دار شدن ندارند!
این نیز یکی دیگر از سوءتفاهم‌های رایج است. درست است که افراد دارای معلولیت جسمی، حرکتی، به ویژه آن‌هایی که دچار ضایعه نخاعی شده‌اند، چالش‌های بیشتری در زمینه عملکرد جنسی و باروری در مقایسه با افراد بدون معلولیت دارند اما این به معنای آن نیست که به صورت کلی توان بچه‌دار شدن ندارند. امروزه با پیشرفت دانش پزشکی، روش‌های کمک دارویی و غیردارویی برای این گروه از افراد در دسترس است که می‌تواند به آن‌ها کمک کند تا لذت پدر و مادر شدن را بچشند.
افراد معلول جذابیتی ندارند!
این سوء تفاهم نه فقط حوزه زیست جنسی که بهداشت روانی بسیاری از افراد دارای معلولیت را نیز تحت تاثیر خود قرار داده است. یادمان باشد قرار نیست همه ما سلیقه یکسانی در این حوزه داشته باشیم. تجربه نشان داده است افراد دارای معلولیت نیز به شرط فراهم شدن فرصت‌های کافی برای آشنایی با افراد دیگر، امکان ازدواج و برقراری رابطه عاطفی و جنسی باکیفیت برای طولانی مدت را دارند. در واقع در بسیاری از مواقع، نداشتن فرصت، مانع اصلی بر سر راه پیدا کردن همسر مناسب در این گروه از افراد است و نه نداشتن جذابیت.
نگاهی به مشکلات احتمالی افراد دارای معلولیت جسمی، حرکتی در چرخه پاسخ جنسی
وقتی صحبت از زندگی جنسی افراد دارای معلولیت جسمی، حرکتی می‌شود، بسیاری تعجب می کنند و ممکن است ابراز کنند که مگر این افراد میل جنسی دارند. شاید مهمترین دلیل این برداشت نادرست درباره این گروه از معلولان، ناآشنایی بسیاری از افراد با چرخه پاسخ جنسی است. چرخه‌ای که نشان می‌دهد، تنها بخشی از ماجرا مربوط به اندام‌های جنسی است و بقیه داستان به واسطه هورمون‌ها و البته سیستم اعصاب مرکزی انجام می شود. طبق نظر متخصصان پاسخ جنسی در انسان از چرخه‌ای چهار مرحله ای تشکیل شده است که شاید توجه به مرکز شروع کننده هر کدام از این مراحل بتواند به ما درک بهتری از وضعیت معلولان جسمی، حرکتی بدهد. تنظیم بودن هورمون‌های جنسی در ایجاد میل جنسی نقش بسیار مهمی دارد اما جدای از بحث هورمون‌ها، آغاز برانگیختگی به واسطه حضور محرک تصویری، لمسی یا فکر و خیال و سپس پردازش این محرک‌ها در مغز اتفاق می‌افتد. با توجه به این دو نکته می‌توان حدس زد که اغلب معلولان جسمی، حرکتی در این مرحله مشکلی ندارند. آن‌ها نیز ممکن است مانند افراد دیگر برانگیختگی جنسی را تجربه کنند. البته در این مورد استثناء هم وجود دارد. به عنوان مثال، برخی از افرادی که بخش‌های مشخصی از مغزشان آسیب دیده است احتمال دارد چالش‌هایی در این مرحله داشته باشند.
مرحله دوم به بعد و آغاز مشکلات
مشکلات معلولان جسمی، حرکتی بیشتر از مرحله دوم به بعد آغاز می‌شود یعنی از زمانی که برانگیختگی شدت می یابد و تغییرات فیزیولوژیک چون افزایش ضربان قلب، تنفس سریع و خون‌رسانی بیشتر به اندام‌های جنسی آغاز می‌شود. به عنوان مثال افرادی که دچار ضایعات نخاعی فراگیر هستند ممکن است با وجود تحریک اولیه نتوانند به این مرحله وارد شوند. این روزها گزینه‌هایی چون مصرف برخی داروها یا روش‌های دیگر برای کمک به این افراد در دسترس است. در این بین، بیشترین مشکل درباره پاسخ جنسی بین معلولان جسمی، حرکتی مربوط به مرحله سوم این چرخه است. البته این به آن معنا نیست که افراد دچار معلولیت، توان رسیدن به اوج لذت جنسی را ندارند. آن‌ها نیز امکان تجربه لذت جنسی را دارند اما برای رسیدن به آن، نیاز به آموزش‌های تخصصی و وسایل کمکی دارند. بررسی‌ها نشان می‌دهد تعداد قابل توجهی از معلولان جسمی، حرکتی بعد از دریافت کمک‌های ویژه می‌توانند به این مرحله برسند و البته مرحله چهارم را که فرونشینی است، نیز تجربه کنند.
درددل‌های هومن، یک معلول جسمی، حرکتی در برنامه مستند« خرد جنسی»
جسورانه در مقابل دوربین
مجموعه «خرد جنسی»، مجموعه‌ای است که توسط یاسر عرب، مستندساز اجتماعی، تهیه شده و شامل مصاحبه‌های متعددی با گروهی از متخصصان درباره موضوع زیست جنسی است. فصل اول این مجموعه، شامل 20 مصاحبه، سال گذشته تهیه و در فضای مجازی بارگذاری شد. انتشار فصل دوم آن از اوایل امسال آغاز شده است و هر هفته یک قسمت از آن در اختیار علاقه مندان قرار می‌گیرد. در اولین قسمت از فصل دوم این مجموعه، هومن باقری، فردی که دارای معلولیت جسمی، حرکتی است با درخواست خود در این برنامه حاضر شده و از مشکلات فردی‌اش صحبت کرده است.
هومن، جوان ۳۷ ساله‌ای است که به واسطه مشکلات دوره بارداری مادر و سپس مسائلی که بعد از تولد برای او ایجاد شده، دارای معلولیت به نسبت گسترده‌ای است. اما معلولیت جسمی، حرکتی باعث نشده است تا او فردی منزوی باشد. او با جسارت تمام به سوالات یاسر عرب پاسخ می‌دهد و از مشکلاتی که در حوزه زیست جنسی‌اش داشته است و دارد صحبت می‌کند. از نبود آموزش در این زمینه در مدارس کودکان استثنائی، از فراهم نبودن فرصت برای افرادی امثال او برای ازدواج ، از محدودیت خدمات مشاوره‌ای بهزیستی به معلولان و البته از تصور غلط اطرافیان درباره نیاز افراد معلول به رابطه عاطفی و ازدواج. هومن یکی از هزاران فرد معلولی است که در جامعه ما زندگی می‌کند. شاید مهمترین تفاوت‌اش با دیگران جسارت اوست که باعث شده است تا خودش با برنامه خرد جنسی تماس بگیرد و درخواست حضور در این برنامه برای طرح مشکلاتش را داشته باشد. اگر دوست دارید با مشکلات افرادی چون هومن بیشتر آشنا شوید، پیشنهاد می‌کنیم حتما قسمت ۲۱ این مجموعه را در سایت آپارات ببینید.
یک بررسی علمی درباره دغدغه‌های مردان مجرد دارای معلولیت با محوریت موضوع ازدواج
کوهی از ترس در مقابل حمایتی اندک
یکی از بررسی‌های خوب در حوزه دغدغه‌ها و مسائل افراد دارای معلولیت در زمینه زیست جنسی و ازدواج، مطالعه‌ای است که توسط سه پژوهشگر در شهر یزد انجام و نتایج آن اسفند سال گذشته در نشریه طلوع بهداشت منتشر شده است. در این مطالعه پژوهشگران پای صحبت‌های تعدادی از مردان دارای معلولیت جسمی، حرکتی نشسته و سپس دغدغه‌های آن‌ها را دسته‌بندی کرده‌اند. به این ترتیب بدون هیچ پیش‌داوری و محدودیتی در ارائه گزینه‌ها، ما با فهرستی از مسائل این مردان مجرد روبه رو هستیم که مطالعه آن‌ها می‌تواند دید دقیق‌تری از دغدغه‌های آن‌ها با محوریت موضوع ازدواج به ما بدهد. البته در زمینه چالش‌ها و مسائل مرتبط با ازدواج، مواردی که در این مطالعه از مصاحبه‌ها استخراج شده است، طیف وسیعی را در بر می‌گیرد؛ از مشکلات در زمینه اشتغال تا معضلات حوزه درمان و هزینه‌های آن و البته ترس از ناتوانی جنسی و مشکل با همسر در این حوزه.
نگرانی از ناتوانی و ترس از درک نشدن
طبق آن چه در این بررسی مشخص شده، ترس از ناتوانی جنسی یکی از دغدغه‌های این مردان جوان بوده است. البته این موضوع قابل پیش‌بینی است. در حوزه‌ای که آموزش منسجم و درستی در آن وجود نداشته و سوء تفاهم‌های متعددی پیرامون آن شکل گرفته، چنین ترسی طبیعی است. البته عنوان شدن دو مورد "ترس از نارضایتی شریک جنسی" و "ترس از خیانت همسر به واسطه این نارضایتی"، می‌تواند به ما نشان دهد که اعتماد به نفس افراد معلول در این حوزه چه قدر پایین بوده و البته ترس از درک نشدن از سوی همسر بین آن‌ها چه قدر شایع است. از طرفی موضوع شکست در فرزندآوری نیز از زیر عناوین دیگر این دسته است که به نظر می‌رسد آگاهی بخشی درباره آن، نیازمند برنامه‌های گسترده‌تری است.
دغدغه یک مرد کامل نبودن
یکی دیگر از مضامین اصلی استخراج شده از این مصاحبه‌ها، ترس از طرد شدن است. در بخشی از توضیحات این مضمون به این مسئله اشاره شده است که این مردان جوان به واسطه آن‌که توان انجام بخشی از وظایف سنتی مردانه را ندارند، احساس ناراحتی می‌کنند. از طرفی ترس از طلاق و به هم خوردن ازدواج نیز یکی از دغدغه‌های این گروه از افراد است. با توجه به نوع این مطالعه (مطالعه توصیفی و با نمونه محدود) شاید نتوان دغدغه‌های این گروه از مردان مجرد را به همه افراد تعمیم داد اما نتایج دیگر مطالعاتی که انجام شده است، تا حد زیادی تایید کننده این مطالعه است.
به عنوان مثال موضوع ناتوانی در انجام وظایف سنتی نسبت داده شده به هر جنسیت، در برخی دیگر از بررسی‌ها نیز به عنوان یکی از منابع ایجاد فشار روانی هم بر مردان و هم زنان دارای معلولیت شناخته شده است.
