چرا اکران آنلاین فیلم‌ «خروج» ابراهیم حاتمی کیا شکست خورد؟

«خروج»، بیستمین فیلم بلند داستانی ابراهیم حاتمی کیا در شرایطی آنلاین در ویدیوکلوپ‌های اینترنتی عرضه شد که این فیلم به سرعت قاچاق شد و نسخه غیرمجاز آن سر از شبکه‌های اجتماعی درآورد و همان گونه که انتظار می‌رفت، این پروژه شکست خورد اما چرا عرضه این فیلم و اساساً این فرم عرضه فیلم با شکست مواجه می‌شود و انگیزه این فیلمساز از به چنین قماری چه بود؟

به گزارش «تابناک»؛ فیلم سینمایی «خروج» به نویسندگی و کارگردانی ابراهیم حاتمی‌کیا با وجود برخورداری از سوژه ملتهب در اجرا لحن آرامی دارد؛ روایتی از کشاورزانی که آب مسموم محصول پنبه‌شان را خراب می‌کند و پس از بی‌نتیجه ماندن اعتراض‌شان، با تراکتور به سمت تهران می‌آیند تا اعتراض‌شان را مستقیم به رئیس جمهور بگویند و در نهایت همه چیز با دیدار رئیس جمهور تمام می‌شود. این روایت حتی پیش از نمایش فیلم در جشنواره سی‌و‌هشتم فجر لو رفته بود و تماشاگران حرفه‌ای نیز به تماشای فیلمی می‌نشستند که داستانش را می‌دانستند اما تصور می‌کردند لحن تندی داشته باشد که نداشت.

در این فیلم سینمایی که پیش از لو رفتن داستانش، تصور می‌شود اثری شبیه به «گزارش یک جشن» و اعتراضی مردم خطاب به کارگزاران ارشد نظام باشد، فرامرز قریبیان و پانته‌آ پناهی‌ها، قهرمانان این فیلم و جهانگیر الماسی، سام قریبیان، کامبیز دیرباز، گیتی قاسمی، محمدرضا شریفی‌نیا، محمد فیلی، مهدی فقیه، رامین پورایمان، محسن صادقی‌نسب، آتش تقی‌پور، اکبر رحمتی و حمید ابراهیمی دیگر کاراکترهای داستان بیستم حاتمی کیا بودند که مقابل دوربین وحید ابراهیمی بازی کردند و عماد خدابخش نیز این اثر را که موسیقی‌اش بر عهده کارن همایون‌فر بود، تدوین کرد.

با توجه به سوابق، تصور می‌شود فیلم تازه حاتمی‌کیا نیز اکران یک یا اکران دو نوروزی را بگیرد؛ اما شرایط به سمت و سویی رفت که بهترین اکران‌های سال بر اثر کرونا به محاق رفت و چه بسا این وضعیت تا تابستان نیز تداوم داشته باشد و حتی با بازگشایی سالن‌های سینما نیز مردم به شکل طبیعی ریسک تماشای فیلم در سالن‌ها را به جان نخرند و یک سال وحشتناک را در پیش داشته باشیم. در نهایت همین مسائل و برخی موضوعات دیگر باعث شد ابراهیم حاتمی کیا تصمیم گیرد فیلمش را در قالب اکران آنلاین در ویدیو کلوپ‌های اینترنتی یا همان «وی او دی / VOD‌» ها عرضه کند؛ اقدامی که برای هر ناظری با اندک قدرت تحلیل مشخص بود، شکست خواهد خورد و انتظارات صاحبان فیلم برآورده نمی‌شود.

بخشی از دلایل شکست این طرح نیز به ساختار اکران آنلاین در ایران و بخشی دیگر به خود فیلم بازمی‌گشت. از مهم‌ترین دلایل ساختاری اکران آنلاین این است که اساساً امکان جلوگیری از دانلود یا ضبط فیلم از نسخه در حال نمایش در مدرن ترین پلتفرم‌ها نظیر نتفلیکس نیز وجود ندارد و در هر سامانه‌ای در سراسر دنیا فیلم‌ها عرضه و نسخه باکیفیت آن طی چند ساعت در شبکه‌های مختلف دانلود غیرمجاز عرضه می‌شود. البته قوانین کپی رایت که در کشورهایی غربی وجود دارد، ریسک دانلود وسیع و پیاپی از مسیرهای غیرقانونی را بالا می‌برد و به همین دلیل بسیاری ترجیح می‌دهند خودشان را در معرض این ریسک قرار ندهند، در غیر این صورت می‌توانند به سادگی از مسیرهای غیررسمی به اثری که می‌خواهند دست یابند.

چالش دیگر قیمت گذاری اشتباه برای یک محصول است. در هیچ پلتفرم حرفه‌ای، یک محصول از سایر محصولات جدا نمی‌شود و با یک قیمت گذاری متفاوتی فروخته نمی‌شود، بلکه پلتفرم محصول را می‌خرد و در کنار دیگر محصولات به عنوان بخشی از محصولاتی که در قبال خرید اشتراک به مشترکانش عرضه می‌کند، ارائه می‌دهد. اینکه حتی مشترکان ویدیوکلوپ‌های اینترنتی داخلی مجبور به خرید این محصول به صورت مجزا به قیمت دوازده هزار تومان باشند و فقط شش ساعت یا بیست و چهار ساعت بتوانند آنچه خریده‌اند را تماشا کنند، فاقد منطق اقتصادی است و انگیزه را برای دانلود غیرقانونی افزایش می‌دهد.

فراموش نکنیم یکی از دلایلی که برخی اشتراک این پلتفرم‌های ایرانی پخش فیلم و سریال را می‌خرند، عرصه ارزان فیلم و سریال‌ها و اینترنت رایگان یا نیم‌بهاست، در غیر این صورت، قطعاً گروهی همین محصولات را نیز از تلگرام و دیگر بسترها دانلود می‌کردند و مشترک این پلتفرم‌ها نمی‌شدند. با در نظر گرفتن چنین ملاحظاتی، رقم دوازده هزار تومان بالاست و آنهایی که با چنین محاسباتی اشتراک این ویدیوکلوپ‌های اینترنتی را می‌خرند، ترجیح می‌دهند سراغ سایر بسترها بروند.

در کنار همه اینها باید در نظر گرفت، بر اساس آخرین ارزیابی‌های «تابناک»، خود فیلم نیز اساساً ظرفیت فروش آنلاین بالا نداشت. نه با یک کمدی طرف هستیم که تماشاگر را مشتاق به دیدن کند، نه یک اکشن جذاب پیش ‌روست و نه یک تریلر پرکشش را پیش روی داریم؛ حتی یک درام پرتعلیق نیز پیش روی تماشاگر نیست. از این منظر فیلم «خروج» در صورت اکران طبیعی در سالن‌های سینما نیز مسیر دشواری را پیش ‌روی داشت. با این اوصاف مشخص بود که اکران خروج در بستر آنلاین، فرجامی جز این نخواهد داشت.