تاریخ معاصر ایران را که ورق بزنیم یکی از زیبا ترین صفحه های آن روزگار، مربوط است به مبارزات و مقاومت جانانه مردم جنوب این خاک پر افتخار.
دوازده شهریور سالروز شهادت مجاهدمرد دلیر، رئیسعلی دلواری، سرداری که نماد مبارزه با پیر استعمار گری، انگلیس خبیث در جنوب است. به همین بهانه بد نیست اگر بررسی کوتاهی داشته باشیم از عقبه فرهنگی جامعه ی آن روز های جنوب کشور عزیزمان ایران.
اگر موشکافانه تاریخ استعمار پیر را مورد مطالعه و بررسی قرار دهیم به وضوح مشاهده خواهیم کرد تنها جوامعی تجاوز و استعمار را نپذیرفته اند که دارای یک تمدن قوی و زنده بوده اند؛ تمدنی که نه صرفا در تاریخ باشد بلکه در لایه های جامعه جریان داشته باشد. از این روست که تاریخ معاصر ایران، علیرغم خودباختگی های حکام زمان، آمیخته شده است با مبارزه و مقاومت.
برای این که بتوانیم یک تمدن را تشخیص دهیم و بشناسیم باید این چهار مولفه را مورد مطالعه و بررسی قرار دهیم:
۱. صاحب اندیشه سیاسی بودن
۲. صاحب نظریه اقتصادی بودن
۳. آداب و رسوم و فرهنگ عمومی جامعه
۴. ادبیات، هنر و نشانه های آن جامعه.
از بین این چهار مولفه اگر بخواهیم مهمترین آن را نام ببریم میشود به مولفه سوم یعنی فرهنگ عمومی یک جامعه اشاره کرد، چرا که پشتبانه بقاء یک تمدن، میزان تعهد مردم به داشته های آن تمدن است.
تاریخ پر فراز و نشیب لارستان کهن پر است از نشانه های که میشود چنین برداشت کرد که این خطه صاحب یکی از ظهورات تمدن ایرانی است؛ اما در روزگاران معاصر، آن جغرافیای پهناور شاهد ظهور یک تمدن نو با رویکردی کاملا متفاوت از نمونه های مشابه خود است و بعد از آن لارستان میشود اولین خاستگاه حکومت اسلامی. هرچند عمر این حکومت چندان طولانی نیست اما امتداد فکری این نهضت ختم میشود به انقلاب اسلامی و زمینه ی میشود برای پذیرش ابعاد حکومتی و سیاسی اسلام - مطرح شده از سوی مرحوم امام (ره) - توسط مردم جنوب ایران.
به تعبیری میشود گفت تاسیس حکومت ملت اسلام توسط سید عبدالحسین لاری، شروع حرکت برای ایجاد تمدن نوین ایرانی اسلامی است.
مشعل فروزان حگومت اسلامی لارستان مرحوم سید عبدالحسین لاری متولد شهر نجف هستند و اجتهاد خود را پای درس بزرگانی چون میرزای شیرازی گرفته است. در مقام علمی او همین بس که قبل عزیمت به لار میرزای شیرازی خطاب به تجار لار می فرمایند: شما نجف را به لار بردید. ایشان در سال۱۲۷۰ شمسی از نجف به شهر لار هجرت میکنند و ازجمله اقدامات مهم ایشان تاسیس حوزه علمیه و تربیت شاگردان فاضل و ایجاد بسیج عمومی و تربیت تفنگچی از میان مردم جنوب است.
لازم به ذکر است در اسناد تاریخی به جای مانده از آن دوران برای ایشان از اسامی همچون سید عبدالحسین شوشتری، سید عبدالحسین نجفی، موسوی رکنی، سید دزفولی و ... نیز استفاده شده است.
رهبر نهضت اسلامی جنوب ایران، استقلال سیاسی و اقتصادی را برای جامعه اسلامی واجب، و هرگونه تقویت یا همکاری با استعمار را حرام می داند.
به عنوان مثال میتوان به تاسیس کارخانه های اسلحه سازی و صنعت نساجی، اشاره کرد.
از ایشان سی کتاب و رساله به جای مانده که بخش قابل توجه آن به موضوع اندیشه سیاسی اجتماعی اسلام پرداخته است. کتاب «قانون مشروطه مشروعه» و «آیات الظالمین» از جمله مهم ترین آنهاست.
سید لاری بعد از پشت سر گذاشتن وقایعی چون غارت و کشتار شانزده روزه مردم لار توسط قشون پانزده هزار نفری نصرالدوله و جنگ کورده، حدود یکسال است که برای مبارزه و جهاد علیه نیرو های متخاصم در شهر فیروزآباد همراه با اسماعیل خان صولت الدوله قشقای روزگاربه سر میبرد که در سال ۱۲۹۴ شمسی همراه با علمای نجف به حمایت از دلیران تنگستان حکم جهاد علیه نیروهای انگلیسی اشغالگر بوشهر را صادر میکند. اما سردار رئیسعلی سال ها پیش از این خود را از مقلدین و مریدان سید مجاهد میداند و در جریان حوادث مشروطه مشروعه و آزادی بوشهر از چنگ مستبدین در شهر لار حاضر شده تا خدمت مرحوم سید برسند و از ایشان کسب تکلیف کنند.
آیت الله العظمی نجفی لاری مجدد در سال ۱۲۹۶ شمسی حکم به جهاد علیه متجاوزان انگلیس می دهد و جهاد را بر همه پیروان خود واجب میداند و خود نیز تا آخرین روز های عمر پربرکتش دست از مبارزه نمیکشد.اواخر عمر شریف مرحوم سید کنسول گری انگلستان در شیراز موفق میشود با ایجاد اختلاف در ایل قشقای و از سوی دیگر حذف سرداران و یاران سید، ایشان را بی یاور کند و بعد از آن ایشان به جهرم تبعید میشوند.
قشون انگلیس حتی بعد از تمام این حوادث لار را رها نکرده و سه روز شهر را قرق میکند و در کوچه پس کوچه های شهر در پی یافتن فرزندان مرحوم آقا جستجو میکند که با درایت مرحوم کمپانی و همراهی مردم جان خانواده و نزدیکان ایشان حفظ می شود.
مجتهد لاری با بیش از سی سال حضور و مبارزه خود در جنوب ایران (۱۲۷۰ - ۱۳۰۳) حکومت اسلامی اش تنها یک سال دوام آورد اما درس های فراوانی برای امروز ما دارد و میتواند راه گشای حال و چراغ راه آینده جمهوری اسلامی ایران باشد.
ازجمله مهمترین درس های نهضت اسلامی سید عبدالحسین لاری که امروز باید به صورت ویژه به آن توجه کرد، توجه به فرهنگ عمومی جامعه و تربیت جامعه سالم، امیدوار به آینده و مبارز است؛ چرا که یک حکومت دینی تنها تا زمانی میتواند قدرتمند عمل کند که همراهی مردم آن جامعه را به همراه داشته باشد.
در این یادداشت کوتاه مجال بررسی تمامی جوانب این قیام پر عبرت نیست اما امروز دانستن علل شکست این نهضت اللهی برای فعالان فرهنگی اجتماعی حیاتی و بسیار مهم است. قیامی که رهبری آن را عالمی مجاهد و عارفی بزرگ بر عهده دارد و مردمی غیور و مبارز او را در این مسیر تا پای جان یاری میکنند؛ بارها غارت میشوند اما دست از یاری سید نمی کشند. چه میشود که چنین قیامی عمرش تنها یک سال است؟
نقش انگلستان در این شکست چیست؟
و اشتباه سرداران نامدار نهضت سید لاری چه بود؟
امید است پاسخ به این چند پرسش بتواند فعالان و دلسوزان عزیز را از سردرگمی نجات دهد و موجب اتحاد و همدلی برای تشکیل تمدن نوین اسلامی باشد، ان شا الله
