مدت‌هاست که همه‌گیری ویروس کرونا سایه سنگینی بر زیست اجتماعی مردم گسترده و تقریبا همه کشورها و حوزه‌های جامعه را تحت‌تأثیر قرار داده‌است؛ چالشی که در ایران هم زمینه‌ساز بروز مشکلات فراوانی شده و ردپای آن را در همه حوزه‌های اجتماعی می‌توان مشاهده کرد. یکی از این عرصه‌ها، اهدای خون است؛ حوزه‌ای که دراین روزهای کرونایی اهمیت دوچندانی یافته تا جایی که سازمان جهانی بهداشت امسال با انتخاب شعار «خون بدهید تا نبض جهان بزند» بر اهمیت اهدای خون در جریان همه‌گیری ویروس کرونا تأکید کرد.
دراین میان بررسی‌ها نشان می‌دهد ترس از ابتلا به ویروس کرونا، تأثیر محسوسی بر کاهش میزان تمایل مردم برای اهدای خون داشته‌است؛ موضوعی که از آخرین روزهای سال ۹۸ و همزمان با آغاز همه گیری ویروس کرونا، دربرخی استان‌های مختلف کشور به‌شکل محسوسی به‌چشم آمد و ذخایر خونی کشور را با مشکلات عدیده‌ای مواجه کرد. اکنون اگرچه با وجود پشت‌سر گذاشتن ۵ موج همه‌گیری ویروس کرونا در کشور، وضعیت اهدای خون اندکی بهبود یافته و اهداکنندگان بیشتری به مراکز اهدای خون مراجعه می‌کنند، اما مسئولان مربوط ضمن تأکید بر رعایت کامل پروتکل‌های بهداشتی در همه مراکز اهدای خون کشور، همچنان معتقدند شهروندان باید بیش‌از پیش به این مراکز مراجعه و خون اهدا کنند تا ذخایر خونی کشور به پایداری مناسبی برسد.

براین اساس و با توجه به نامگذاری ۹ مردادماه، به‌عنوان روز اهدای خون، روزنامه همشهری در پرونده ویژه‌ای پراکندگی پایگاه‌های انتقال خون در کشور و کمبودهای موجود دراین زمینه را بررسی کرده و به واکاوی تأثیر همه‌گیری ویروس کرونا بر میزان استقبال مردم از اهدای خون و وضعیت کنونی ذخایر خونی در استان‌های مختلف کشور پرداخته است که در ادامه می‌خوانید.

آذربایجان‌غربی
از ۱۷ شهرستان استان آذربایجان‌غربی فقط در شهرهای ارومیه، مهاباد، خوی، میاندوآب و نقده مرکز ثابت اهدای خون وجود دارد. این موضوع سبب شده تا به‌دلیل کوهستانی بودن منطقه، اهالی دیگر شهرهای استان نتوانند به‌راحتی برای اهدای خون به شهرهای دیگر مراجعه کنند و همین موضوع زمینه‌ساز کمبود منابع خونی دراستان شده‌است. برهمین اساس دربرخی شهرهای استان، مراکز سیار اهدای خون درنظر گرفته شده و اداره‌کل انتقال خون آذربایجان‌غربی نیز از فرمانداری‌ها و استانداری درخواست کرده فضای مناسبی در اختیار این اداره‌کل قرار دهند. اینها درحالی‌است که با آغاز همه گیری ویروس کرونا اهدای خون در استان با ۲ چالش مهم مواجه شده‌است؛ ازیک‌سو شهروندانی که پس از ابتلا به ویروس کرونا بهبودی یافته‌اند، برای اهدای پلاسمای خون مشکلاتی داشته‌اند. ازسوی‌دیگر ترس از ابتلا به ویروس کرونا زمینه‌ساز کاهش اهدای خون دراستان و به‌تبع آن، کاهش ذخایرخونی شده‌است. با این وجود آمارها نشان می‌دهد دریک‌سال اخیر، حدود ۶۰ هزار واحد خون دراین استان اهدا شده‌است. کمبود نیروی انسانی در مراکز اهدای خون استان از دیگر چالش‌های فراروی این مراکز است.

خراسان‌جنوبی
 استان خراسان‌جنوبی ۵ مرکز انتقال خون دارد که ۲ مرکز در بیرجند، مرکز استان، قرار دارد و ۳ مرکز دیگر در شهرهای طبس، فردوس و قاین مستقر هستند و در شهرستان‌های دیگر نیز تیم‌های سیار برای دریافت خون از اهداکنندگان فعالند. از ابتدای امسال تاکنون، ۸ هزارو ۴۱۰ نفر دراین استان برای اهدای خون مراجعه کرده‌اند که از این تعداد، ۶ هزارو ۹۰۸ نفر موفق به اهدای خون شده‌اند. همچنین ۶ هزارو ۴۳۱ نفر از اهداکنندگان مرد و ۴۷۷ نفر زن بوده‌اند. آمارها نشان می‌دهد درسه‌ماهه‌ ابتدایی سال‌جاری خون‌گیری در خراسان‌جنوبی ۸/۸ درصد نسبت به مدت‌مشابه سال‌گذشته رشد داشته است. دراین میان همه‌گیری ویروس کرونا در روند اهدای خون در استان خراسان‌جنوبی نیز تاثیرات زیادی برجا داشته و در بعضی از مواقع اهدای خون را به‌حداقل رسانده‌است.  

البرز
استان البرز دارای ۴ پایگاه انتقال خون است که ۳ پایگاه در کرج و یک پایگاه در هشتگرد قرار دارد و  سایر شهرستان‌ها از داشتن مرکز انتقال خون محرومند. البته پایگاه‌های سیار به مناطق مختلف استان مراجعه می‌کنند و اهداکنندگان می‌توانند به مراکز سیار مراجعه کنند. بخش بزرگی از اهداکنندگان خون در البرز آقایان هستند؛ هرچند درسال‌های اخیر مشارکت زنان در اهدای خون بیشتر شده‌است، اما بازهم بیش از ۹۰ درصد اهداکنندگان خون در استان البرز را مردان تشکیل می‌دهند. دراین میان مسئولان اداره‌کل انتقال خون استان معتقدند که ذخایرخونی کافی در البرز وجود دارد و شهروندان حتی در زمان همه‌گیری ویروس کرونا هم نگذاشتند کمبودی دراین زمینه احساس شود، به‌طوری‌که از ابتدای سال تاکنون، شاهد افزایش ۶۰ درصدی اهدای خون نسبت به مدت مشابه سال گذشته بوده‌ایم.

لرستان
لرستان ازجمله استان‌هایی است که در زمینه زیرساخت‌های موردنیاز برای اهدای خون با مشکلات مهمی مواجه است. در خرم‌آباد ۳ مرکز، در بروجرد ۲ مرکز و در الیگودرز هم یک مرکز انتقال خون فعالیت می‌کنند و سایر شهرستان‌های استان، فاقد مراکز انتقال خون هستند. بنابراین ۸ شهرستان استان لرستان پایگاه انتقال خون ندارند که این موضوع اهداکنندگان را با مشکلات بسیاری مواجه کرده‌است. وجود ضعف‌های زیرساختی و همه‌گیری ویروس کرونا سبب شده‌است لرستان در زمینه آمارهای اهدای خون وضعیت مطلوبی نداشته باشد. اینها درحالی‌است که مسئولان اداره‌کل انتقال خون لرستان معتقدند دست‌اندرکاران توجه کافی به این حوزه ندارند و این اداره‌کل همیشه با کمبود اعتبار و نیرو مواجه بوده‌است.  

همدان
در استان همدان ۲ مرکز انتقال خون ثابت فعال است؛ یکی از پایگاه‌ها در شهرهمدان و دیگری در ملایر قرار دارد. ۲ مرکز سیار نیز در نهاوند و تویسرکان فعالند که ماهانه دوبار برای خون‌گیری دراین شهرستان‌ها مستقر می‌شوند، اما از زمان همه‌گیری ویروس کرونا، این مراکز فعالیت نمی‌کنند. حدود ۲ سال است به‌دلیل رعایت پروتکل‌های بهداشتی مراکز سیار حذف شده‌اند. با این وجود استان همدان با کمبود خون و فراورده‌های خونی در سطح استان مواجه نشده‌است. علاوه براینها، سال‌گذشته همدان هزارو ۷۰ واحد خون به استان‌های تهران، گیلان، سیستان‌وبلوچستان و خوزستان ارسال کرده‌است. از ابتدای سال‌جاری تاکنون هم نزدیک به هزارو۱۰۰ واحد خون به استان‌های گیلان، تهران و سیستان‌وبلوچستان ارسال شده‌است.  

اصفهان
استان اصفهان ۱۱مرکز ثابت اهدای خون دارد که شامل ۲ مرکز در شهر اصفهان و مراکزی در شهرهای خمینی‌شهر، زرین‌شهر، نجف‌آباد، خوانسار، گلپایگان، کاشان، نائین، شهرضا و شاهین‌شهر می‌شود که بیشتر آنها شنبه تا پنجشنبه پذیرای اهداکنندگان هستند. این درحالی‌است که استان اصفهان شهرستان‌هایی دارد که با وجود دوری از مرکز استان، به‌دلیل برخوردار نبودن از شاخص‌های تشکیل راه‌اندازی پایگاه ثابت، مرکز اهدای خون ندارند. این شاخص‌ها، مواردی ازجمله تعداد جمعیت، تعداد بیمارستان، تعداد تخت‌بیمارستانی و تعداد بیماران نیازمند فراورده‌های خونی و... را شامل می‌شود. دراین میان باید به این موضوع هم اشاره کرد که سال‌گذشته و در اوج بحران همه‌گیری ویروس کرونا، ذخایر خونی استان نیز روند نزولی محسوسی داشت؛ چالشی که البته با اعلام فراخوان عمومی و استقبال اهداکنندگان تاحدودی رفع شد. بررسی‌ها نشان می‌دهد این استان برای ۶ روز ذخایر خونی دارد؛ موضوعی که نیاز استان به اهدای مستمر خون را گوشزد می‌کند.

کردستان
در استان کردستان ۲ پایگاه انتقال خون در شهرستان‌های سقز و سنندج وجود دارد، اما در شهرستان‌هایی که پایگاه انتقال خون ثابت ندارند، تیم‌های سیار حضور می‌یابند و میزبان اهداکنندگان هستند. قبل از آغاز همه‌گیری ویروس کرونا، تیم‌های سیار ماهانه ۲ بار به شهرستان‌ها می‌رفتند، اما درحال‌حاضر به‌دلیل شرایط ویژه کرونایی، تعداد دفعات مراجعه به شهرستان‌ها کمتر شده‌است. این‌درحالی‌است که مسئولان اداره‌کل انتقال خون استان معتقدند همین تعداد پایگاه ثابت و سیار نیاز خونی کردستان را تأمین می‌کنند و کمبودی در زمینه تعداد پایگاه دراین استان احساس نمی‌شود. دراین میان باید اشاره کرد که با وجود شرایط به‌وجود آمده به‌دلیل همه‌گیری ویروس کرونا، استقبال کردستانی‌ها از اهدای خون، مانند گذشته قابل‌توجه است، به‌طوری‌که به اعتقاد مسئولان مربوط دراستان، نه‌تنها کمبودی در زمینه تأمین گروه‌های خونی دراستان احساس نمی‌شود، بلکه برخی از ذخایر خونی کردستان به استان‌های دور و نزدیک اهدا می‌شود.

کرمانشاه
 در شهر کرمانشاه یک مرکز انتقال خون ثابت و یک اتوبوس سیار کار خون‌گیری از شهروندان را انجام می‌دهند. در قصرشیرین نیز یک پایگاه انتقال خون وجود دارد که در هفته یک‌بار کار خون‌گیری را دراین شهرستان انجام می‌دهد. همچنین در شهرستان‌های اسلام‌آبادغرب، روانسر، کنگاور و سنقر مراکز موقتی برای خون‌گیری وجود دارند که ماهانه یک تا ۲ بار با تیم سیار، کار خون‌گیری را انجام می‌دهند. آن‌گونه که مسئولان مربوط می‌گویند، قرار است در نیمه‌دوم سال‌جاری با استخدام نیروهای جدید، در شهرستان‌های اسلام‌آبادغرب و کنگاور مرکز ثابت انتقال خون افتتاح شود. دراین میان بررسی‌ها نشان می‌دهد با همه‌گیری ویروس کرونا در استان کرمانشاه، روند اهدای خون با کاهش مواجه شد، اما با این وجود هیچ مریضی با کمبود خون مواجه نشده‌است. گفته‌ می‌شود شرایط ایده‌آل ذخیره و نگهداری مناسب فراورده‌های خونی  ۵ روز است که این میزان در کرمانشاه به ۳ روز و نیم می‌رسد. ازسوی دیگر شواهد نشان می‌دهد در روزهای اخیر خیزش موج پنجم همه‌گیری ویروس کرونا، افزایش گرمای هوا و تعطیلی‌ها بر کاهش اهدای خون در استان کرمانشاه تاثیرگذار بوده‌است.  

اردبیل
در اردبیل، به‌جز شهرمرکز استان، ۳ شهرستان پارس‌آباد، مشگین‌شهر و خلخال از وجود پایگاه‌های انتقال خون بهره‌مند هستند. این درحالی‌است که از ۱۲ شهرستان استان، ۸ شهرستان از داشتن پایگاه انتقال خون محرومند. اجرای طرح تجهیز و تقویت پایگاه‌های انتقال خون در مناطق مختلف استان نیازمند حمایت و توجه ویژه فرمانداران در تأمین بخشی از اعتبارات موردنیاز از محل اعتبارات استانی است، اما درمجموع به‌گفته مسئولان مربوط درمواقع لازم، مراکز سیار اهدای خون در برخی شهرستان‌ها مستقر می‌شوند. هرچند شاخص اهدای خون در استان اردبیل بالاتر از میانگین کشوری و حدود ۳۰ نفر در هر هزارنفر است (شاخص کشوری ۲۵ نفر در هرهزار نفر است)، اما در دوران همه‌گیری ویروس کرونا، استقبال مردم از اهدای خون، نسبت به سال‌های گذشته کمتر شده‌است و با این وجود گفته می‌شود درحال‌حاضر ذخایرخونی استان درحدی است که درصورت نیاز، به سایر استان‌ها نیز خون ارسال می‌شود.

زنجان
در استان زنجان، فقط شهرهای زنجان و ابهر پایگاه ثابت انتقال خون دارند. دراین میان باوجود اینکه در اوایل همه‌گیری ویروس کرونا، اهدای خون دراین استان با چالش‌هایی مواجه شد، اما در ادامه و با وجود شرایط کرونایی، زنجانی‌ها برای اهدای خون، به پایگاه‌های زنجان و ابهر مراجعه کردند. آمارها نشان می‌دهد سالانه بیش از ۶۰هزار واحد فراورده خونی دراین استان تولید و درمراکز بیمارستانی استفاده می‌شود که دراین میان بیش از ۶۲درصد اهداکنندگان خون مستمر هستند. همچنین ۹۴درصد اهداکنندگان را مردان و بقیه را زنان تشکیل می‌دهند.

گیلان
استان گیلان ۸ پایگاه ثابت انتقال خون دارد که در شهرهای رشت، لاهیجان، لنگرود، رودسر، فومن، آستارا، تالش و انزلی مستقر هستند. نیاز به اهدای خون در شرایط همه‌گیری ویروس کرونا بیش از قبل شده‌است؛ براین اساس مسئولان مربوط دراستان می‌گویند گیلان نیاز زیادی به گروه‌های خونی «O+» و «A+» دارد و روزانه حدود ۲۵۰ تا ۳۰۰واحد خونی دراین استان مصرف می‌شود که ضروری است برای تأمین این میزان واحد خونی، گیلانی‌ها مشارکت فعالانه‌تری داشته باشند. سالانه به‌طورمیانگین بیش از ۲۰۰هزارواحد خون و فراورده‌های خونی در استان تولید می‌شود که این خون‌ها برای مصدومان حوادث، جراحی‌ها، بیماران هموفیلی و افراد نیازمند مورد استفاده قرار می‌گیرد. این‌درحالی‌است که گیلان به‌دلیل گردشگرپذیر بودن و آمار بالای تصادف‌ها، جراحی‌های قلب و عروق و تعداد زیاد بیماران هموفیلی و تالاسمی، جزو استان‌های نخست کشور در مصرف فراورده‌های خونی به‌حساب می‌آید. همچنین ۹۶درصد اهداکنندگان خون دراستان را مردان و ۴ درصد بقیه را زنان تشکیل می‌دهند.

هرمزگان
بررسی‌ها نشان می‌دهد از ۱۳ شهرستان استان هرمزگان، فقط شهرهای بندرعباس، بندرلنگه، میناب و قشم مرکز انتقال خون دارند و گروه‌های سیار نیز پذیرای کارکنان اداره‌ها و شرکت‌های بزرگ استان هستند. براین اساس می‌توان گفت که شهرستان‌های رودان، سیریک، بشاگرد، جاسک، خمیر، پارسیان، حاجی‌آباد و ابوموسی فاقد پایگاه انتقال خون هستند. دراین میان باید اشاره کرد که تزانزیتی بودن جاده‌ها، افزایش تخت‌های بیمارستانی درسال‌های اخیر و همچنین تعداد قابل‌توجه بیماران خاص که مصرف‌کنندگان  دائمی خون استان هستند، از عوامل نیاز بالای هرمزگان به فراورده‌های خونی‌است. این درشرایطی است که همه‌گیری ویروس کرونا و گرمای طاقت‌فرسای تابستان مراجعه اهداکنندگان هرمزگانی به مراکز اهدای خون را به‌صورت محسوسی کاهش داده‌است. همچنین آمارها نشان می‌دهد در ۴ ماه ابتدایی سال‌جاری مصرف خون و فراورده‌های خونی دراین استان ۲۷درصد نسبت به مدت مشابه سال‌گذشته افزایش داشته‌است که این موضوع، همت ویژه شهروندان برای حفظ پایداری ذخایرخونی هرمزگان را می‌طلبد.

ایلام
ایلام یکی از استان‌های کشور است که تنها در مرکز آن یعنی شهر ایلام، پایگاه ثابت انتقال خون وجود دارد و همین موضوع سبب شده بسیاری از مردم این استان نتوانند به‌دلیل بعد مسافت تا مرکز استان و نبود دسترسی به پایگاه، خون اهدا کنند. با اینکه اواسط سال‌گذشته مدیرکل انتقال خون استان ایلام از برنامه‌ریزی برای ساخت مراکز ثابت و سیار خون‌گیری در شهرستان‌های استان خبر داده بود، اما هنوز هیچ‌کدام از شهرستان‌های این استان پایگاه انتقال خون ندارند و تنها یک مرکز در خیابان سعدی جنوبی شهر ایلام مستقر است. با این همه، به گفته مسئولان اداره‌کل انتقال خون استان، ۳هزارو ۴۶۸نفر در ۳ ماهه نخست امسال در ایلام خون اهدا کرده‌اند و میزان اهدای خون دراین مدت، ۱۸درصد نسبت به مدت مشابه سال‌گذشته رشد داشته است.

چهارمحال‌وبختیاری
 در استان چهارمحال‌وبختیاری در ۲ شهر شهرکرد و بروجن پایگاه‌ خون‌گیری ثابت فعال است. همچنین در بن یک مرکز ثابت در روزهای پنجشنبه فعال است و در فارسان نیز یک مرکز ثابت خون‌گیری در روزهای زوج فعالیت می‌کند. به‌تازگی هم بناست در لردگان نیز به‌دلیل بعد مسافت با مرکز استان، یک مرکز ثابت خون‌گیری راه‌اندازی شود که مراحل اجرایی آن در دست اقدام است. به‌گفته مسئولان اداره‌کل انتقال خون استان، سال‌گذشته بیش‌از ۱۱ هزار اهداکننده مستمر خون به پایگاه‌های استان مراجعه کرده‌اند که سالانه ۲بار یا بیشترخون اهدا می‌کنند، اما سهم زنان چهارمحال‌وبختیاری از تعداد اهداکنندگان، بسیار ناچیز و درمجموع ۳/۴ درصد است. دراین میان اهدای خون دراین استان در شرایط همه‌گیری ویروس کرونا کاهش چشمگیری داشته‌است، به‌طوری‌که در برخی ماه‌ها ذخایر خونی در استان به ۴ روز هم رسید.

قم
استان قم ۲ مرکز انتقال خون دارد که هر دوی این مراکز در شهر قم فعالیت می‌کنند. با توجه به اینکه حدود ۹۶ درصد از جمعیت استان در شهر قم سکونت دارند و ۲ بخش جعفرآباد و کهک به‌تازگی به شهرستان ارتقا یافته‌اند، مراکز انتقال خون در شهرستان‌های تازه‌تاسیس ایجاد نشده‌است. اگرچه نیاز به فراورده‌های خونی برای همیشه وجود دارد، اما از زمان همه‌گیری ویروس کرونا، نیاز به فراورده‌های خونی بیش‌ازپیش احساس می‌شود. این درحالی‌است که مراجعه شهروندان برای اهدای خون کاهش یافته‌است. در ۴ ماه نخست سال‌گذشته ۱۶ هزارو ۲۵۷ نفر به مراکز اهدای‌خون مراجعه کردند که از این تعداد ۱۳ هزارو ۴۲۱ نفر موفق به اهدای‌خون شدند. در ۴ ماه نخست امسال هم ۱۵ هزارو ۹۸۲ نفر برای اهدای خون مراجعه کردند که از این تعداد ۱۳ هزارو ۲۵ نفر خون اهدا کردند. تعداد افرادی که موفق به اهدای خون شدند نسبت به مدت مشابه سال‌گذشته ۳ درصد کاهش داشته است، اما تعداد مراجعه اهداکنندگان مستمر ۶ درصد نسبت به ۴ ماه سال‌گذشته افزایش داشته‌است. همچنین باید اشاره کرد که دراین مدت ارسال خون به مراکز درمانی استان ۷/۶ درصد افزایش داشته، اما ارسال به شبکه خون‌رسانی کشور ۶/۲۹ درصد کاهش یافته است.

خراسان‌رضوی
در استان خراسان‌رضوی، درسال‌های اخیر میزان ساخت بیمارستان‌ها و مراکز درمانی به‌شدت افزایش پیدا کرده‌است و در ۵ سال گذشته، حدود ۵ تا ۶ هزارنفر در سیستم بهداشت و درمان استان جذب کار شده‌اند. برهمین اساس مسئولان اداره‌کل انتقال خون این استان معتقدند برای اینکه بیمارستان‌ها پشتیبانی شوند، این اداره‌کل باید تقویت شود، این‌درحالی‌است که تعداد کارکنان انتقال خون استان که در مشهد فعالیت می‌کنند، در ۵ سال گذشته، کاهش پیدا کرده و همچنین نسبت به گستردگی فعالیت‌ها، بودجه کافی وجود ندارد. دراین میان آمارها نشان می‌دهد در سال‌گذشته مجموع مراجعه‌کنندگان اهدای خون در خراسان‌رضوی ۱۶۷هزارو ۷۲۴نفر بوده‌اند که این تعداد به نسبت به آمار سال ۱۳۹۸ که ۱۸۶هزارو ۱۹۳نفر بود، ۱۰درصد کاهش نشان می‌دهد. گفته می‌شود این کاهش عمدتا به‌دلیل همه‌گیری ویروس کروناست. براین اساس شاهد کاهش ۱۲ درصدی مراجعه‌کنندگان در مشهد بوده‌ایم. دراین میان گناباد با ۲۱درصد، بیشترین میزان کاهش را به خود اختصاص داده‌است و سبزوار۶درصد و قوچان هم ۱۶درصد کاهش مراجعه‌کننده داشته‌اند.  

قزوین
استان قزوین ۲ مرکز ثابت انتقال خون در شهرستان‌های قزوین و تاکستان و یک مرکز سیار در شهرستان بوئین‌زهرا دارد و سال‌هاست موضوع  کمبود مراکز انتقال خون دراین استان مطرح است. این‌درحالی‌است که همه‌گیری ویروس کرونا بر فعالیت حوزه‌های مختلفی تأثیر گذاشته است که یکی از آنها، کاهش اهدای خون توسط مردم است. آمارها نشان می‌دهد میزان خون‌گیری از مراجعان اداره‌کل انتقال خون استان قزوین درسال‌جاری تاکنون، ۹ درصد نسبت به مدت مشابه سال‌گذشته کاهش داشته است. به‌دلیل کاهش مراجعه مردم به پایگاه‌های انتقال خون، استان با کمبود شدید گروه‌های خونی مواجه شده و جان بیماران در مراکز درمانی به مخاطره افتاده‌است. این درشرایطی است که قزوین به‌دلیل قرارگرفتن در شاهراه مواصلاتی کشور و به‌تبع آن، ثبت بیشترین تصادف‌های جاده‌ای، از استان‌های پرمصرف در زمینه فراورده‌های خونی محسوب می‌شود. در سال‌های قبل قزوین معین استان‌های دیگر بود و مازاد خون را به استان‌های دیگر می‌رساند، اما امسال نه‌تنها برای استان‌های معین خون ارسال نکرده، بلکه برای تأمین نیاز گروه‌های خونی خود، چشم‌به‌راه اهداکنندگان است.

سمنان
 استان سمنان وضعیت مناسبی ازنظر اهدای خون دارد. بنا بر آمارهای اداره‌کل انتقال خون این استان، سمنانی‌ها با نرخ ۴۶ نفر اهدا کننده در هزارنفر جمعیت، حدود دوبرابر میانگین کشوری در اهدای خون فعال هستند. به‌همین دلیل وضعیت ذخایر خونی این استان درحال‌حاضر مناسب ارزیابی می‌شود. اهدای خون در پایگاه‌های انتقال خون سمنان از ابتدای شیوع کرونا تا پاییز پارسال کاهش محسوسی داشت، اما پس از آن با اطلاع‌رسانی‌های انجام شده، دوباره اهدای خون به روال سابق بازگشت، به‌طوری‌که با افزایش استقبال اهداکنندگان، در پایان سال گذشته میزان دریافت خون دراین استان ۳/۱ درصد نسبت به سال ۱۳۹۸ بیشتر شد. گفتنی‌است، شهرستان‌های شاهرود، دامغان، گرمسار و سمنان پایگاه انتقال خون دارند و اهداکنندگان ۴ شهرستان میامی، مهدی‌شهر، آرادان و سرخه نیز به‌دلیل مستقر نبودن پایگاه انتقال خون دراین شهرها، به شهرهای همسایه می‌روند.

یزد
 استان یزد ۲مرکز انتقال خون در شهر یزد دارد و در شهرستان‌های مهریز، اشکذر و میبد نیز پایگاه‌های انتقال خون فعالند. با این وجود امکان انتقال فوری خون از سایر شهرستان‌ها به مرکز استان نیز وجود دارد. متوسط اهدای خون در کشور به‌ازای هر هزارنفر، ۲۶نفر است، اما در استان یزد به‌ازای هر هزارنفر، ۳۶نفر خون اهدا می‌کنند که این موضوع نشان‌دهنده مشارکت خوب یزدی‌ها در زمینه اهدای خون است. دراین میان با توجه به همه‌گیری ویروس کرونا، اهدای خون در استان یزد در ۴ ماه نخست امسال، ۱۵ درصد نسبت به‌مدت مشابه سال قبل افزایش داشته است. این‌درحالی‌است که امسال ۱۶ هزارو ۷۴۹ نفر به مراکز انتقال خون استان مراجعه کردند که از این تعداد، ۱۴هزار و ۵۶نفر موفق به اهدای خون شدند. همچنین دراین مدت ۲۸هزارو ۲۰واحد خون و فراورده‌ خونی به مراکز درمانی یزد ارسال و بیش از ‌هزار واحد خون نیز به استان‌های همجوار ارسال شده‌است.

مازندران
 بررسی‌ها نشان می‌دهد روند اهدای خون در استان مازندران در سال‌جاری حدود ۵ درصد نسبت به سال‌گذشته کاهش داشته است. بیشترین روند کاهشی نیز در موج‌های کرونایی رخ داده‌است. طی ۲ هفته اخیر و با اوج‌گرفتن موج پنجم کرونا در مازندران، میانگین مراجعه اهداکنندگان خون با کاهش ۵۰ درصدی، ازحدود ۵۰۰ نفر در روز به ۲۵۰ نفر رسیده‌است. همچنین باید اشاره کرد که در مازندران ۱۱ پایگاه ثابت و ۳ پایگاه سیار انتقال خون وجود دارد که ۳ پایگاه سیار در شهرستان‌های آمل، بابل و ساری فعالند. پایگاه سیار ساری در هفته به شهرستان‌های بدون پایگاه انتقال خون نیز خدمات می‌دهد. ازمیان ۱۱ پایگاه ثابت مازندران، پایگاه‌های ساری، آمل و بابل روزانه در دو نوبت صبح و عصر فعالند و پایگاه‌های تنکابن، چالوس، قائمشهر، رامسر و بهشهر هم یک نوبت در روز خون‌گیری می‌کنند. ۳ پایگاه نیز در نور(۳ روز در هفته)، جویبار(۲ روز در هفته) و گلوگاه (یک روز درهفته) به‌صورت موقت فعالیت می‌کنند. براین‌اساس ۸ شهرستان دیگر هم پایگاه انتقال خون ندارند. آمارها نشان می‌دهد دراین استان ۵۰ مرکز درمانی و حدود ۱۴ هزار بیمار خاص، مصرف‌کننده خون هستند. پیش‌بینی می‌شود در صورت ادامه روند موجود، ذخایر خونی مازندران به‌شدت کاهش یابد و این استان را با مشکل مواجه کند.

کرمان
استان کرمان ۲۳ شهرستان دارد که پایگاه‌های انتقال خون در شهرهای کرمان، رفسنجان، سیرجان، جیرفت، بم و کهنوج فعالند و در بقیه مناطق استان نیز به‌صورت مستمر، تیم‌های سیار خون‌گیری حضور دارند. کرمان، از استان‌های پهناور کشور است و این وسعت زیاد و پراکندگی مناطق جمعیتی، یکی از مشکلات پیش‌روی اداره‌کل انتقال خون بوده و درچنین شرایطی، نبود ناوگان حمل‌ونقل مناسب دراین اداره‌کل، جمع‌آوری خون اهداکنندگان را با چالش‌هایی مواجه کرده‌است. دراین میان آمارها نشان می‌دهد در ۳ ماه نخست امسال، حدود ۱۸هزار واحد خون در استان اهدا شده که نسبت به‌مدت مشابه سال گذشته ۱۶درصد رشد داشته‌است. خوشبختانه درحال‌حاضر، ذخایر خونی استان در وضعیت مطلوبی است؛ اگرچه از زمان شیوع کرونا، به‌دلیل نگرانی که از انتقال بیماری وجود دارد و با وجود اطلاع‌رسانی گسترده و اطمینان‌بخشی درباره رعایت دقیق پروتکل‌های بهداشتی درجریان خون‌گیری، مراجعه برای اهدای خون کاهش یافته است. به‌طورکلی، وجود هزارو ۵۰۰ بیمار تالاسمی به‌عنوان یکی از مصرف‌کنندگان عمده‌ی خون، آمار بالای تصادف‌ها و توسعه مراکز درمانی و بیمارستان‌های کرمان هم‌اکنون به ۴۲ مرکز رسیده است، مصرف خون را دراین استان افزایش داده، اما تاکنون مشکل حادی در زمینه تأمین خون بیماران ایجاد نشده‌است.

سیستان‌وبلوچستان
محرومیت، دوری از مرکز، پهناوری و پراکندگی جمعیت سبب شده تا سیستان‌وبلوچستان از توسعه‌یافتگی عقب بماند و با کمبودهایی در بخش‌های زیرساختی روبه‌رو باشد. یکی از اصلی‌ترین نیازهای این استان در این رابطه تأمین خون برای مراکز درمانی ‌است که این استان دراین زمینه هم با مشکلاتی مواجه‌است. سیستان‌وبلوچستان دومین استان پهناورکشور به‌حساب می‌آید و حدود ۲میلیون‌و۸۰۰هزارنفر جمعیت و ۲۶شهرستان دارد؛ این‌درحالی‌است ‌که فقط ۶مرکز اهدای خون دراین استان وجود دارد که شامل مرکز اهدای خون امام‌مهدی(عج) زاهدان و مراکز اهدای خون در خاش، سراوان، چابهار، زابل و ایرانشهر است. ذخایر خونی این استان به‌دلیل نیاز و مصرف بالای خون در مراکز درمانی و همچنین کاهش آمار اهدای خون در وضعیت بحرانی قرار دارد. به‌عنوان مثال، وجود ۳هزارو۲۰۰بیمار تالاسمی سبب شده ۶۸درصد خون استان دراین حوزه مصرف شود. دراین میان با توجه به بحران همه‌گیری ویروس کرونا در سیستان‌وبلوچستان و افزایش تعداد مرگ‌ومیر و موارد ابتلا، میزان ذخایر خونی استان به‌شدت کاهش یافته‌است. همچنین به‌دلیل درگیر بودن تقریبا همه شهرهای کشور با ویروس کرونا، واردات خون از سایر استان‌ها مقدور نیست؛ چالشی که ممکن است به‌صورت ویژه‌ای، سلامت بیماران تالاسمی را به خطر اندازد.

آذربایجان‌شرقی
با وجود اینکه آذربایجان‌شرقی از پرمصرف‌ترین مراکز فراورده‌های خونی در کشور است و بیشتر بیماران بدحال در شمال‌غرب ایران به تبریز اعزام می‌شوند، اما مراکز اهدای خون در بیشتر شهرهای استان به‌صورت ثابت وجود ندارد و به‌جز تبریز، میانه، مراغه، مرند و اهر، در بقیه شهرستان‌ها مراکز ثابتی برای خون‌گیری از اهداکنندگان وجود ندارد، این‌درحالی‌است که مراکز سیار اهدای خون در مواقعی از سال در برخی از شهرها مستقر می‌شوند. دراین میان از زمان آغاز همه‌گیری ویروس کرونا از اواخر سال ۹۸، اهدای خون دراین استان با کاهش محسوسی مواجه شد، اما در سال‌جاری این روند تغییر کرد و شاهد رشد حدود ۲۰ درصدی اهدای خون دراستان هستیم؛ رشدی که براساس آن دراین مدت بیش‌از ۲۷ هزارنفر برای اهدای خون مراجعه کرده‌اند. همچنین باید اشاره کرد که درحال‌حاضر هرچند وضعیت ذخایرخونی استان بحرانی نیست، اما نیاز مستمر به اهدای خون به‌دلیل مصرف مداوم خون در استان وجود دارد.

بوشهر
استان بوشهر ۴‌پایگاه انتقال خون در شهرهای بوشهر، دشتستان، گناوه و کنگان دارد که درحال‌حاضر هر ۴ پایگاه فعال و آماده پذیرش اهداکنندگان خون هستند. براساس آنچه مسئولان مربوط دراستان اعلام می‌کنند، در ابتدای همه‌گیری ویروس کرونا به‌طورطبیعی میزان مراجعه برای اهدای خون به‌دلیل حساسیت‌های به‌وجود آمده در زمینه انتقال این ویروس، کم شد اما در ادامه با اطلاع‌رسانی‌های انجام شده درباره نحوه رعایت کامل و سختگیرانه شیوه‌نامه‌های بهداشتی ازسوی اداره‌کل انتقال خون، استقبال هم‌استانی‌ها نیز بیشتر شد، به‌طوری‌که براساس آمارهای موجود، در ۳ ماهه نخست امسال، استان بوشهر با ۲/۶۷ درصد اهدای خون، بعد از استان‌های سمنان با ۷۳ درصد و یزد با ۵/۶۷ درصد، جایگاه سوم «اهدای مستمر خون» را کسب کرد. اینها درحالی‌است که به‌گفته دکتر «نرگس عبیدی»، مدیرکل انتقال خون بوشهر، ذخایر خون استان در شرایط مطلوب، اما ناپایداری قرار دارد، چراکه مصرف خون با توجه به نیازهای بیمارستانی و مراکز درمانی تعریف می‌شود. برهمین اساس در شرایطی که میزان مصرف بالا برود، با اعلام فراخوان، از مردم دعوت می‌شود به یاری نیازمندان به فراورده‌های خونی بشتابند.

خوزستان
 خوزستان ۱۰ پایگاه انتقال خون دارد که ۲ مورد از آنها در مرکز استان، یعنی اهواز و بقیه در شهرهای بهبهان، ایذه، دزفول، مسجدسلیمان، آبادان، خرمشهر، شوشتر و اندیمشک قرار دارند. خوزستان ۲۷ شهرستان دارد که از میان آنها آغاجری، امیدیه، اندیکا، باغ‌ملک، باوی، ماهشهر، حمیدیه، دشت آزادگان، رامشیر، رامهرمز، شادگان، شوش، کارون، ‌ گتوند، لالی، هفتکل، هندیجان و هویزه پایگاه انتقال خون ثابت ندارند. با وجود شیوع کرونا و روزهای سختی که خوزستان در ماه‌های گذشته و پیک چهارم کرونا تجربه کرد، اما این استان در ۳ ماهه نخست امسال نسبت به مدت مشابه سال‌گذشته، با ۳۳درصد رشد اهدای خون، در جایگاه دوم درمیان ۳۱ استان قرار داشت. با توجه به اینکه نیاز به همه گروه‌های خونی دراین استان وجود دارد و به‌ویژه در گروه‌های خونی منفی کمبود احساس می‌شود، نیاز به اهدای خون در خوزستان همیشه وجود دارد؛ درحالی‌که در ماه گذشته با توجه به گرمای قابل توجه هوا، اهدای خون کاهش محسوسی یافته است. به‌همین دلیل درحال‌حاضر میزان مصرف خون در خوزستان بالاتر از میزان تولید و بیش از ۲۰۰ واحد است و برهمین اساس مسئولان اداره انتقال خون خوزستان از مردم درخواست کرده‌اند برای اهدا مراجعه کنند.

کهگیلویه‌وبویراحمد
استان کهگیلویه‌وبویراحمد ۹ شهرستان دارد؛ بویراحمد، بهمئی، دنا، کهگیلویه، گچساران، چرام، باشت، لنده و مارگون. دراین استان فقط پایگاه انتقال خون در شهرستان‌های یاسوج، دوگنبدان و دهدشت فعال است و اهالی شهرهای دیگر برای اهدای خون یا به این ۳ شهرستان مراجعه می‌کنند یا مانند مردم بهمئی به شهرستان بهبهان در استان همسایه، ‌ خوزستان می‌روند. با وجود این کمبودهای زیرساختی اما اهالی کهگیلویه‌وبویراحمد کارنامه درخشانی در اهدای خون دارند، به‌طوری‌که شاخص اهداکنندگان مستمر خون درکشور ۶۰درصد است، اما این شاخص در کهگیلویه‌وبویراحمد به ۸۳درصد می‌رسد. این استان معمولا رتبه نخست اهدای خون مستمر در کشور را در اختیار دارد و اهدای خون دراین استان به‌قدری مورد توجه است که سال گذشته  و حتی در دوران شیوع کرونا، کهگیلویه‌وبویراحمد با کمبود خون مواجه نشد. برهمین اساس اداره انتقال خون کهگیلویه‌وبویراحمد معمولا ۹۸ درصد نیاز خونی بیمارستانی و ۱۰۰ درصد نیاز خونی بیماران تالاسمی را پوشش می‌هد.

گلستان
ازمجموع ۱۴شهرستان و ۳۱شهر استان گلستان، فقط ۷مرکز شهرستان گرگان، آق‌قلا، گنبدکاووس، بندرگز، علی‌آباد، آزادشهر و کردکوی پایگاه انتقال خون دارند. همچنین گلستان تنها استانی در کشور است که پایگاه‌های سیار انتقال خون برای حضور در شهرهای فاقد پایگاه ثابت و همچنین روستاها ندارد. براساس اعلام اداره‌کل انتقال خون استان گلستان، از زمان آغاز همه‌گیری ویروس کرونا، میزان استقبال مردم از اهدای خون به‌میزان قابل‌توجهی کاهش پیدا کرده، به‌طوری‌که ذخیره خون گلستان از یک هفته به ۴ روز رسیده است. «سیدصادق بنی‌عقیل»،  مدیرکل انتقال خون استان گلستان معتقدند علاوه بر ترس مردم از ابتلا به ویروس کرونا، دشواری دسترسی به مراکز اهدای خون از دلایل اصلی تمایل نداشتن شهروندان به اهدای خون است. همچنین با وجود حضور اهداکنندگان، اما به‌دلیل آمار بالای بیماران خاص و عمل‌های جراحی حیاتی، نداشتن اتوبوس و کمبود مراکز ثابت خونگیری، درزمینه اهدای خون مشکلات زیرساختی مهمی وجود دارد. آن‌گونه که مسئولان مربوط دراستان می‌گویند، علاوه بر وجود دغدغه‌های فراوان در زمینه تأمین نیاز روزانه خون استان، درصورت بروز بحران، گلستان با مشکلات بسیار جدی دراین عرصه مواجه خواهد شد.  

فارس
در استان فارس سالانه حدود ۱۵۰هزار واحد خون درمیان ۷۳ بیمارستان توزیع می‌شود که این میزان از زمان همه‌گیری ویروس کرونا با کاهش ۹درصدی روبه‌رو شده و این موضوع تأثیر قابل‌توجهی بر کاهش میزان ذخایر خونی این استان داشته است. کاهش ۹درصدی مشارکت مردم در اهدای خون که حدود ۱۲ تا ۱۵هزارواحد خون را شامل می‌شود، باعث شده مسئولان فارس در تأمین خون مراکز درمانی زیرپوشش اداره‌کل انتقال خون دچار مشکل شوند. بیمارستان پیوند اعضاء یک مرکز منحصربه‌فرد در شهر شیراز است که قطب مهم عمل‌های پیوند کبد، کلیه، قلب و ریه در جنوب کشور به‌شمار می‌رود و هریک از این پیوندها بیش‌از ۱۵ تا ۳۰واحد خون نیاز دارد و همه روزه تعداد زیادی عمل پیوند حیاتی دراین بیمارستان انجام می‌شود که اگر خون موردنیاز این بیمارستان تأمین نشود، جان بیمارانی که نیازمند به این عمل‌های پیوند هستند، به‌خطر می‌افتد. اکنون ذخایر خونی این استان با داشتن ۲ پایگاه اهدای خون در شهرشیراز و ۷ مرکز در شهرستان‌های مرودشت، کازرون، فسا، جهرم، آباده، لارستان و داراب، با کمبود ۳ گروه خونی «A مثبت»، «A منفی» و «O منفی» مواجه بوده و نیازمند مشارکت بیشتر مردم دراین زمینه است.

خراسان‌شمالی
استان خراسان‌شمالی ۲ پایگاه اهدای خون در شهرستان‌های بجنورد و شیروان دارد و کمبود پایگاه‌های خون‌گیری در دیگر شهرستان‌های این استان مشکلی است که چند سال است مطرح شده، اما تاکنون لاینحل باقی مانده‌است. به‌گفته مسئولان اداره‌کل انتقال خون این استان، با توجه به بیماری‌های سرطانی که رو به افزایش است، نیاز به فراورده‌های خونی نیز بیشتر شده‌ و از زمان همه‌گیری ویروس کرونا، مراجعه داوطلبان برای اهدای خون کاهش ۱۰ درصدی داشته‌است. با اینکه شرایط ذخایر خونی در خراسان‌شمالی هنوز بحرانی نشده، اما مسئولان از مردم استان می‌خواهند برای اهدای خون مراجعه کنند و اطمینان می‌دهند که همه پروتکل‌های بهداشتی دراین مراکز رعایت می‌شود و جای هیچ‌گونه نگرانی برای انتقال ویروس کرونا نیست.

مرکزی
استان مرکزی یک پایگاه انتقال خون در اراک، یک پایگاه انتقال خون در ساوه و ۵ مرکز ثابت اهدای خون در شهرستان‌های خمین، دلیجان، محلات، آشتیان و تفرش دارد. با وجود اینکه درحال‌حاضر اهدای خون دراین استان در وضعیت مطلوبی قرار دارد، با قرمزشدن وضعیت همه‌گیری ویروس کرونا در شهرهای مختلف استان مرکزی، مراجعه شهروندان برای اهدای خون کاهش یافته و کاهش ذخایرخونی دراین استان دور از انتظار نیست. درحالی‌که حدود ۵۰ درصد جمعیت استان را زنان تشکیل می‌دهند، فقط ۷ درصد از اهداکنندگان خون دراین استان ازاین قشر هستند. دراین میان استقبال جوانان ۱۸ تا ۳۰ سال نیز درزمینه اهدای خون کمتر ازحد مطلوب است. بنابراین افزایش رغبت بانوان و جوانان به اهدای خون در استان مرکزی نیازمند فرهنگ‌سازی است. به گفته مسئولان اداره‌کل انتقال خون استان مرکزی، اهداکنندگان از سن ۶۵ سال به بعد فاقد شرایط اهدای خون خواهند شد و از چرخه اهدای خون حذف می‌شوند؛ بنابراین جایگزینی قشر جوان در زمان مناسب باید انجام شود. درحال‌حاضر اداره‌کل انتقال خون استان مرکزی به همه گروه‌های خونی نیازمند است و مسئولان این اداره‌کل از شهروندان می‌خواهند که برای تأمین فراورده‌های خونی موردنیاز ۲۰ مرکز درمانی این استان، پایگاه‌های انتقال خون را یاری کنند.