واکسن کووید ۱۹ چقدر می‌تواند در کنترل کرونا موثر باشد؟

به گزارش «تابناک»، دکتر "بهنام حاجی حسینلو" متخصص بیماری‌های داخلی و مراقبت‌های حاد بیمارستانی و عضو هییٔت علمی دانشگاه ایالتی ویسکانسین آمریکا در گفت‌وگو با ایسنا درباره الگوی رفتاری ویروس کرونا، گفت: الگوی رفتاری ویروس کرونا در ایران و جهان یکی است و از ابتدا تا کنون فقط یک جهش عمده در ژنوم ویروس اتفاق افتاده است و این مهم باعث افزایش سرایت‌پذیری بیماری شده ولی در شدت بیماری تاثیر نداشته است.

وی با بیان این مطلب که ممکن است جهش‌های کوچکی در ماده ژنتیکی اتفاق بیفتد ولی لزوما منجر به تغییر رفتار ویروس نمی‌شوند، افزود: رفتار ویروس تغییر نکرده اما رفتار انسان‌ها تعیین کننده جهت این پاندمی است.

این متخصص بیماری‌های داخلی و مراقبت‌های حاد بیمارستانی درباره نحوه کنترل این بیماری عنوان کرد: اگر ماسک بزنیم، فاصله اجتماعی را رعایت کنیم و مکررا دست‌هایمان را با آب صابون بشوییم می‌توانیم این اپیدمی را کنترل کنیم و تجربه نشان داده است که اگر در هر جای دنیا این مسایل به خوبی رعایت شود، بیماری کنترل شده است.

وی یکی از مهمترین عوامل شیوع کرونا در جوامع را ازدحام جمعیت دانست و بیان کرد: برای کنترل بیماری باید از حضور در مکان‌های پرازدحام خودداری کرده و در هر جامعه‌ای که عدم حفظ فاصله اجتماعی، نزدن ماسک و حضور در ازدحام وجود داشته باشد متاسفانه شاهد شیوع بسیار بالای موارد جدید ابتلا و نرخ بالای مرگ و میر ناشی از کووید ١٩ هستیم.

پیش بینی می شود تا پایان سال میلادی برخی واکسن های تولیدی، مجوز FDA را دریافت کنند

حاجی‌حسینلو در ادامه گفت و گوی خود با ایسنا درباره واکسن کووید ۱۹ نیز گفت: چندین واکسن در فاز سوم کارآزمایی بالینی قرار دارند که چند مورد آنها پیشرو هستند واین امیدواری خیلی خوبی است. پیش‌بینی می‌شود که تا پایان امسال (میلادی) و حتی ممکن است تا پایان ماه میلادی جاری بعضی از این واکسن‌ها بتوانند مجوزهای لازم را از سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) را دریافت کرده و تولید انبوهشان را آغاز کنند و پس از آن به مرور واکسن در همه جوامع توزیع شود. البته تنها پس از واکسینه شدن تعداد قابل توجهی از مردم جهان می توان روی این واکسن به عنوان وسیله ای موثر در متوقف کردن پاندمی حساب کرد.

وی ادامه داد: برای کشف واکسن فراز و نشیب‌های زیادی وجود داشته به‌گونه‌ای که برخی از مطالعات در مورد بعضی از واکسن‌ها به‌ صورت موقتی دچار مشکلاتی شدند که آن مشکلات حل شدند. به‌طورمثال واکسن جانسون اند جانسون و واکسن آکسفورد دچار مشکلاتی شدند ولی مشکل‌ها برطرف شدند و کارآزمایی آنها در جریان است.

این عضو هیات علمی دانشگاه ایالتی ویسکانسین آمریکا افزود: امید ما در کنترل پاندمی در دراز مدت رسیدن به واکسن است و واکسن‌های تولیدی حتی اگر کارایی ۵۰ درصدی هم داشته باشد می‌تواند ما را در کنترل پاندمی کمک زیادی کند هر چند کارایی واکسن‌ها بیشتر از این است. همانطور که واکسن آنفلوآنزا با کارایی ۴۰ تا ۶۰ درصدی درصد توانسته جلوی ایجاد پاندمی آنفلوانزا را بگیرد.

وی در مورد اینکه چه زمانی می‌توان روی واکسن به عنوان وسیله محافظتی حساب کرد؟ اظهار کرد: اگر واکسن کووید ۱۹ به تولید انبوه هم برسد و برای جامعه‌ای فراهم شود، زمانی می توانیم روی واکسن به عنوان یک وسیله محافظتی برای کل جامعه حساب کنیم که اکثریت جامعه واکسینه شده باشند یعنی حداقل ۵۰ تا ۶۰ درصد جامعه واکسینه شده باشند و در آن زمان می‌توانیم مراقبت‌ها را کم کنیم و حتی اگر واکسن فراهم و تزریق شود باز باید حدود ۶ ماه مراقبت‌ها را ادامه دهیم و به مرور مراقبت‌ها را کاهش دهیم تا بتوانیم به زندگی عادی برگردیم.

این متخصص ایرانی مقیم آمریکا، درباره ابتلای مجدد افراد اظهار کرد: ابتلای مجدد افراد به کووید ۱۹ از نظر تئوری می‌تواند اتفاق بیفتد زیرا مطالعاتی داریم که مقدار آنتی‌بادی‌ها بعد از مدتی در خون کاهش پیدا می‌کنند و البته در کنار آنتی‌بادی‌ها ما ایمنی سلولی هم داریم ولی ایمنی سلولی نیز ممکن است به تنهایی پاسخگو نباشد و نتواند از ابتلای مجدد جلوگیری کند.

تعداد خیلی محدودی مورد ابتلای مجدد در کل دنیا گزارش شده است

وی افزود: با مرور گزارش‌های علمی چاپ شده در می یابیم که تعداد خیلی محدودی مورد ابتلای مجدد در کل دنیا گزارش شده است و تا این لحظه ۶ مورد در کل دنیا هستند که کاملا ثابت شده جزء موارد ابتلای مجدد بوده‌اند. البته این قطعا به این معنی نیست که فقط ۶ مورد در کل دنیا اتفاق افتاده و ممکن است افراد بیشتری دو بار به این بیماری مبتلا شده‌اند که گزارش نشده اند ولی شیوع این پدیده قطعا بسیار نادر است ولی متاسفانه در کشور ما بسیار بیشتر از همه جای دنیا از این برچسب ابتلای مجدد استفاده می شود بدون اینکه بسیاری از این بیماران ملزومات لازم برای اثبات علمی این ادعا را داشته باشند. اما همانطور که گفتم در این شکی نیست که فردی که به این بیماری دچار شده می‌تواند دوباره مبتلا شود بنابراین باید همواره مراقبت‌های بهداشتی لازم را تا پایان اپیدمی انجام دهند.

حاجی‌حسینلو در پاسخ به این سوال که باتوجه به اینکه شاهد ابتلای مجدد افراد هستیم آیا ساخت واکسن کووید ۱۹ فایده دارد؟ به ایسنا گفت: تا مدت‌ها این دغدغه همه پزشکان و محققان بود ولی مطالعه‌ای که در دانشگاه هاروارد و MIT انجام شد و تئوری محققین این دو دانشگاه این دغدغه را پاسخ می‌دهد. بر اساس این تئوری، در ابتلای طبیعی به ویروس به علت حجم بالای سایتوکاین تولیدی در بدن، غدد لنفاوی که مرکز تولید آنتی بادی هستند تحت تاثیر قرار می‌گیرند و قسمتی از غدد لنفاوی به نام لایه زایا تشکیل نمی‌شود و این سبب می‌شود که آنتی بادی‌هایی که تولید می‌شوند کیفیت و مانایی کمتری داشته باشند.

استراتژی ایمنی گله ای در موردویروس کرونا کارایی ندارد

این عضو هیات علمی دانشگاه ایالتی ویسکانسین آمریکا افزود: سرپرست محققین این مطالعه در یک مصاحبه اعلام کردند در مورد واکسن اینگونه نخواهد بود زیرا واکسن یک مواجهه کاملا کنترل شده با ویروس است و مقدار سایتو کاین تولید شده در مورد واکسن کمتر از یک ابتلای طبیعی خواهد بود و به احتمال زیاد لایه زایا در مورد ایمنی ناشی از واکسن تشکیل خواهد شد و آنتی‌بادی‌های تولیدی کیفیت و مانایی بیشتری خواهند داشت.

این پزشک متخصص ادامه داد: براساس این مطالعه و اینکه ابتلای مجدد می‌تواند وجود داشته باشد، سوال های جدی در بحث ایمنی گله‌ای و عملی بودن ان مطرح می‌شود و اینکه ما بخواهیم ایمنی گله‌ای برای جامعه از طریق ابتلاهای طبیعی داشته باشیم به نظر نمی‌رسد در مورد ویروس کرونا این استراتژی کارایی داشته باشد.

وی در باره اینکه آیا ویروس می‌تواند خود به خود از بین برود؟ به ایسنا گفت: بله می‌تواند اتفاق بیفتد و البته ما در ابتدای این پاندمی این انتظار را داشتیم که مانند اپیدمی سارس و مرس که شیوع آنها محدود بود و خود به خود از بین رفتند این اتفاق برای کووید ۱۹ هم بیفتد اما متاسفانه تاکنون این اتفاق نیفتاده است و به نظر نمی‌رسد این اتفاق رخ دهد بنابراین در کوتاه مدت تنها چاره ما برای مقابله با این اپیدمی استفاده از ماسک، حفظ فاصله اجتماعی و شستن مکرر دست‌هاست و تمیز نگهداشتن سطوح می‌باشد و در دراز مدت راه چاره ما واکسن است.

حاجی‌حسینلو در پاسخ به این سوال که آیا ویروس برای بقای خود تکامل پیدا می‌کند و خود را با بدن انسان سازگار می‌کند تا زنده بماند؟ گفت: بله ویروس طبق نظریه طبیعی یا نچرال سلکشن سعی می‌کند خودش را با شرایط جدید در جهت بقای خود وفق دهد و این جهش‌ها در این مسیر اتفاق می‌افتد و جهش‌هایی که باعث ماندگاری ویروس می‌شود باقی می‌ماند و بقیه جهش‌ها از بین می‌روند زیرا هر ویروس ممکن است روزانه صدها جهش داشته باشد ولی این جهش‌ها لزوما مانا نیستند.

وی افزود: این جهش‌ها لزوما باعث نمی‌شود که ویروس در مقابل آن آنتی‌بادی‌ها که توسط واکسن ساخته می‌شود مقاوم شود.

قطعا واکسن کووید ۱۹ برای این ویروس کرونا موثر خواهد بود

این متخصص بیماری‌های داخلی و مراقبت‌های حاد بیمارستانی بیان کرد: محققان دانشگاه واشنگتن در سیاتل آمریکا با همکاری محققان دانشگاه کارولینای شمالی توانستند یک واکسنی در محیط آزمایشگاه با فناوری نانو تولید کنند که این واکسن ۱۰ برابر بیشتر آنتی‌بادی در بدن موش‌هایی که این واکسن را دریافت کرده‌اند، تولید کرده است این درحالی است که دوزی که به این موش‌ها تزریق شده بسیار کمتر از دوز واکسن معمولی بوده است.

این عضو هیات علمی دانشگاه ایالتی ویسکانسین آمریکا ادامه داد: یک آزمایش دیگری که این محققان انجام داده‌اند این بوده که آنتی‌بادی‌های ناشی از واکسن در معرض اپی توپ ‌های مختلف از ویروس گذاشتند و مشاهده کردند که روی همه آنها موثر هستند. این نتایج بدین معنی است که حتی اگر ویروس کرونا جهش‌های مختلفی داشته باشد به احتمال زیاد این واکسن برای این ویروس ها و این بیماری موثر خواهد بود. گفتنی است که انتظار داریم همه واکسن‌ها در مقابل جهش‌های احتمالی ویروس موثر باشند ولی در این واکسن کاملا ثابت شده است و ساخت این واکسن خبر خیلی خوبی می‌باشد و اگر این واکسن در مرحله بالینی نیز جواب بگیرد در آینده به عنوان یک وسیله موثر برای مبارزه با ویروس کرونا در دست ما خواهد بود ولی برای رسیدن به تولید انبوه این واکسن خاص به زمان زیادی نیاز است.