استعفای «سعد حریری» و چند سناریو پیش روی دولت لبنان!

پس از دو هفته اعتراضات گسترده و کم‌سابقه در لبنان، سعد حریری بعدازظهر سه شنبه اعلام کرد، از مقام خود کناره‌گیری می‌کند و بدین ترتیب، معترضان به یکی از مهم‌ترین خواسته‌های خود می‌رسند؛ با استعفای حریری لبنان در برابر سناریوهایی قرار گرفته است.

به گزارش «تابناک»؛ حریری در یک سخنرانی تلویزیونی گفت، به آخر خط رسیده و استعفای خود را تقدیم میشل عون، رئیس‌جمهوری این کشور می‌کند. او همچنین از مردم لبنان خواست که آرامش خود را حفظ کنند.

حریری که با وجود حمایت از سوی برخی احزاب لبنانی از جمله حزب‌الله، در سیزده روز گذشته برای کناره‌گیری از سمت خود تحت فشار مردمی قرار گرفته بود، در سخنرانی روز گذشته خود گفت: سمت‌ها می‌آیند و می‌روند ولی کرامت و امنیت مملکت مهم‌تر است.

میشل عون پس از دریافت این استعفا باید کمیته‌ای برای جانشینی دولت انتخاب کند. به نظر می‌رسد، ابتدایی‌ترین کاری که عون می‌تواند انجام بدهد، این است که اعضای این کابینه را از میان افرادی که مورد انتقاد معترضان هستند، انتخاب نکند تا شاید اندکی از آتش خشم عمومی کاسته شود؛ هرچند مردم لبنان می‌گویند فساد دولتمردان در چند دهه گذشته کشورشان را به این نقطه از ورشکستگی اقتصادی رسانده، مشخص نیست که آیا چهره‌های جدید می‌توانند اقتصاد رو به سقوط لبنان را نجات بدهند یا خیر؟

با استعفای حریری لبنان در برابر سناریوهایی قرار گرفته است؛ نخست، سوق دادن لبنان به سوی هرج و مرج. دوم اینکه چه کسی مأمور تشکیل کابینه جدید خواهد شد؛ خود حریری یا افرادی مانند نجیب میقاتی، فواد المخزومی، عبدالرحیم مراد یا تمام سلام؟ گویا پس از حرکتی که حریری انجام داد و بر خلاف انتظار عون استعفا کرد، دیگر رئیس جمهور لبنان وی را مأمور تشکیل کابینه نکند و برخی تحلیلگران لبنانی از احتمال شانس مخزومی خبر داده اند و آن را به مثابه توازن می دانند. سناریوی سوم اینکه دستان پشت پرده خارجی در کار باشد، چهارم، اوضاع مالی و اقتصادی لبنان تحمل انتظار طولانی عدم راهکار یا عدم دولت را ندارد، به ویژه که به گفته تحلیلگران لبنانی، یکی از عواملی که حریری را به استعفا سوق داد، اوضاع سخت اقتصادی و نبود افق و حمایت بین المللی بود.

عبدالباری عطوان در مطلبی در رأی الیوم درباره تحولات لبنان آورده است: دیدگاه ها در لبنان و جهان عرب درباره استعفای ناگهانی سعد الحریری متفاوت است؛ برخی آن را فرار از مسئولیت می‌دانند که به عمیق شدن بحران منجر می‌شود، ولی دیگران باور دارند، اقدامی شجاعانه است که برای پاسخگویی به خواسته های تظاهر‌کنندگان و جلوگیری از جنگ داخلی با توجه به افزایش تنش‌های فرقه ای در لبنان اتخاذ آن ضروری بود.

هشدارهای سید حسن نصرالله در سخنان چهار روز پیش او و مخالفت با استعفای دولت به منظور پرهیز از شکاف سیاسی که ممکن است به جنگ داخلی بینجامد، در حال محقق شدن است و استعفای دولت و تعرض به تظاهرکنندگان در خیابان ها از سوی افراد ناشناسی که برخی باور دارند، به دو جنبش امل و حزب الله وابسته هستند اما با تکذیب دو طرف روبه رو شد و بازگشایی راه ها از طریق زور احتمال جنگی داخلی را تقویت کرد.

لبنان پس از این استعفا در آستانه فوران آتش‌فشان قرار گرفته به ویژه اینکه جریان های متعدد داخلی، خارجی، منطقه‌ای و بین‌المللی نمی‌خواهند این کشور امنیت و ثبات داشته باشد و مشخصا حزب‌الله را هدف قرار داده‌اند؛ جنبشی که به یک نیروی سیاسی و نظامی تأثیرگذار و تعیین‌کننده در مسائل جهان عرب تبدیل شده و تهدید موجودیتی برای دولت اشغالگر اسرائیل و طرح آمریکا در منطقه به شمار می‌رود.

باور نداریم معترضان پس از کسب این پیروزی بزرگ به این امر بسنده کرده و خیابان ها را خالی کنند و به خانه های خود بازگردند، زیرا فهرست بلندی از خواسته ها دارند که برجسته ترین آن ها ریشه کن کردن این نظام حاکمیتی فرقه گرا، اصلاح قانون انتخابات و نابودی فساد و محاکمه فاسدان و بازگردادن میلیاردها دلار به سرقت رفته و اصلاح سیستم قضایی است.

سه سناریوی اصلی در خصوص چگونگی برخورد با بحران وزراتخانه ها و شکاف اجرایی وجود دارد؛

نخست: مأموریت دوباره دادن به حریری برای تشکیل کابینه و بیرون کردن وزرای متهم به فساد از جمله جبران باسیل داماد رئیس جمهور عون، حسن خلیل وزیر امور مالی که نزدیک ترین شخص به نبیه بری است و رئیس بانک مرکزی و ... .

دوم: تشکیل دولت تکنوکرات متشکل از کارشناسان و افراد پاک دست به ریاست سعد الحریری یا شخصی دیگر که ماموریت آن بیرون آوردن کشور از بحران اقتصادی و جلوگیری از فروپاشی مالی است.

سوم: تشکیل دولت متشکل از جریان های صاحب اکثریت در پارلمان یعنی حزب الله و جریان عون و جنبش امل و برخی طرف های سنی متحد مقاومت به ریاست شخصیتی سنی مورد قبول این طرف ها که به پاکدستی مشهور است.

از سوی دیگر، روزنامه «الجمهوریه» به نقل از منابع آگاه موضع قوای سیاسی مختلف در لبنان پیرامون تشکیل دولت جدید را تشریح کرد.

سعد الحریری

در این گزارش آمده، سعد الحریری سه گزینه دارد: اول: تشکیل دولت تکنوکرات به ریاست خودش. دوم: تشکیل دولت سیاسی واکسینه شده با (شخصیت‌های) تکنوکرات به ریاست خودش و سوم: تشکیل دولت سیاسی بی‌طرف و متوازن که خودش ریاست آن را بر عهده نداشته باشد و رئیسش از جریان المستقبل باشد.

میشل عون

الجمهوریه در ادامه نوشت: استعفای الحریری شوک بزرگی برای «میشل عون» رئیس‌جمهور و حزب متبوعش «التیار الوطنی الحر» بود، الحریری بدون مشورت با رئیس‌جمهور این کار را انجام داد و جریان «العهد» (وابسته به میشل عون) را سرنگون کرد.

جریان رئیس‌جمهور علنا اعلام نکرده‌اند، سعد الحریری مأمور تشکیل دولت خواهد شد یا خیر و این موضوع را به نتایج مشورت با دیگر طرف‌های سیاسی بویژه قوای متحد مرتبط می‌دانند؛ اما این تیم دیگر ملزم به مأمور کردن الحریری برای تشکیل دولت مانند زمان حصول «تسویه» میان طرف‌های لبنانی (در سال 2016) یا پس از انتخابات پارلمانی در سال 2018 نیست.

 نبیه بری

الجمهوریه سپس نوشت: «نبیه بری» رئیس پارلمان نیز از این تصمیم الحریری شوکه شد و حتی چند دقیقه قبل از استعفا نیز سعی کرد او را از انجام این کار منصرف کند.

محافل نزدیک به «عین التینه» (مقر رئیس پارلمان لبنان) از ناراحتی رئیس پارلمان خبر دادند و به نقل از بری اعلام کرده‌اند: «این استعفا به صورت ما پرت شد.»

اما درباره تشکیل دولت مشخص است که بری همیشه پیشتاز مأمور کردن الحریری برای تشکیل دولت بوده اما در برهه کنونی دیگر این گونه نیست. او چهارشنبه (دیروز) در برابر نمایندگان پارلمان گفت: کشور دیگر تحمل رنج و سختی‌های اقتصادی و مالی را ندارد و وحدت و گفت‌وگوی ما لبنانی‌ها باید در صدر مرحله پیش روی باشد.

وی در ادامه خواستار تشکیل دولت و بازگشایی مسیرها شد و درباره از دست رفتن امید برای تأمین امنیت در لبنان هشدار داد.

حزب‌الله

در ادامه این گزارش آمده، حزب‌الله اساسا اعلام نکرده که با بازگشت الحریری برای تشکیل دولت مخالفت خواهد کرد یا خیر اما مشخص است که در مشورت‌های لازم (درباره تشکیل دولت) نظرش بر روی الحریری نیست.

به نظر می‌رسد حزب‌الله، تشکیل دولت تکنوکرات هم نخواهد پذیرفت، خواه رئیس یا سایر اعضای این دولت «بی‌طرف» باشند یا اینکه الحریری در رأس آن باشد؛ «این دولت چگونه دولت تکنوکرات نامیده می‌شود که رئیس آن رئیس یک جریان سیاسی است؟».

جنبلاط

الجمهوریه درباره موضع «ولید جنبلاط» رئیس حزب «التقدمی الاشتراکی» (سوسیالیت ترقی خواه) نوشت، وی خواستار تشکیل دولت جدید به دور از جریان‌های سیاسی و حزبی شده است؛ اما تعدادی از قوای سیاسی اشاره‌هایی از جنبلاط دریافت کرده‌اند مبنی بر اینکه او در دولتی که سعد الحریری یا حزب‌الله در آن نباشند، مشارکت نخواهد کرد.

جعجع

آخرین مورد در این گزارش «سمیر جعجع» رئیس جریان «القوات السیاسیه» است. منابع نزدیک به القوات به الجمهوریه گفتند، استعفای سعد الحریری گامی درست بود و امروز باید هر چه زودتر دولت جدید به دور از قوای سیاسی فعلی تشکیل شود؛ دولتی که شامل افراد شایسته باشد و بتواند با چالش‌های مالی و اقتصادی مقابله کند.  

روزنامه فرامنطقه‌ای «القدس العربی» در این زمینه اعلام کرد، از جمله جانشین‌های احتمالی الحریری، «تمام سلام» نخست‌وزیر سابق معرفی شده است؛ اما به نظر نمی‌رسد وی آنچه الحریری نپذیرفته، بپذیرد؛ بنابراین، انتظار می‌رود به چهره‌های معتدل‌تر مانند «فواد المخزومی» نماینده سابق بیروت که روابط بین‌المللی خوبی دارد، یا «محمد الصفدی» وزیر سابق فکر شود، قبل از اینکه به سراغ شخصیت‌های وابسته به چهاردهم مارس مانند وزیر سابق «عبدالرحیم مراد» بروند که شانس کمتری دارد.