رئیس پلیس فتا گفت: در حال راه اندازی شبکههای اجتماعی همیاران پلیس فتا هستیم تا افرادی که در حوزههای مختلف فناوری، پژوهشی، تخصص دارند بتوانند در حوزه تامین امنیت پلیس فتا را یاری کنند.
به گزارش مهر، پلیس فضای تولید و تبادل اطلاعات ایران یا پلیس سایبری ایران با نام مختصر پلیس فتا، یک واحد تخصصی نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران است که وظیفه آن جلوگیری و مبارزه با ایجاد فیشینگ (کلاهبرداری اینترنتی) و جعل، سرقت اینترنتی، هک و نفوذ، جرائم سازمان یافته رایانهای، موارد سوء اخلاقی و مخصوصاً تجاوز به حریم خصوصی افراد است (موارد فوق از جمله مهمترین جرائم در این زمینه به حساب می آیند.)
همچنین دسترسی غیرمجاز، برداشت اینترنتی غیرمجاز از حسابهای بانکی اشخاص، شنود غیرمجاز، جعل رایانهای، تخریب و اخلال در دادهها و سامانههای رایانهای و مخابراتی، استفاده غیرمجاز از پهنای باند بینالمللی برای برقراری ارتباطات مخابراتی، تولید و آموزش بدافزارها یا نرمافزارهای ارتکاب جرایم سایبری و گذرواژه و اطلاعات کاربران از جمله موضوعاتی است که مورد پیگیری پلیس فتا قرار میگیرد. بر پایه اظهارات رئیس پلیس فتا، این پلیس مسئولیت تأمین نظم و امنیت و آسایش عمومی و فردی در فضای مجازی را بر عهده دارد.
به منظور آشنایی بیشتر مردم با وظایف پلیس فتا و همچنین نحوه گشتزنیهای این رسته از ناجا، سردار سرتیپ دوم پاسدار وحید مجید را به خبرگزاری مهر دعوت کرده و با او گفتوگو کردیم که در ادامه میتوانید این گفتوگو را بخوانید.
چیزی که با بردن نام پلیس فتا به ذهن مردم میآید این است که بر خلاف اینکه پلیس فتا میگوید حواسش به همه چیز است پس چرا هیچ وقت با متخلفان برخورد نمیکند؟
ما نمیگوییم حواسمان به همه چیز هست، این شعار یک سرمایه اجتماعی است که خود مردم به ما اطلاق کردند و گفتند پلیس فتا حواسش به همه چیز هست. طبیعتاً هم باید این گونه باشد یعنی ما اشراف لازم انتظامی را باید در این حوزه داشته باشیم. تفاوتی که در حوزه پلیس فتا با پلیس راهور یا سایر قسمتهای ناجا وجود دارد این است که بسترهای ماموریت ما متفاوت است و با توجه به این که به حوزه فضای مجازی هر کسی با توجه به دید خود نگاه میکند که این یا دید فنی است و یا دید غیرفنی است، برداشتهای متفاوتی در این رابطه دارند.
به طور مثال در حوزه سلاح و مهمات احتمال دارد کسی صفحهای را در فضای سایبر باز کند ولی باید دید کاربر چه نگاهی به این امر دارد؛ ما به عنوان پلیس فتا بررسی می کنیم فعالیتی که این صفحه یا کانال دارد آیا جرمانگاری در این باره انجام شده است یا خیر و همچنین محیط مجرمانه تعریف شده باشد. پس در نتیجه پلیس فتا روی چنین موضوعاتی کار کارشناسی انجام می دهد.
در همین حوزه سلاح پس از تاکیداتی که رهبر معظم انقلاب داشتند، چه اتفاقاتی افتاد؟
در حوزه سلاح طرحهای پاکسازی بسیاری از ابتدای امسال برقرار کردیم. هر آن چه در این حوزه وجود داشت بالغ بر هزار و ۲۰۰ سایت و وبگاه عمدتاً در اینستاگرام شناسایی شد و مورد بررسی قرار گرفت. به طور مثال ۲۵۰ مورد از اینها فروش سلاح غیرمجاز نبود صفحاتی بود که افراد را به سایتهای مجرمانه همچون فیشینگ هدایت میکرد.
یکسری که اصلاً فاقد موضوع مجرمانه بود. شاید هر کسی فلان کانال را نگاه کند فکر کند مصداق مجرمانه دارد ولی میبینی که به عنوان مثال فرد با یک تفنگ بادی عکس گرفته و در صفحه اش منتشر کرده است. اینها را رصد کردیم و بالغ بر ۴۰۰ مورد مجرمانه بود که این موارد را در حال پاکسازی هستیم و لاینقطع این امر انجام میشود.
بحث این است که بیشتر این تخلفات در بستر شبکههای اجتماعی انجام میشود. به عنوان مثال شبکه اجتماعی اینستاگرام سرورش در خارج از کشور است و بارگذاری اطلاعات روزانه در آن انجام میشود که حجم بالایی است و با توجه به اینکه سرورهای این شبکه اجتماعی در داخل ایران نیست کمی برای مبارزه با متخلفان مشکل داریم.
ما هم کار مبارزه را در این حوزه انجام میدهیم. پایشهای لحظهای و روزانه داریم و هم کار حوزه پیشگیری را داریم. یعنی باید به مردم و کسانی که در این حوزه اقداماتی را انجام میدهند بفهمانیم که اقدام مجرمانه انجام میدهند. شاید یکسری متوجه این موضوعات نیستند. این کاری است که فرآیند بسیار پیچیده و مدتدار و مستمر نیاز دارد.
با رصدها و فعالیت های پلیس فتا الان سطح پاکی در حوزه های سلاح و مهمات و اراذل و اوباش در سطح قابل قبولی رسیده ولی این مبارزه ما بی امان ادامه دارد و تا زمانی که شبکههای اجتماعی که داخل کشور فعالیت میکنند قوانین و مقررات داخلی ما را رعایت نکنند طبیعتاً این مشکلات برخوردی وجود دارد
با رصدها و فعالیت های پلیس فتا الان سطح پاکی در حوزه های سلاح و مهمات و اراذل و اوباش در سطح قابل قبولی رسیده ولی این مبارزه ما بی امان ادامه دارد و تا زمانی که شبکههای اجتماعی که داخل کشور فعالیت میکنند قوانین و مقررات داخلی ما را رعایت نکنند طبیعتاً این مشکلات برخوردی وجود دارد. در هر کشوری این مسائل وجود دارد چون شبکههای اجتماعی در خارج از ید ما هستند. در حوزه کنترل صد در صد نیستند این موارد ادامه دارد و طبیعتاً افراد هم در فضای مجازی به این صفحات نگاه میکنند هر کسی به زعم خود تعبیر و تفسیر خاصی در این حوزه دارد.
یعنی اگر سرورهای این شبکهها داخل ایران باشد پلیس فتا این اختیار را دارد به محض رصد مجرمانه ورود کند و صفحه را ببندد و ادمین پیج را احضار کند؟
طبیعتاً چنین اختیاری با هماهنگی قضائی وجود دارد و خیلی سادهتر است. از نگاه دیگر و از زاویه فرهنگی به این موضوع نگاه کنیم، شبکههای اجتماعی که در حوزه داخل هستند طبیعتاً افراد و مردمی که در آن حوزه فعالیت میکنند قوانین و فرهنگ آنجا را توجیه هستند و اگر مجرمینی بخواهند در این حوزه فعالیت کنند طبیعتاً میدانند جایی برای عرصه مجرمانه در این حوزه نیست و خیلی بی پروا فعالیتهای خود را مثل الان انجام نمیدهند. شبکه اجتماعی در ذات خود فرهنگ استفاده را میآورد.
بحث فیلترینگ هم به پلیس فتا مرتبط میشود؟
خیر. فیلترینگ در حوزه پلیس فتا تعریف نمیشود.
پلیس فتا تا چه اندازه به اطلاعات کاربرانی که از پیام رسان های ایرانی استفاده می کنند دسترسی دارد؟
همه این موارد در چهارچوب قانون مشخص میشود یعنی پلیس فتا دسترسی به حریم خصوصی افراد نمیتواند داشته باشد مگر در مواقعی که لازم باشد و اقدام مجرمانهای انجام شود با حکم قضایی در این رابطه ورود انجام میشود. نگاه هم در این حوزه خیلی شرط است. اگر نگاه این باشد که در شبکههای اجتماعی داخلی در حوزه حریم خصوصی امنیتی نیست که باید بگویم در شبکههای اجتماعی خارجی به نظرم حریم خصوص افسانهای بیش نیست. یعنی حریم خصوصی افراد در جایی قرار گرفته که در خارج از کشور است. حاکمیت اینترنت الان در دست امریکاییها است یعنی چه؟ یعنی اینها دسترسی جامع به حریم خصوصی افراد دارند. طبیعتاً هیچ گونه آزادی در این حوزه وجود ندارد.
شما به عنوان پلیس نظارتی بر پیام رسان های ایرانی دارید که از کاربران سوءاستفاده نکنند و حریم خصوصی کاربران را خدشهدار نکنند؟
مدیران هر کدام از شبکههای اجتماعی در قاعده و قوانین خاص خود مجوز میگیرند و در این حوزه نظارتهای لازم انجام میشود و پلیس در رصد عام در حوزه اقدامات مجرمانهای در شبکههای اجتماعی اگر به این موضوعات برسد که پیام رسانی نقض حریم خصوصی می کند، یا شکایتی در این حوزه به پلیس برسد پلیس وارد عمل میشود.
رصد عام پلیس فتا یعنی چی؟
رصد عامی که عرض کردم به قول معروف گشتزنی اینترنتی به صورت عام است که هر آن چه کل مردم میتوانند در کل فضای سایبر مشاهده کنند و استفاده کنند پلیس با یک نگاه تخصصی تر به این موضوع نگاه میکند و موارد مجرمانه را مورد رصد خود قرار میدهد.
آماری از کشف جرم، وقوع جرم یا دستگیریها در فضای مجازی ارائه دهید؟
تمام اقدامات پیشگیرانه ما بر مبنای تحلیل جرم است. در سال ۱۳۹۰ که پلیس فتا تاسیس شد بالغ بر سه هزار و ۷۰۰ گونه جرم داشتیم. در سال ۱۳۹۷ یعنی در سال گذشته ما بالغ بر ۷۷ هزار جرم داشتیم که تقریباً افزایش ۱۹ برابری را در این رابطه داشتیم اما قدرت کشف ما یعنی قدرت درصد کشف وقوع ما افزایش بسیار زیادی پیدا کرده و الحمدالله در این چند ساله متوسط کشف ما ۷۷ درصد است ضمن این که این موضوع را در ذهن داشته باشید که در این حوزه ضریب نفوذ اینترنت افزایش داشته است.
در سال ۲۰۰۹، ۴۸ درصد ضریب نفوذ اینترنت افزایش داشته و الان ۸۹ درصد ضریب نفوذ است و آخرین آمار ۷۳ میلیون نفر کاربر داشتیم. در اقصی نقاط کشور دسترسی خیلی ساده اعم از ۴G و ۳G ایجاد شده و در اختیار مردم قرار گرفته شده و تقریباً در کنار لایههای مختلف زندگی اینترنت وارد شده است. طبیعتاً در این حوزه هم جرمهایی وجود دارد که مولود این فضا است. این موضوع اجتناب ناپذیر است که جرائم در این حوزه افزایش مییابد اما موضوعی که در اینجا در کنار این موارد مهم است، نه این که واهمه از این موضوع نداریم، واهمه داریم اما موضوع این است که قدرت کشف ما باید متناسب با افزایش جرم افزایش یابد و دانش کارکنان ما برخط باشد یعنی به برتری فنآورانه در این حوزه برسیم چون کسانی که با آنها ارتباط داریم مجرمینی هستند که افراد عادی نیستند.
مجرمینی هستند که دارای مدارک یا مطالعات در حوزههای مختلف مربوط به فناوری اطلاعات هستند و به نوعی با یک تضارب ریاضی در حوزه سایبر بین پلیس و مجرم مواجه هستیم. طبیعتاً این پلیس باید پلیس هوشمند و قدرتمند در این حوزه باشد. طبیعتاً در کنار آمار جرائم در این چند ساله بیکار ننشستیم. در این حوزهها بسیار کار کردیم و اقدامات خود را هوشمند کردیم و سامانهها را ارتقا دادیم و خیلی از مسائل به صورت دستی و روشهای پیشین اصلاً انجام نمیشود. هوشمندی را در حوزه های مختلف داریم که شعار امسال هفته ناجا بود، هوشمندی را در پلیس فتا داریم. هوشمندی در حوزه حرفهای گری کارکنان داریم و در حوزه استفاده از فناوری تمرکز داشتیم و همچنین فرآیندهای کاری را بر مبنای هوشمندی تعریف کردیم.
بحث گسترش پلیس فتا در شهرستان ها را بر مبنای درخواستهای مردمی، داریم. خیلی از شهرستانها بودند که مردم پلیس فتا نداشتند و از طرق مختلف اعم از سایت، نمایندهها، مسئولین شهرستان و فرماندهی محترم استانها با ما ارتباط برقرار میکردند، تماس میگرفتند و درخواست پلیس فتا را داشتند. برنامهای در این رابطه داشتیم و امسال هم از نظر ساختاری و هم از نظر اجرایی ۵۱ شهرستان را اضافه کردیم و بالغ بر ۱۴۴ شهرستان ما دارای پلیس فتا است.
وقتی پلیس فتا در منطقه ای ایجاد میشود آمار جرائم آن شهرستان که آمار تاریکی بود، مشخص میشود. مردم راحتتر میتوانند شکایت کنند و ما برنامه داریم که تا آخر امسال به بیش از ۲۰۰ شهرستان افزایش بدهیم و پلیس فتا در یک پهنه گستردهتری در کشور بتواند جوابگوی نیاز مردم باشد. ضمن این که هوشمندسازی در این جوزه بسیار کارساز است و داشتن پرسنل حرفهای مهم است.
طبیعتاً وقتی افراد به پرسنل ما مراجعه میکنند، موبایل و دیوایسهای خود را به پرسنل ما برای ریکاوری میدهند یعنی پرسنل ما امین حریم خصوصی افراد میشوند. خودشان این درخواست را میکنند، با توجه به پروندهای که تشکیل میشود روی بحث رفتار سازمانی، تعهد کارکنان ما که الحمدالله کارنامه بسیار درخشانی داشتند، روی برخط بودن رسیدگی به شکایات مردم و حرفهای رسیدگی کردن تاکیدات بسیار زیادی داریم. چند مولفه است که اینها روی بحث استحکام سازمانی پلیس فتا نقش دارد یعنی دید ما در این حوزه چند مولفه مدنظر را در برمیگیرد.
پلیس فتا توانسته استرداد مجرمان خارج از ایران را داشته باشد؟
در این ۶ ماهه، دو مجرم بین المللی را از طریق اینترپل دستگیر کردیم و آوردیم.
یکسری افراد مطرح همانند بازیگران و نمایندگان مجلس هستند که شایعه و یا اخبار کذبی را داخل توئیتر و اینستاگرام منتشر میکنند و پلیس با آنها برخورد نمی کند، مردم سوال دارند که با توجه به اینکه جرم این افراد مشهود است چرا پلیس فتا با این افراد برخورد نمی کند؟
اولویت برخورد با این افراد به سازمان های مسئول اینها بازمیگردد. ما ضابط قضایی هستیم و اگر شکایتی در این باره به ما برسد، اگر از افراد خصوصی یا مدعیالعموم باشد، پلیس وارد این حوزه خواهد شد. در جایی که اشخاص مطرح هستند. در جایی که مصداقی عنوان میکنید طبیعتاً در ذیل زیرمجموعه و نهاد وزارتخانه ای هستند که طبیعتاً آنجا جایگاههای اولیتر در ارتباط با برخورد و چرایی این موضوعات وجود دارد. اینها تقریباً مشخص است.
مردم باید از کجا برخورد با این افراد را مطالبه کنند؟
حد یقف پلیس درست است که گستره دارد ولی خیلی جاها هستند که در این حوزه مسئولیت دارند. یکی از برنامههای ما این است. میخواهیم تامین امنیت را در حوزه برنامه توزیع کنیم یعنی هر واحدی در حوزه فضای سایبر دارای مسئولیت است. هر وزارتخانهای دارای یکسری مسئولیت ذاتی است. این مسئولیت ذاتی باید مشخص شود که در فضای سایبر چه مسئولیتی دارد. مثلاً وزارت بهداشت اگر در داروخانهای داروی غیرمجاز عرضه میشود، باید برخورد کند. اگر این در فضای سایبر فروش میرود وزارت بهداشت وظیفه دارد یا همیشه باید به من به عنوان پلیس بگوید؟ او هم وظیفهای دارد. در این قضیه کار میکنیم.
تا چه زمانی باید جوابگوی کل فضای سایبر باشیم. خیلی قسمتها به سازمانهای دیگر مربوط میشود. ما یکسری وظایف مشخص داریم. یعنی وظیفه ما وظایف تخصصی ما برابر مصوبه شورای عالی فضای مجازی تقسیمبندی شده است. ما رسیدگی به حوادث رایانهای و سایبری و حملات سایبری به حوزه عمومی کشور را برعهده داریم. پلیس فتا در این حوزه وظیفه دارد. میدانید چقدر کار پشت این موضوع است؟ الان باید اقدامات لازم را در این زمینه انجام دهیم، باید آسیبپذیریها در این حوزه انجام شود.
به حوزههای عمومی، کسب و کارها، استارتآپها اعلام میشود دارای این آسیبپذیریها هستید. بعد که به اینها اعلام شد باید چه کار کنند؟ از یک استاندارد پیروی کنند و خود را مصونسازی کنند. به طور مثال دفترچههایی به اینها دادیم که دفترچه ایمنی است و بر این مبنا باید رعایت ملاحظات را کند و این بر مبنای استاندارد بینالمللی است. لازم است برای به حداقل رساندن آسیبپذیریها این موارد را رعایت کنید. اگر حمله سایبری انجام شد لازم است پلیس آنجا برود و بررسی کند و ایزولهسازی محیط را انجام دهد، ادله دیجیتال را جمعاوری کند و به آزمایشگاه برود و IP مهاجم را شناسایی کند و سراغ IP مهاجم برود.
خیلی وظایف سنگینتر سایبری در حوزه فضای سایبر داریم. این حوزههای محتوا را باید سایر واحدها وارد شوند. یکسری میخواهند وارد شوند ولی نمیدانند چه کاره هستند یعنی وظیفهای که دارد باید بگوید وظیفه من در فضای سایبر چیست و نگویند این فضای سایبر جدای از فضای حقیقی ما است. این با فضای واقعی ما عجین شده و با هم یکی شده است. در این رابطه جزو برنامههای ما است.
روی اینها اقدام میکنیم. ما در کنار تمام اقدامی که انجام میدهیم در حوزه پیشگیری خیلی کار میکنیم. به این نتیجه رسیدیم که حوزه پیشگیری و آگاهی مردم در این حوزه به کاهش جرائم خیلی کمک میکند. یکسری تجربهها را در این حوزهها به دست میآوریم. به طور مثال در حوزه مبارزه با جرائم سایبری از حوزه عملیاتی به این نتیجه رسیدند که حوزه فیشینگ چیست که الان درگیر هستند و ما قاطعانه برخورد میکنیم. یکی از موضوعات این بود که فکری برای این رمزهای ایستا انجام شود. پیشنهاداتی به بانک مرکزی داده شد و رمزهای یکبار مصرف و رمزهای پویا داده شد و این موضوعی بود که حاصل تجربه عملیاتی چند ساله بود یعنی به این نتیجه رسیدند و اعلام شد.
در هر کدام از این موضوعاتی که بیان میکنید وقتی بررسی میکنیم و به تجربهای میرسیم در حوزه پیشگیری میبریم. نحوه پیشگیری به چه صورت است؟ دست رسانهها و صداوسیما است. شماها در این حوزه خیلی میتوانید کمک کنید. چرا که تاثیرگذار روی افکارمردم هستید. تاثیرگذار روی بینش مردم هستید. این خیلی مهم است. این که فرمودید پلیس فتا حواسش به همه چیز است. این یک موضوعی است که روی بینش اثر گذاشته است، شاید مردم نسبت به پلیس فتا شناخت نداشته باشند و ندانند من و همکاران من چه کاره هستند، شاید مردم ندانند همکاران من چه مسندی دارند و این بینش چطور عوض میشود؟ به این برمیگردد که موضوعی توسط افراد معتبر همانند رسانهها در جامعه تکرار شود. مثلاً مولوی میگوید به شما میگویند پدربزرگ شما حسین بوده، حسین را ندیدهاید ولی قبول کردید چون شناخت از طریق تواتر اخبار درست است.
یک زمانی این بینش در حوزه عملیات است و شناخت ندارد یعنی عملیات رسانهای است و یک نوع افکار عمومی جامعه است که جعبه سیاه است، یکباره میبینید عکسالعملی نشان میدهند و همه تعجب میکنند این جامعه چه کار کرده است. نقش رسانهها در این حوزهها این است که یک زمانی روی بینش افراد تاثیر میگذارند. انقدر کار میکنند که وقتی صحبت میشود و میگویند پلیس از پلیس خوب اسم میبرند. بدون این که شناختی داشته باشند بینش عوض میشود پس قدرت نفوذ رسانهها در این حوزه بسیار مهم است. فراتر از شناخت من بینش را میبینم و از این جهت تاثیر دارد.
آماری دارید که بیشترین جرمی که در فضای مجازی اتفاق میافتد چه جرائمی است؟
معمولاً ۵ جرم برتر در فضای سایبری متفاوت است. آنهایی که بیشترین اختصاص را دارند و در سطح کشور مستمر هستند ولی اولویتهای یک و دو و سه متفاوت میشود، اولویت اول برداشتهای غیرمجاز اینترنتی است که مصداق بارز آن بحث فیشینگ است. بعد کلاهبرداری اینترنتی است و بعد مزاحمت اینترنتی است. در مرحله بعدی دسترسی غیرمجاز به دادهها و هتک حیثیت است. این در هر استانی یا در هر ماهی اولویتها متفاوت میشود ولی معمولاً رنج برداشت اینترنتی و کلاهبرداری اینترنتی اول و دوم هستند و بین ۵۰ تا ۷۰ ترورانس جرائم بوده است.
مابقی زیر این مقدار هستند. اولویت جرائمها تهران بزرگ است که تقریباً ۲۸/۹ درصد جرائم کشور به تهران بزرگ بر می گردد، پایتخت در شش ماه اول سال، بالای ۱۵ هزار جرم ثبت شده در فضای مجازی دارد و بعد خراسان رضوی، اصفهان، فارس، گیلان، آذربایجان شرقی و خوزستان است.
برداشتهای غیرمجاز و کلاهبرداری اینترنتی که در صدر هستند کشفیات شما هم در این دو مورد است؟
متوسط کشف ما ۷۷ درصد است. در شرایطی به طور مثال اشتراک پروندهای در یک جا صورت میگیرد به طور مثال میبینید ضریب کشف ما در برداشت اینترنتی افزایش مییابد و در یک ماه در کلاهبرداریهای اینترنتی افزایش داریم. پرونده چند شاکی در خیلی از استانها دارد. مزاحمتهای اینترنتی یکباره افزایش می یابد ولی سازمانیافتگی بیشتر در جرم اول و دوم است و متوسط را ۷۷ درصد قدرت کشف گرفتیم.
اگر برای فردی مشکلی پیش چگونه می تواند به پلیس فتا دسترسی داشته باشد؟
سایت سایبر پلیس دات آی آر (www.cyberpolice.ir) را داریم که هم از طریق چت آنلاین میتوانند ارتباط برقرار کنند و هم تلفن ۸۱۸۱۸۱۸ است که میتوانند تماس بگیرند و شبانهروزی همکاران جوابگوی این سوالات هستند. بلافاصله رسیدگی میشود.
برای همیاران پلیس در حوزه فعالیت پلیس فتا هم برنامهای دارید؟
در حال راه اندازی شبکههای اجتماعی همیاران پلیس فتا هستیم که توان بسیار زیادی دارد؛ یعنی افرادی هستند که در حوزههای مختلف فناوری، پژوهشی، تخصص دارند و در حوزه تامین امنیت فضای سایبر چندین سال فعالیت میکنند و از طریق سایت با ما همکاری و اشتراک دانش داریم. جزو ظرفیتهای مشارکتی و بیرونی ما هستند. این را با توجه به بحثی که داشت و روان سازی ارتباط دنبال این هستیم تبدیل به شبکه اجتماعی کنیم. تحت حوزه نرمافزاری باشد که خیلی راحت با ما تماس برقرار کنند و ارتباطات آنها لحظهای باشد. البته از طریق سایت هم میتوانند ارتباط لحظهای داشته باشند ولی این خیلی منسجمتر است.