جدال با اعداد؛ نرخ رشد اقتصادی از دریچه بانک مرکزی یا مرکز آمار؟

نرخ رشد اقتصادی یکی از مهمترین شاخص های اقتصادی محسوب می شود به طوری که اقتصاددانان سرعت پیشرفت یک کشور را با آن مورد سنجش قرار می دهند. این نرخ، از میزان تغییرات ارزش محصولات و خدمات تولید شده در یک دوره زمانی نسبت به دوره زمانی مشابه سال قبل از آن به دست می آید.

به گزارش تابناک اقتصادی، 23 آذر 99 بود که عبدالناصر همتی رئیس کل بانک مرکزی در صفحه شخصی خود در اینستاگرام نوشت: "گزارش امروز اداره حسابهای اقتصادی بانک مرکزی حاکی از این است که رشد تولید ناخالص داخلی به قیمت پایه (۱۰۰=۱۳۹۰) در شش ماهه اول سال ۹۹ با نفت و بدون نفت، مثبت شد.

بنابر گزارش رشد اقتصادی بدون نفت در شش ماه اول سال جاری، نسبت به دوره مشابه سال قبل، ۱.۴+ درصد و رشد اقتصادی بانفت در شش ماه اول سال، نسبت به دوره مشابه سال قبل، ۱.۳+ درصد است.

رشد اقتصادی با نفت فصل اول و دوم سال ۱۳۹۹ به ترتیب ۲.۹- درصد و ۵.۱+ درصد و رشداقتصادی بدون نفت ، به ترتیب، ۰.۶- درصد و ۳.۲+ درصد بوده است".

هر چند که بازگشت به مدار مثبت رشد اقتصادی در نیمه نخست امسال یک خبر مثبت محسوب می شود اما باید گفت که این نرخ رشد اقتصادی مثبت از دریچه نگاه بانک مرکزی می باشد. مرکز آمار ایران نیز به عنوان دومین نهادی محسوب می شود که آمار اقتصادی از جمله نرخ رشد اقتصادی را اعلام می کند.

نکته مهم در این بین این است که آمارهای اعلامی برای نرخ رشد اقتصادی توسط بانک مرکزی با مرکز آمار ایران متفاوت است که بعضاً این تفاوت ها چشمگیر است.

موضوعی که مرکز پژوهش های مجلس نیز طی گزارشی به آن اشاره داشته است. جدول زیر که از یکی از گزارش های مرکز پژوهش ها استخراج شده است مربوط به رشد اقتصادی کشور به تفکیک اجزار در فصل بهار 99 می باشد که توسط بانک مرکزی و مرکز آمار ایران اعلام شده است.

مرکز پژوهش ها در بخشی از این گزارش خود آورده است:

"مهمترین نكته در خصوص این جدول آن است كه اگر عنوان بانك مركزي و مركز آمار از سطر اول این جدول حذف شود احتمالاً هر بيننده حدس خواهد زد این دو ستون عملكرد رشد اقتصادي براي دو كشور و یا براي دو دوره زماني متفاوت است. به عنوان مثال در حالي كه مركز آمار رشد بخش كشاورزي را در سه ماهه نخست سال 1399 نزدیك به صفر برآورد كرده است بانك مركزي رشد این بخش را حدود 3.7 درصد اعلام كرده است. این موضوع حتي براي برخي بخش ها بسيار بغرنجتر به نظر مي رسد. در حالي كه بانك مركزي رشد بخش صنعت و ساختمان را در فصل اول سال 1399 مثبت اعلام كرده از نظر مركز آمار ایران رشد این دو بخش منفي بوده است."

چرا نرخ رشد اقتصادی بانک مرکزی با مرکز آمار متفاوت است؟ وظیفه اعلام نرخ رشد اقتصادی بر عهده کدام نهاد است؟

جواد حسین زاده رئیس مرکز آمار ایران در 25 خرداد ماه سال جاری طی مصاحبه ای به این پرسش ها پاسخ داد. وی گفت: تولید آمار در این بخش‌ها مرجع واحد ندارد. مرکز آمار ایران بر اساس طرح آمارگیری که قدمت ۵۰ ساله دارد، این اعداد را استخراج می‌کند. البته آمارهای وزارت جهاد کشاورزی هم مورد استفاده قرار می‌گیرد اما نمی‌دانم بانک مرکزی از چه آماری استفاده می کند.

رئیس مرکز آمار ایران درباره اینکه کدام یک از این آمارها برای سازمان‌ها و نهادهای بین‌المللی مانند بانک جهانی یا صندوق بین‌المللی پول مبنا قرار می‌گیرد، گفت: در دنیا عمدتاً سازمان‌های ملی آمار مرجع رسمی اعلام آمار نرخ رشد اقتصادی هستند و بر اساس ماده سه قانون مرکز آمار ایران، تولید آمار رشد اقتصادی و تورم جزو وظایف مرکز آمار است از این رو عمدتاً آمارهای اعلام شده از سوی مرکز آمار مبنای محاسبات نهادهای بین‌المللی است.

تفاوت آمار نرخ رشد اقتصادی چه عواقبی دارد؟

آمارها شالوده برنامه ریزی و سیاستگذاری و تصمیم گیری محسوب می شوند و هر اندازه دقیق تر باشند در نتیجه نتیجه نهایی سیاستگذاری بهتر خواهد بود. اما این تفاوت های آماری سیاستگذاران و برنامه ریزان را با سردرگمی مواجه خواهد کرد.

مرکز پژوهش ها در گزارش اخیر خود با انتقاد از تفاوت های آماری چشمگیر در بیان نرخ رشد اقتصادی توسط دو نهاد مرکز آمار ایران و بانک مرکزی نوشت: این نحوه انتشار آمار حساب هاي ملي به نوعي موجب سر درگمي تحليلگران، تصميم گيران و سياست گذاران شده است و براي رفع این موضوع به نظر مي رسد هرچه زودتر بایستي اصلاح نظام آماري كشور در دستور كار دولت و مجلس قرار گيرد.

پیشنهاد چیست؟

پیشنهاد این است که به مانند نرخ تورم که در نهایت بانک مرکزی از انتشار آن کناره گیری کرد تا مرکز آمار ایران تنها نهاد گزارش دهنده این نرخ باشد، بهتر است در زمینه انتشار نرخ رشد اقتصادی نیز این دو نهاد با یکدیگر هماهنگ تر عمل کنند و یا اینکه یکی از دو نهاد مسئولیت انتشار آمار نرخ رشد اقتصادی را بر عهده بگیرد.