پس از ماه‌ها هشدار و تهدیدات مکرر ترکیه درباره انجام عملیاتی نظامی علیه گروه‌های مسلح کرد در شمال و شرق سوریه، این عملیات روز چهارشنبه با فرمان رئیس‌جمهور این کشور رسماً آغاز شد. در این میان، واکنش‌های بین‌المللی به عملیات ترکیه، از حقایق و تحولاتی مهم در مواضع طرف‌های گوناگون در قبال بحران سوریه حکایت دارد.
به گزارش
«آزادي»، رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه عصر چهارشنبه از آغاز عملیات نظامی این کشور در شمال شرق سوریه خبر داد. در پی این اعلام رسمی، جنگنده‌های ترکیه برخی مواضع شبه نظامیان «یگان‌های مدافع خلق» (ی. پ. گ) را که آنکارا آن‌ها را تروریستی قلمداد می‌کند، در سوریه هدف قرار دادند.
چهارشنبه شب و ساعاتی پس از آغاز عملیات، وزارت دفاع ترکیه از آغاز ورود زمینی نیرو‌های نظامی این کشور به شمال سوریه برای ایجاد منطقه امن در این کشور خبر داد. وزارت دفاع ترکیه طی بیانیه‌ای که در توییتر منتشر شده است، اعلام کرد که عملیات زمینی ارتش این کشور در داخل خاک سوریه آغاز شد و نیرو‌های ترکیه در حال پیشری در خاک سوریه هستند. در این بیانیه آمده است: «نیرو‌های مسلح ترکیه و ارتش ملی سوریه (گروهک ارتش آزاد) عملیات زمینی خود در شرق را در چارچوب عملیات "چشمه صلح" آغاز کردند».
به فاصله اندکی پس از آغاز این عملیات، وزرای خارجه فرانسه و انگلیس با محکوم کردن این عملیات خواستار تشکیل جلسه شورای امنیت سازمان ملل شدند. ینس استولتنبرگ، دبیرکل سازمان ناتو نیز خواستار خویشتنداری ترکیه شد و ابراز امیداوری کرد که عملیات ترکیه در شمال سوریه «حساب شده و دقیق» باشد. دولت هلند نیز با فراخوان سفیر ترکیه در آمستردام، به شدت به این اقدام نظامی ترکیه اعتراض کرد.
از سوی دیگر، با وجود اینکه دولت دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا مدعی شده اعلام خروج نظامیان این کشور از سوریه – که سه روز پیش اتفاق افتاد – به منزله چراغ سبزی به آنکارا برای انجام عملیات در سوریه نبوده، بسیاری از چهره‌های سرشناس دو حزب دموکرات و جمهوری‌خواه، ضمن انتقاد از ترامپ، عملیات نظامی جدید ترکیه در سوریه را به شدت محکوم کردند.
در این میان، موضع روسیه، به عنوان یکی از سه عضو «روند آستانه» برای حل بحران سوریه، با دیگر قدرت‌های بزرگ متفاوت بوده است. مسکو با وجود تأکید مکرر بر ضرورت حفظ تمامیت ارضی سوریه، از محکوم کردن عملیات ترکیه خودداری کرده و در عوض، وضعیت کنونی در سوریه را حاصل سیاست‌ها و اقدامات آمریکا دانسته است. در عین حال، دولت روسیه آمادگی خود را برای میانجی‌گیری میان ترکیه، کرد‌ها و دمشق اعلام کرده است.
در این راستا، وزیر خارجه روسیه با درخواست برای آغاز روند مذاکرات بین ترکیه، دولت سوریه و شبه‌نظامیان کُرد، از آمادگی مسکو برای میزبانی این گفتگو‌ها خبر داد. سرگئی لاوروف در واکنش به پیشروی نیرو‌های ترکیه‌ای در مناطق شرقی رودخانه فرات در خاک سوریه، گفت: «مسکو خواستار آغاز فوری مذاکرات بین آنکارا، کُرد‌ها و دولت سوریه است. روسیه تلاش خواهد کرد که میزبان این مذاکرات باشد».
به نوشته خبرگزاری «اینترفکس» وی با بیان اینکه مقامات ارتش روسیه با همتایان ترکیه‌ای خود در موضوع عملیات «چشمه صلح» در تماس هستند، افزود: «روسیه خواستار کاهش هرچه سریعتر تنش‌ها در سوریه بر پایه [حفظ]تمامیت ارضی این کشور است».
به نظر می‌رسد روسیه در شرایط کنونی از طرح موضوع میانجی‌گری و همچنین خودداری از محکوم نمودن اقدام نظامی ترکیه، دو هدف اصلی را دنبال می‌کند: از یک سو، مسکو مایل نیست تا با انتقاد مستقیم از ترکیه، سبب فاصله گرفتن این کشور از خود و نیز روند آستانه باشد، زیرا به استمرار حمایت آنکارا برای پیشبرد روند سیاسی در سوریه نیاز دارد. از سوی دیگر، مسکو سعی دارد ضمن معرفی خود به عنوان یک نیروی حافظ صلح و میانجی‌گر، نفوذ خود را میان همه طرف‌های درگیر در بحران سوریه افزایش دهد.
اما موضع کشور‌های عربی منطقه که طی هشت سال جنگ سوریه از جمله مخالفان اصلی دولت بشار اسد به شمار رفته‌اند نیز در نوع خود جالب توجه بوده است. در این راستا، بیشتر کشور‌های عربی که تاکنون علیه دمشق متحد بودند، بالاجماع -جز قطر- حمله نظامی ترکیه به شمال سوریه را محکوم کردند. کشور‌های متحد عربستان این حمله را تجاوز نامیده و آن را محکوم کرده‌اند. قطر آن را محکوم نکرده و حتی موضعی علیه ترکیه نگرفته، اما اردن و عراق که روابط بهتری با آنکارا دارند، خواستار توقف این حمله شده‌اند.
علت موضع‌گیری بیش از هر چیز آن است که کشور‌های عربی، افزایش نفوذ منطقه‌ای ترکیه را به شدت به ضرر خود ارزیابی کرده و از هیچ تلاشی برای توقف این روند فروگذار نمی‌کنند. به عبارت دیگر، حضور اسد در قدرت به مراتب برای این کشور‌ها از حضور نظامی گسترده ترکیه در این کشور عربی قابل پذیرش‌تر است. از سوی دیگر، طی ماه‌های اخیر برخی کشور‌های عربی، به ویژه عربستان سعودی و امارات به طور مستقیم و غیر مستقیم و هم‌راستا با آمریکا، از گروه‌های مسلح کرد حمایت می‌کردند و اکنون، این سرمایه‌گذاری خود را در خطر می‌بینند.
گفتنی است وزارت امور خارجه ایران نیز روز پنجشنبه در بیانیه‌ای با ابراز نگرانی از اقدام نظامی ترکیه در داخل اراضی سوریه، بر توقف فوری حملات و خروج نظامیان ترکیه از خاک سوریه تأکید کرد. در این بیانیه آمده است: «وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران با ابراز نگرانی نسبت به اقدام نظامی ترکیه در داخل اراضی سوریه و با توجه جدی به وضعیت انسانی و خطرات مترتب بر غیر نظامیان در منطقه تحت درگیری، توقف فوری حملات و خروج نظامیان ترکیه از خاک سوریه را مورد تاکید قرار می‌دهد».
دوشنبه شب نیز محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه ایران در تماسی تلفنی با مولود چاووش اوغلو همتای ترکیه‌ای خود ضمن مخالفت با اقدام نظامی و تاکید بر احترام به تمامیت ارضی و حاکمیت ملی سوریه و لزوم مبارزه با تروریسم و برقراری ثبات و امنیت در سوریه، توافق آدانا را بهترین راه برای سوریه و ترکیه و رفع نگرانی‌های آن‌ها خواند.
بنظر میاد در باطن قضیه ایران خیلی هم با حمله ترکیه مخالف نیست