قانون حمایت از کودکان بیسرپرست و بدسرپرست، شرایط قانونی خاصی را برای اعطای سرپرستی و پذیرش فرزندخواندگی در نظر گرفته است. زن و شوهر‌هایی که بعد از ازدواج و گذشت پنج سال از زندگی مشترک، نتوانند صاحب فرزند شوند، یا دختران و زنان مجرد بالای سی سال که شرایط لازم را داشته باشند، می‌توانند نسبت به اخذ سرپرستی کودکان بیسرپرست اقدام کنند.
به گزارش «تابناک»؛ یکی از اهداف ازدواج برای بسیاری از زوجین، فرزندآوری است؛ اما گاهی اتفاق میافتد به هر دلیل، امکان داشتن فرزند برای آن‌ها وجود ندارد. در این حالت، بعضی از این زن و شوهر‌ها تصمیم میگیرند کودکی را به عنوان فرزندخوانده خود بپذیرند. حتی در مواردی می بینیم، زن و شوهر‌هایی که دارای فرزند هستند، نیز به سراغ گرفتن فرزندخواندگی کودکان بیسرپرست میروند.
از آنجایی که این روز‌ها به علت طلاق، فقر یا فوت والدین، تعداد کودکان بیسرپرست رو به افزایش است، حتی زنان و دختران بیشوهر که شرایط خاصی داشته باشند، نیز می‌توانند سرپرستی کودکان بیسرپرست را تقاضا کنند. در خصوص اعطای سرپرستی کودکان قوانین خاصی وجود دارد تا برای مسئولان اطمینان نسبی به وجود آید که بعد از اعطای فرزندخواندگی، کودکان بیسرپرست نزد خانوادههایی معقول و با شرایط خوب، رشد و نمو پیدا میکنند.
بر اساس تعریفی که سازمان بهزیستی کشور ارائه داده، «فرزندخواندگی عبارت است از اعطای سرپرستی کودکان بدون سرپرست شناختهشده تحت سرپرستی سازمان بهزیستی به خانوادههای متقاضی که واجد شرایط قانون جاری حمایت از کودکان بیسرپرست باشند.»
هم اکنون سوال این است که چه کسانی می‌توانند تقاضای فرزندخواندگی کنند؟
بر اساس ماده ۵ قانون حمایت از کودکان بیسرپرست و بدسرپرست، «افراد زیر می‌توانند سرپرستی کودکان و نوجوانان مشمول این قانون را از سازمان درخواست کنند.
الف) زن و شوهری که پنج سال از تاریخ ازدواج آنان گذشته باشد و از این ازدواج صاحب فرزند نشده باشند، مشروط به اینکه حداقل یکی از آنان بیش از سی سال داشته باشد.
ب) زن و شوهر دارای فرزند مشروط بر اینکه حداقل یکی از آنان بیش از سی سال داشته باشد.
ج) دختران و زنان بدون شوهر، در صورتی که حداقل سی سال داشته باشند، منحصرا حق سرپرستی اناث را خواهند داشت.»
البته اگر پزشکی قانونی تشخیص دهد که امکان بچهدار شدن برای زوجی وجود ندارد، شرط پنج سال اعمال نخواهد شد.
مواردی که در بالا ذکر کردیم، برای اخذ فرزندخواندگی بر یکدیگر اولویت دارند.
به این معنا که زن و شوهری که بچهدار نمیشوند، بر زن و شوهر دارای فرزند، و زن و شوهر دارای فرزند، بر زنان و دختران بدون شوهر، برای دریافت فرزندخوانده ارجحیت دارند. همچنین در شرایط مساوی، زن و شوهر کمتر از پنجاه سال بر زن و شوهر بالای پنجاه سال برای پذیرش سرپرستی اولویت دارند. زن و شوهر باید همزمان درخواست دهند و برای اخذ سرپرستی، رضایت کامل هر دو نفر آن‌ها شرط است.
کودکانی که می‌توانند تحت سرپرستی قرار گیرند
بر اساس ماده ۷ قانون حمایت از کودکان بیسرپرست و بدسرپرست، «سپردن سرپرستی افراد موضوع این قانون در صورتی مجاز است که دارای یکی از شرایط زیر باشند؛
الف) امکان شناخت هیچ یک از پدر، مادر و جد پدری آنان وجود نداشته باشد.
ب) پدر، مادر، جد پدری و وصی منصوب از سوی، ولی قهری آنان در قید حیات نباشند.
ج) افرادی که سرپرستی آنان به موجب حکم مراجع صلاحیتدار به سازمان بهزیستی سپرده شده و تا زمان دو سال از تاریخ سپردن آنان به این سازمان، پدر یا مادر یا جد پدری و وصی منصوب از سوی، ولی قهری برای سرپرستی آنان مراجعه نکرده باشند.
د) هیچ یک از پدر، مادر و جد پدری آنان و وصی منصوب از سوی ولیقهری، صلاحیت سرپرستی را نداشته باشند و به تشخیص دادگاه صالح، این امر حتی با ضم امین یا ناظر نیز حاصل نشود»؛ بنابراین به طور خلاصه یاید گفت، کودکانی که والدین و پدربزرگ آن‌ها شناختهشده نبوده یا در قید حیات نیستند همچنین کودکانی که بیش از دو سال از سپردن آن‌ها به بهزیستی گذشته باشد و کسی برای بردن آن‌ها مراجعه نکرده باشد، می‌توانند تحت سرپرستی قرار بگیرند.
شرایط قانونی پذیرش فرزند خواندگی
قطعا خانوادهها و کسانی که میخواهند عهدهدار سرپرستی کودکی شوند، باید شرایط خاص اخذ فرزندخواندگی را دارا بوده و چه به لحاظ سلامت جسمی و روحی و چه به لحاظ تمکن مالی، باید وضعیت قابل قبولی داشته باشند. شرایط قانونی پذیرش فرزند خواندگی، شامل این موارد است: زن و شوهر باید تابعیت ایرانی داشته باشند و در صورتی که در خارج از ایران سکونت دارند، می‌توانند درخواست اخذ سرپرستی خود را از طریق سفارتخانه به سازمان بهزیستی ارسال کنند.
شرط دیگر پذیرش فرزند خواندگی، اعتقاد به یکی از ادیانی که در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران به رسمیت شناخته شده، شرط دیگر پذیرش فرزندخواندگی است.
مبتلا نبودن به بیماریهای واگیردار یا صعبالعلاج؛ توانایی لازم برای تربیت و نگهداری از کودکان و نوجوانان؛ نداشتن محکومت جزایی موثر؛ تمکن مالی قابل قبول؛ انجام واجبات و ترک محرمات؛ صلاحیت اخلاقی؛ عدم اعتیاد به الکل، مواد مخدر یا روانگردان؛ مهجور نبودن و نیز اینکه یکی از زوجین حداقل سی سال سن داشته باشد، از دیگر شرایط پذیرش فرزندخواندگی است. یکی از نکات مهمی که در خصوص سرپرستی وجود دارد، آن است که اگر کسی کودکی را پیدا کند و تمایل به سرپرستی او داشته باشد، در صورتی که شرایط سرپرستی در او احراز شود، برای اخذ فرزندخواندگی او بر دیگران اولویت دارد. نکته دیگر این است که زنان و دختران مجرد تنها می‌توانند سرپرستی دختران را بر عهده بگیرند.
قانون فرزند خواندگی به سر و سامان دادن به آینده بچه های بی پناه موثر هست ولی بحث تمکن مالی، واقعا بحث تمکن مالی نیست بلکه قاعده و قانون سختی هست که خیلی از افراد من جمله خود من را برای اقدام در این زمینه منصرف می کند. 