به گزارش بورس تابناک، بورس در ایران ۳ ماه است که حال و روز خوبی ندارد و حدود ۴۵ درصد از ارزش خود را از دست داده و از ۱۹ مرداد سال جاری تا کنون شاخص کل از حدود دو میلیون و صد هزار واحد به یک میلیون و دویست هزار واحد رسیده است. علت های مختلفی را برای این ریزش که در آبان ماه به یک سقوط معنی دار تبدیل شد، می توان بیان کرد. از ناهماهنگی دو وزیر تا اشتباهات مسوولان سازمان بورس و البته عدم آموزش سهامداران خرد در این مساله موثر بوده است.
هاتف سیدپور پژوهشگر بازارهای مالی در این خصوص مهمترین عامل اصلاح بورس را عدم مدیریت دولتمردان می داند. او معتقد است، ریزش بورس در ۳ ماه گذشته را دولت و شرکت های حقوقی وابسته به آن ایجاد کرده اند و در این بین باید با مسوولان سازمان بورس که تصمیمات خلق الساعه گرفته اند و شرکت های حقوقی که مرتکب تخلف شده اند، برخورد جدی صورت گیرد.
مشروح گفت و گو با سیدپور را در ادامه می خوانید:
به عنوان اولین سوال بفرمایید، چه روندهایی می تواند بورس کشور را از وضعیت فعلی نجات دهد؟
سیدپور: واقعیت این است در حال حاضر چه دلار بالا برود، چه پایین بیاید و هر اتفاقی که در انتخابات آمریکا بیافتد، تا یک سری اقدامات درست و سنجیده در کشور رخ ندهد، وضعیت نزولی بازار سرمایه ادامه دار خواهد داد. وضعیت فعلی بازار سرمایه نتیجه قطعی و حتمی اشتباه خطرناک دولت است. این را به صورت شفاف و قاطعانه عرض می کنم. طی ماه های گذشته و علی الخصوص از ابتدای امسال، نحوه دخالت دولت در بازار سرمایه که باید سیاست گذاری باشد، تغییر کرد و دولت به گونه ای وارد بورس شد که اصطلاحا ایجاد موج در این بازار انجام داد. وضعیت بحرانی ایجاد شده ناشی از عملکرد دولت و ایجاد این موج است. این یعنی دولت خود را بخشی از بازار کرده است.
اینکه برخی از کارشناسان هیجان موجود میان سهامداران را علت وضعیت بورس می دانند، به نظر شما درست نیست؟
سیدپور: اینکه برخی تنها مردم و سهامداران خرد را در شکل گیری و تداوم این وضعیت مقصر می دانند، درست نیست. اکثر تحلیلگران عامل اصلی این ریزش را دولت می دانند. البته اینکه بخشی از مشکل نیز بر گردن مردم است تا حدودی درست است. اما در این حجم از ریزش و این شیوه اصلاح، باید گفت تنها مقصر دولت است.
* بورس با بخشنامه کنترل نمی شود!
دولت باید چه اقدامی انجام می داد و یا چه اقدامی انجام نمی داد که وضعیت فعلی ایجاد نمی شد؟
سیدپور: دولت قطار بورس را از ریل خارج کرده است. دولت در حال حاضر یا نمی خواهد و یا اصلا زورش نمی رسد که آن را به جای اصلی خود بر گرداند. رفتار دولت در سال گذشته و ابتدای سال جاری که سبب هجوم مردم به بورس شد، از ابتدا اشتباه بوده است. تامین کسری بودجه از بازار سرمایه، راه اندازی بسیار بد صندوق های ETF قابل معامله مانند پالایش یکم که به معنای دقیق کلمه یک سوء مدیریت در آن رخ داد را می توان از جمله دلایل این مساله دانست. البته می توان دلایل فراوان دیگری را نیز برای این ریزش نام برد. دولت هنوز فکر می کند می توان بازار سرمایه را با بخشنامه و ابلاغیه و ... مدیریت کرد. شیوه کار در بازارهای مالی به گونه دیگری است که دولت نمی خواهد این موضوع را بپذیرد.
دولت و سازمان بورس اعلام کردند یک درصد از صندوق توسعه ملی را برای حمایت از بازار سرمایه وارد این بازار خواهند کرد، این اتفاق افتاد؟
سیدپور: طبق قانون برنامه توسعه می توان یک درصد از صندوق توسعه ملی را برای تثبیت بازار سرمایه و بورس استفاده کنیم. این متن قانون است و ربطی به خواستن و یا نخواستن افراد و دولتمردان ندارد. حال دولت برای اینکه خود را منجی بورس نشان دهد، این برداشت یک درصدی را طوری نشان داد که همه فکر کردند دولت به فکر بازار است. این عدد در حدود ۲۹ تا ۳۰ هزار میلیارد تومان می شود. این عدد و رقم باید در صندوق تثبیت بازار هزینه می شد. این مساله را دولت باید پاسخگو باشد که در صورتی که چنین رقمی وارد بورس شده است، چه اتفاقی برای آن افتاده است. اگر چنین پولی وجود نداشت، چرا چنین وعده ای داده شد. چرا دولت با این وعده نادرست، روند بازار را به هم ریخت و بازار را از روند تحلیلی آن خارج کرد. این اطلاعات غلط باعث انحراف بازار شد.
سازمان بورس برای ایجاد تعادل بازار برای همه نمادها داشتن بازارگردان را اجباری کرد. آیا این موضوع تاکنون اجرایی شده است؟
سیدپور: خیر. مگر گفته نشد از ۱۵ مهر بازارگردان ها فعال می شوند تا بتوانند به بازار کمک کنند. مگر سازمان بورس اعلام نکرد به تمام نمادها تکلیف شده است که بازارگردان معرفی کنند. چرا چنین اتفاقی نیفتاد. مگر وظیفه بازارگردان ها این نیست که بازار را متعادل کنند. چرا اینگونه نشد؟ این شرکت ها قرار بود به عنوان بازارگردان انتخاب شوند و حالا که با آنها قرارداد بسته شده است، چرا این شرکت ها وظیفه خود را انجام نمی دهند؟ مردم در شرایط فعلی فقط خواستار نقد شدن دارایی خود در بورس هستند. پس مشخص می شود که مردم در وضعیت فعلی بازار کمترین دخالت را داشته اند.
* سازمان بورس پاسخگو نیست
این مشکل به چه دلیل ایجاد شده است و چرا این قوانین که توسط سازمان بورس الزامی می شود، اجرایی نمی شود؟
سیدپور: مدیران سازمان بورس آنقدر توانایی ندارند که بتوانند زیر مجموعه خود را وادار به نظارت بر این بخش های مختلف بازار سرمایه کنند. لیست تخلفات و کارهای اشتباه که در ماه های گذشته توسط سازمان بورس و دولت انجام شده است، بسیار است. همه این موارد را می دانند. تابلوی بورس در هر روز و با تصمیمات اشتباه مدیران تغییر می کند. این همه تصمیم و سیاست لحظه ای و بدون نتیجه چرا گرفته می شود و چرا به صحبت های کارشناسان در این زمینه توجه نمی شود؟ متاسفانه برخی خود را حق مطلق می دانند و جوابگویی به مردم را کلا کنار گذاشته اند. اینکه مردم مجبور شده اند برای اعتراض به مقابل سازمان بورس و مجلس بروند، دلیلش همین عدم پاسخگویی مسوولین سازمان بورس به مردم است. اگر در سازمان بورس گوش شنوایی برای شنیدن حرف مردم بود افراد برای رساندن صدای خود این روش را انتخاب نمی کردند. این مدیریت توان برخورد با تخلفات را ندارد.
نمونه ای از تغییرات بی نتیجه در ماه های گذشته دارید؟
سیدپور: مثلا اوج کار مدیریت بازار این بوده است که لیست شرکت های پربیننده به لیست شرکت های پرتراکنش تبدیل شود. این کار برای این مساله رخ داده که نشان دهند بازار همیشه منفی نیست و برخی نمادهای سبز هم داخل بازار هستند. چند سهم که از قضا عرضه اولیه هستند را که تراکنش دارند، نشان می دهند که بازار سبز است. نمونه بارز بی مدیریتی و بی تدبیری را میتوان در پالایش یکم دید. Nav این سهم نشان می دهد هم اکنون دارا دوم در زیان قرار است. این صندوق حدود ۲۵ درصد در زیان است. دایم گفته می شود که این صندوق روز شنبه باز می شود. معلوم نیست کدام شنبه را می گویند. بعد همه بازار را به تکاپو می اندازند که اگر با این وضعیت این صندوق باز شود، چه اتفاقی رخ می دهد. بعد از چند روز نماد به دلایلی دیگر باز نمی شود. این روند ادامه دارد.
شما گفتید تخلفاتی صورت گرفته است که با آنها برخورد نمی شود. چه نوع تخلفاتی بوده است؟
سیدپور: گفته می شود عده ای از نمادها بازارگردان معرفی نکرده اند. چرا این شرکت ها را به مردم معرفی نمی کنید. گفته می شود تعدادی از شرکت های حقوقی در به هم ریختگی بازار نقش داشته اند، چرا این شرکت ها را به قوه قضائیه و مراجع قضایی معرفی نمی کنید تا مردم متوجه شوند چه کسی به آنها خیانت کرده است. این شرکت ها در حال سود کردن هستند و اموال مردم را از بین رفته است. گفته می شود معرفی این شرکت های حقوقی به نفع بازار نیست. چرا چنین مساله ای را مطرح می کنید. شفافیت حق مردم است و باید همه به آن پایبند باشند. این موضوع توسط نمایندگان مجلس و دادستانی مورد تائید قرار گرفته است که برخی از شرکت ها تخلف انجام داده اند، اما عده ای در سازمان بورس می گویند، تخلفی نبوده و با چند تذکر موضوع حل شده است.
* تحلیل تکنیکال و بنیادی پاسخگوی وضعیت فعلی نیست
تحلیل تکنیکال و تحلیل بنیادی در شرایط فعلی بازار می تواند موثر باشد تا سهامداران بر اساس نتایج حاصل از این تحلیل ها اقدام به خرید و فروش سهام کنند؟
سیدپور: عده ای می گویند با تحلیل تکنیکال بازار بر می گردد. بله با شاخص آقای واعظی ممکن است بازار برگردد. بعد از دلار جهانگیری باید به شاخص واعظی نیز عادت کنیم. گفته شد بازار بین شاخص یک میلیون و پانصد هزار تا یک میلیون و ششصد هزار بر خواهد گشت که بازار واکنش منفی نشان داد. برخی اظهار نظرها برای بورس سم است و باید با آنها مقابله شود. هم اکنون شاخص در محدود یک میلیون و دویست هزار واحد در حال نوسان است و باید دید وعده برخورد با متخلفان می تواند کارساز باشد و شرکت های حقوقی که فقط به دنبال منافع خود هستند را کنترل کند یا خیر. به عبارت دیگر، وضعیت فعلی بازار ربطی به تحلیل های تکنیکال و بنیادی ندارد. این شاخص ها در حال حاضر نمی توانند وضعیت نمادها و بازار را مشخص کنند.
برخی کانال ها در فضای مجازی و یا افرادی که خود را کارشناس معرفی می کنند، زمان فعلی را موقع مناسب برای ورود افراد به بورس می دانند. درست است؟
سیدپور: از نظر افراد حرفه ای هر زمانی که بازار و قیمت ها در حال نزول است و افت کرده، بهترین زمان برای ورود به بازار خواهد بود. اما در شرایط فعلی که اعتماد به بازار به شدت کم شده، توصیه می شود به هر نمادی وارد می شوید، به صورت پله ای باشد. نکته دیگری که افراد حاضر در بورس باید توجه داشته باشند، تغییر دیدگاه زمانی افراد برای کسب سود و منفعت از بازار باید تغییر کند. یعنی شرایط زمانی را باید با توجه به شرایط فعلی تفسیر کرد و سهامداران نباید انتظار رشد سریع سهام خود را داشته باشند. باید حضور کوتاه مدت در بورس به سمت حضور میان مدت و بلند مدت تغییر کند و افراد سهامداری را تجربه کنند.
یعنی شما به سهامداران توصیه می کنید اگر قصد کوتاه مدت دارند وارد بورس نشوند؟
سیدپور: در بازار سرمایه ایران نمادهایی وجود دارد که می تواند در بلند مدت سود قابل توجهی را نصیب سهامداران کند. اما همین نمادها در کوتاه مدت ممکن است با نوسان همراه باشند و افراد را با زیان همراه کنند. این مساله در زمانی که بازار روند مناسبی را ندارد و با تحلیل تکنیکال و بنیادی نمی توان برای آن ارزیابی ارائه کرد، شرایط را سخت تر می کند.
ماجرای پالایش یکم در حال تبدیل شدن به یک مشکل حاد است. چرا این نماد باز نمی شود؟ ارزش این صندوق چقدر است؟
سیدپور: دولت از زمانی که صندوق پالایش یکم را عرضه کرد، به جهت اینکه نتوانست و یا نخواست از سهم های این صندوق مراقبت کند، باعث شد ارزش دارایی این ۴ سهم حدود ۲۵ درصد پایین تر از مقداری باشد که مردم آن را خریداری کرده اند که این مساله باعث تاسف است. برخی کارشناسان انتقادات فراوانی را به سهامداران به دلیل هیجان و تازه وارد بودن به بورس انجام می دهند که شاید درست باشد. اما در موضوع پالایش یکم تنها انتقاد را باید به سمت مدیریت ضعیف و ناکارآمد دولتمردان در اتفاقات رخ داده در این صندوق نشانه گرفت.
وضعیت آینده بورس را چگونه تحلیل می کنید؟
سیدپور: تا سال ۱۴۰۰ و با توجه به انتخابات ریاست جمهوری سال آینده به احتمال زیاد بورس رشد خواهد کرد. بورسی که الان وجود دارد با سال های گذشته تفاوت زیادی دارد. در سال های گذشته بورس انقدر دربرگیرنده نبود. ۲۱ میلیون نفر درگیر بورس هستند که با سهام عدالت می شود تقریبا ۴۹ میلیون نفر. یکی از دلایل حمایت از بورس می تواند همین دربرگیری آن باشد که افراد زیادی درگیر آن هستند.
برخی از کارشناسان اعتقاد دارند، هنوز بازار سرمایه به آن کاهشی که باید با قیمت دلار می رسید نرسیده و هنوز احتمال سقوط وجود دارد. این نظر درست است؟
سیدپور: تحلیل اینکه هنوز شاخص بورس به ارزش واقعی دلاری خود نرسیده است و باید باز هم پایین تر بیاید، در حال حاضر کامل رد می شود. رابطه بین بورس و نرخ ارز حدود ۳ ماه و از زمان آغاز ریزش شاخص کل بورس از قله خود، قطع شده است. دلیل این مساله نیز افت شاخص بورس و افزایش نرخ دلار در این مدت است. یک ماه پیش ارزش دلاری بورس به سال ۹۲ رسید. یعنی رابطه معکوسی بین این دو ایجاد شده بود. افرادی که هنوز می خواهند بازار سرمایه را به صورت دلاری تحلیل کنند، هنوز از مساله روانشناسی بازار و هیجانات موجود در آن آگاهی ندارند.
بازار سرمایه در حال حاضر بر اساس هیجانات، ترس ها، نگرانی ها و دلواپسی هاست که پیش می رود. آن هایی که باید از بازار حمایت می کردند، این کار را انجام ندادند. وضعیت فعلی شاخص بورس به صورت غیرمرتبط با تحلیل های تکنیکال و بنیادی پیش می رود و در این شرایط تک سهم هایی هم به دلایلی رشد می کنند ولی باز هم شرایط به شکل قبل برگشته و هیجانات در بازار افزایش می یابد.
