دکتر علیرضا واعظی، عضو هیأت علمی پژوهشکده علوم زمین سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور در یادداشتی نوشت:
تغییرات اقلیمی از موضوعات مهم جهان معاصر است که در کشور ما به دلایلی هنوز زیاد جدی گرفته نشده است. دبیر مجمع تشخیص مصلحت نظام، در سخنان مورخ 25 دی 1399 که در همایش رؤسا و دبیران استان های شورای ائتلاف نیروهای انقلاب بیان شد، "مشکلات اقتصادی"، "نفوذ و جنگ نرم"، و "تهدیدات زیستی و تغییر اقلیم" را سه چالش مهم کشور در دهه آینده دانست و خواستار توجه و وحدت دلسوزان کشور برای پیشرفت کشور و مهار چالشهای فرارو شد.
توجه به موضوع "تغییر اقلیم و محیط زیست" و تاکید بر آن به عنوان یکی از سه چالش دهه آینده کشور، از زبان یکی از مسئولان ارشد کشور عزیزمان ایران، قوت قلبی برای جامعه علمی و دانشگاهی و نخبگان کشور بود؛ خصوصاً با توجه به نوظهور بودن پديده "تغییر اقلیم"، ورود آن به گفتمان نظام اسلامی در سطح حاکمیت از طرف دکتر رضایی دبیر مجمع تشخیص مصلحت نظام بعنوان نهادی که بالاترین بازوی مستشاری مقام معظم رهبری است، نشان از نگاه علمی و درک عمیق ایشان از مفاهیم توسعه پایدار دارد.
امید است با تقویت این گفتمان محیط زیستی به وسیله سایر دلسوزان کشور، از نگاه تزاحمی بین توسعه و محیط زیست عبور کنیم و محیط زیست را مبنای توسعه پایدار در نظر گیریم.
در اینجا، مایلم به بهانه سخنان دبیر مجمع تشخیص مصلحت نظام، توجه نخبگان علمی و سیاست پژوهان دانشگاهی و سیاست گذاران حاکمیتی را به نکاتی در این زمینه جلب نمایم:
توسعه لجام گسیخته صنایع در کشورهای توسعه یافته و عدم توجه به مفاهیم توسعه پایدار و محیط زیست و استفاده غیرمعقول از منابع طبیعی عاملی برای گرمایش زمین و به تبع آن پدیده تغییر اقلیم گردیده است.
در آخرین گزارش سالانه مجمع جهانی اقتصاد (داووس)، ناکامی بین المللی برای انجام اقدامات لازم در زمینه تغییر اقلیم، خطر شماره یک از لحاظ تاثیرگذاری و احتمال وقوع طی 10 سال آینده عنوان شده است.
کشور عزیز ما نیز به دلیل پیچیدگی های اقلیمی، چالش ها و فرصت های فراوانی در مواجهه با این پدیده خواهد داشت.
علی رغم اینکه هنوز در ابتدای مسیر گرمایش جهانی هستیم، سیلاب های متعدد، زندگی بخشی از مردم عزیز کشورمان را خصوصاً در استان های جنوب غربی درگیر نموده است.
در این راستا ضروری می نماید که در جهت مقاوم‌تر کردن مناطق در برابر تهديدات ناشی از تغییرات اقلیم، مانند سیلاب‌های شدیدتر آتی، دوراندیشی شود و نگاه راهبردی بر مدیریت اجرایی کشور حاکم گردد.
در واقع با داشتن آمادگی های لازم و پیاده سازی حرفه ای علوم مدیریت استراتژیک و مدیریت بحران، می توان از شدت آسیب ها کاست و آلامی بر درد مردمی بود که به چنین مصیبت هایی گرفتار می آیند.
اما جنبه نگران کننده تر موضوع، وقایع ناشناخته و نوظهور اقلیمی می باشد که با هر درجه افزایش دما، باید منتظر آنها بود. این وقایع در هر نقطه از کره زمین، با توجه به شرایط خاص آن منطقه جغرافیایی رقم خواهد خورد. مسلّماً در این حالت، نگرانی های ایران تا حدودی مختص این کشور خواهد بود همانطور که سایر کشورهای جهان، متناسب با نگرانی های خودشان، برنامه ریزی و عمل خواهند کرد.
تغییر اقلیم تبدیل به یکی از مهمترین مسائل امنیت ملی جهان شده است. اما در عین حال به عنوان فرصتی جهت توسعه دانش ها و تکنولوژی های نوین و سازگار با محیط زیست در راستای کسب درآمد برای کشورها مطرح گردیده است.
ایران اسلامی نیز می بایست با در نظر گرفتن فرصت نهفته در دل این پدیده، به توسعه دانش و فن آوری های نوین و کسب درآمد از این تهدید بپردازد.
از منظر اقتصاد مهندسی، در حال حاضر انرژی های تجدیدپذیر به سطحی از بهای تمام شده رسیده اند که در بسیاری از نقاط جهان در تلاش برای رقابت با سوخت های فسیلی می‌باشند و روند تحقیقات مهندسی و همچنین حمایت های دولتی به سبب نیاز جهان به سوخت های پاک، به گونه ای است که در سال های آتی رقابتی خواهند شد و قطعاً بخش مهمی از انرژی جهان را به خود اختصاص خواهند داد.
از طرف دیگر، سیاست گذاری دولت ها با اتکای بر "مالیات کربن"، به طور قطع تحقق موضوع اقتصادی شدن انرژی های نو را تسریع خواهد نمود.
در چنین شرایطی و با تغییرات قطعی و مشهود در روند تولید و تجارت انرژی در آینده، به واسطه سیاست های کاهش انتشار گازهای گلخانه ای در جهت جلوگیری از گرمایش جهانی شدیدتر، کشور عزیزمان ایران باید راهبرد استراتژیک و مشخصی برای مدیریت این موضوع اتخاذ نماید.
همچنین اقتصاد مستقل از نفت، به دلیل جایگزینی انرژی‌های نوظهوری همچون هیدروژن سبز و... نیز موضوعی است که در دل سیاست های کلان کشورها در مواجهه با مبحث تغییرات اقلیم نهفته است.
بر این باورم که فرمایش مقام معظم رهبری (حفظه الله) مبنی بر اقتصاد مستقل از نفت، دارای مفاهیم عمیق آینده نگری با درک ترکیبی از تغییرات الگوی مصرف انرژی جهان و همچنین تغییرات اقلیمی می باشد که توجه ویژه و تخصصی به آن از الزامات مهم و اساسی کشور است.
بایدن در اولین روزها پس از اعلام نتایج انتخاب ریاست جمهوری آمریکا، جان کری وزیر امور خارجه دولت پیشین ایالت متحده را به سمت دستیار ویژه رییس جمهور در امور تغییرات اقلیم منصوب نمود. به نظر می رسد انتخاب شخص پرنفوذی مثل آقای کری و تعجیل در انتصاب ایشان به عنوان اولین اقدامات دولت بایدن، نشان از عزم جدی آمریکا برای کنترل و مدیریت گرمایش جهانی دارد.
با توجه به همصدا شدن مجدد آمریکای بعد از ترامپ، با غرب، درخصوص کنترل گرمایش جهانی، فشارها در جهت کاهش انتشار گازهای گلخانه ای بر روی کشورهای در حال توسعه به شدت افزایش خواهد یافت؛ فشارهایی که شاید از جنس فشارهای ظالمانه آمریکایی باشد.
روند پر شتاب گرمایش جهانی، لزوم مطالعه، مديريت و مقابله با پديده‌هاي نوظهور و ناشناخته اقلیمی را بیش از هر زمان دیگر ضروری می نمایاند.
در این راستا، ارتقاء جایگاه مطالعات مربوط به حوزه تغییرات اقلیمی در طرح ها و تصمیم گیری های کلان کشور، از مقدمات این امر می باشد. خلاء پایش و نظارت مستمر و نبود برنامه مشخص در کشور اشتباه راهبردی بزرگی می باشد که امکان مقابله با چالشها و بهره گیری از فرصت های تغییرات اقلیمی را در آینده از کشور سلب می نماید.
در چنین شرایطی، ما نیز در داخل کشور عزیزمان باید پس از شناخت چالش ها و فرصت های خاص هر اقلیم در پهنه ایران، برای ارائه طرح های مبتکرانه و بومی با جدیت اقدام نماییم.
اساساً باید سعی نمود در مواجهه با پارادایم های نوظهوری مانند تغییر اقلیم، با استفاده از پتانسیل نخبگانی کشور، از عنصری منفعل در جامعه جهانی به عنصری مطالبه گر و موثر تبدیل گردید. در این صورت می توان در مقابل طرح ها و فشارهای تحمیلی، مطالبه گرانه مواضع محکمی اتخاذ نمود. ان شاء الله.
نه تنها بیدار نمی کند بلکه موجب خروج از یک غفلت بیش از سی ساله نیز نمی گرددد.