به گزارش تابناک اقتصادی؛ ایران با داشتن بزرگترین ذخایر اثبات شده گاز طبیعی در جهان و چهارمین ذخایر بزرگ اثبات شده نفت خام، بازیگر اصلی صنعت نفت و گاز جهانی است. بخش نفت و گاز محرک اصلی رشد اقتصادی در ایران بوده و بخش قابل توجهی از درآمد‌های صادراتی کشور را به خود اختصاص داده و منبع اصلی درآمد دولت را تامین می‌کند. با این حال، دولت ایران دریافته است که مدل فعلی تولید و صادرات نفت و گاز در بلندمدت ناپایدار است و گام‌هایی برای طراحی مجدد کسب‌وکار انرژی برای ارتقای رشد پایدار برداشته است.
اهمیت بخش نفت و گاز در رشد اقتصادی ایران در سال ۱۴۰۱ بسیار زیاد است به گونه‌ای که رشد اقتصادی با وجود نفت و بدون آن مقایسه می‌شود و اعداد نیز بسیار معنادار بوده‌اند. همچنین با حضور دولت سیزدهم، توجه به بازیابی بازار‌های نفتی ایران و افزایش بازارسازی برای نفت خام ایران و همچنین احیای ظرفیت‌های پالایشی نفت خام در داخل کشور افزایش یافت و در اولویت قرار گرفت.
عملا ایران با بازطراحی تجارت انرژی خود مبتنی بر بازارسازی تضمینی از طریق سیاست خرید تقاضا در بازار نفت خام و استفاده از فرصت گازی ایجاد شده پس از جنگ روسیه و اوکراین و توسعه تجارت نفت خام خود، به افزایش صادرات نفت و گاز رسید که تأثیر قابل توجهی در اقتصاد کشور داشته باشد. افزایش صادرات نفت و گاز نیز به رشد اقتصادی کشور کمک کرد و در سال ۱۴۰۱ این بخش، پیشروترین بخش اقتصادی کشور بوده است.
در ادامه در رابطه با بررسی رشد اخیر بخش نفت و گاز ایران با تمرکز بر تلاش‌ها برای طراحی مجدد تجارت انرژی با آقای سید علی مرتضوی کارشناس حوزه سیاست‌گذاری انرژی به گفتگو خواهیم پرداخت که خواهید خواند
رشد اخیر در بخش نفت و گاز ایران
سید علی مرتضوی کارشناس حوزه سیاست‌گذاری انرژی با اشاره به اهمیت بخش نفت و گاز برای ایران در ایجاد رشد اقتصادی و توسعه اقتصادی کشور با تحول تجارت انرژی ایران در دولت سیزدهم اظهار کرد: بعد از تحریم‌های آمریکا در سال ۹۷، بخش نفت و گاز دچار بیشترین افت اقتصادی و رشد منفی شد تا جایی که در سال ۱۳۹۹ فروش نفت خام ایران به کمترین میزان فروش در یک دهه اخیر خود رسید. اما با روی کار آمدن دولت سیزدهم و به کارگیری روش‌های نوین در بازارسازی برای نفت و گاز خود، به تحول جدی در این زمینه پرداخت. در سال ۱۴۰۱، این بخش بیشترین رشد را در میان بخش‌های مختلف اقتصادی به ثبت رساند که ناشی از افزایش تولید و صادرات نفت خام و گاز طبیعی بود. توسعه تجارت خارجی ایران در بخش نفت و گاز نیز سهم عمده‌ای در این رشد داشته است و این کشور فروش نفت خام و میعانات گازی خود را به کشورهای آمریکای جنوبی، آسیا و آفریقا افزایش داده است.
وی ادامه داد: دولت ایران با درک نیاز به رشد پایدار در بخش نفت و گاز، اقداماتی را برای طراحی مجدد تجارت انرژی انجام داده است. یکی از استراتژی‌های کلیدی تمرکز بیشتر بر بومی‌سازی تجهیزات و فرآیند‌های تنگنا بوده است. این رویکرد ایران را قادر ساخته تا سهم خود را در بازار پالایشگاه‌های نیمه فعال افزایش دهد و ظرفیت رشد اقتصادی در این بخش را فراهم کرده است. دولت سیزدهم نیز بر بازسازی پالایشگاه‌های نیمه فعال در کشورهای همسو با خود تمرکز کرده است که ایران را قادر ساخته تا میزان فروش نفت خام و میعانات گازی خود را به این کشور‌ها افزایش دهد. این سیاست در توسعه تجارت نفت خام ایران موفقیت آمیز بوده و این کشور را قادر ساخته است تا در پالایشگاه‌های فراساحلی سهام داشته باشد.
مرتضوی در ادامه با اشاره به محرک کلیدی رشد اقتصادی بخش نفت و گاز با ابتکار مهم ایران برای بازارسازی در تجارت نفت خام اظهار کرد: محرک کلیدی رشد اقتصادی بخش نفت و گاز با ابتکار مهم ایران برای بازارسازی در تجارت نفت خام، تمرکز ایران بر بومی سازی تجهیزات و فرآیند‌های گلوگاه بوده است که این کشور را قادر ساخته تا سهم بازار خود را در پالایشگاه‌های نیمه فعال افزایش دهد. ایران با تکیه بر شرکت‌های دانش بنیان توانمند خود در زمینه پالایش توانسته است پالایشگاه‌های نیمه فعالی را که با ظرفیت بسیار کمتر از ظرفیت اسمی خود کار می‌کنند، نوسازی کند. دولت سیزدهم همچنین بر بازسازی پالایشگاه‌های نیمه فعال در کشورهای همسایه تمرکز کرده است که ایران را قادر می‌سازد میزان فروش نفت خام و میعانات گازی خود به ونزوئلا را از ۲۰ هزار بشکه به بیش از ۲۵۰ هزار بشکه در روز افزایش دهد.
بازطراحی تجارت انرژی ایران مبتنی بر واردات حداکثری و صادرات حداکثری گاز
مرتضوی با اشاره به توسعه تجارت گازی ایران در یک سال اخیر اظهار کرد: علاوه بر این، ایران گام‌های مهمی در توسعه تجارت گاز برداشته است. این کشور صادرات گاز خود به کشورهای همسایه مانند عراق و ترکیه را ۵۰ درصد افزایش داده است که منجر به افزایش قابل توجه درآمد ارزی کشور از صادرات گاز شده است. ایران همچنین بر افزایش ظرفیت تعاملی خود با کشورهای همسایه در زمینه توسعه حداکثری واردات و صادرات گاز از کشورهای شمالی و همچنین ظرفیت سوآپ گاز برای ترانزیت گاز از طریق ایران تمرکز کرده است. استراتژی مهم توسعه تجارت گاز با تمرکز بر افزایش ظرفیت تعاملی ایران با کشورهای همسایه باعث شد صادرات گاز به این کشور‌ها افزایش یابد و درآمد ارزی کشور از صادرات گاز را افزایش دهد.
این کارشناس حوزه سیاست‌گذاری انرژی در پایان افزود: بخش نفت و گاز ایران در سال‌های اخیر رشد قابل توجهی را تجربه کرده است که ناشی از افزایش تولید و صادرات نفت خام و گاز طبیعی بوده است. این کشور همچنین تجارت خارجی خود را در بخش نفت و گاز توسعه داده و فروش نفت خام و میعانات گازی خود را به کشورهای آمریکای جنوبی، آسیا و آفریقا افزایش داده است. دولت ایران نیاز به رشد پایدار در این بخش را تشخیص داده و اقداماتی را برای طراحی مجدد تجارت انرژی انجام داده است. این تلاش‌ها بر بومی سازی تجهیزات و فرآیند‌های تنگنا، توسعه تجارت گاز و سرمایه گذاری در منابع انرژی تجدید پذیر متمرکز شده است. این سیاست‌ها در ارتقای رشد پایدار در بخش نفت و گاز موفق بوده‌اند و ایران را قادر می‌سازند تا جایگاه قدرتمندی در بازار جهانی انرژی داشته باشد.
