مختومه شدن پرونده در دادگاه، به این معناست که پس از تکمیل رسیدگی به آن توسط دادگاه یا دادسرا، بنا به دلایلی رسیدگی به آن خاتمه یافته یا برای تکمیل تحقیقات به مرجع دیگری ارسال شده است. در این میان متقاضی ممکن است پیامک مختومه شدن پرونده را نیز دریافت کند که بعضا می‌توان پس از مختومه شدن پرونده، نسبت به حکم صادره اعتراض کرد.
به گزارش «تابناک»؛ همه دادگاه‌ها و مراجع قضایی، بر اساس تشریفات مقرر در قوانین آیین دادرسی مدنی و آیین دادرسی کیفری، به دعاوی رسیدگی و در نهایت رای صادر می‌کنند. زمانی که دادگاه رای صادر کرد، معمولا می‌توان با استفاده از روش‌هایی خاص در مهلت‌های مقرر، نسبت به آن اعتراض کرد تا در صورت وجود شرایط لازم، رای نقض شود. اما اگر نسبت به حکم، اعتراض نشده یا اینکه اعتراض، نتیجه‌ای نداشته باشد، اصولا حکم صادره، قطعی و لازم الاجراست.
در صورتی که حکم صادره قطعی و لازم الاجرا شود، باید از طریق واحد اجرای احکام، اجرا شود. به همین دلیل گفته می‌شود اگر قبلا دعوایی بین افراد، مورد رسیدگی قرار گرفته و نسبت به آن، حکم قطعی صادر شده باشد، آن پرونده، اعتبار امر مختومه را داشته و قابل رسیدگی مجدد نیست. به طور کلی، زمانی که دعوای حقوقی یا کیفری در مراجع قضایی مطرح می‌شود، دادگاه با رعایت تشریفات قانونی، اقدام به رسیدگی به پرونده کرده و در نهایت، حکم یا قرار صادر می‌کند. در این شرایط، اصولا هر یک از طرفین دعوی که رای به زیان وی صادر شده، قادر است با استفاده از روش‌های اعتراض به حکم، از قبیل تجدیدنظر خواهی، واخواهی، فرجام خواهی و غیره، نسبت به آن، معترض شود.
اما در صورت عدم اعتراض به حکم یا در صورتی که اعتراض به آن، نتیجه‌ای در بر نداشته باشد، در اصطلاح حقوقی، حکم، قطعی شده و احکامی که قطعیت پیدا می‌کنند، اصولا قابلیت اجرا شدن را خواهند داشت و به صورت حکم لازم الاجرا درمی آیند. یکی از آثار قطعی شدن حکم صادره، این است که رسیدگی توسط دادگاه، خاتمه پیدا کرده و دیگر دادگاه، در خصوص آن دعوی رسیدگی مجدد انجام نمی‌دهد که این موضوع، تحت عنوان اعتبار امر مختومه شناخته می‌شود.
بر اساس بند ۶ ماده ۸۴ قانون آیین دادرسی مدنی، در صورتی که دعوای مطرح در دادگاه، قبلا بین همان افراد یا قائم مقام آنها رسیدگی و در خصوص آن، حکم قطعی صادر شده باشد، پرونده اعتبار امر مختومه پیدا کرده و به همین دلیل، رسیدگی مجدد به همان دعوی امکان پذیر نخواهد بود.
اما سوالی که در این خصوص مطرح می‌شود، این است که مختومه شدن پرونده در دادگاه به چه معناست و منظور از پیامک مختومه شدن پرونده چیست؟ در پاسخ به این سوال، باید گفت که مختومه شدن پرونده در دادگاه، به این معناست که رسیدگی به پرونده، دائم یا موقت، توسط مرجع رسیدگی کننده، به پایان رسیده و دادگاه، با تکمیل تحقیقات لازم، رای یا حکم صادر کرده است. البته گاهی هم مختومه شدن پرونده، به این دلیل است که پرونده، به تشخیص مرجع رسیدگی کننده، باید برای تکمیل تحقیقات، به مرجع دیگری ارسال شود؛ لذا منظور از مختومه شدن پرونده، این است که در پی اتمام رسیدگی به پرونده، توسط مرجع حقوقی یا کیفری، دیگر موجبی جهت رسیدگی بیشتر به پرونده وجود ندارد. در این میان، گاهی، رای صادر و گاهی هم، برای انجام سایر اقدامات، پرونده به مرجع دیگری ارسال می‌شود. البته مختومه شدن پرونده، به معنای آن نیست که دیگر امکان اعتراض به حکم وجود نخواهد داشت.
دلایل مختومه شدن پرونده در دادگاه
یکی از اصلی‌ترین و مهمترین دلایل مختومه شدن پرونده در دادگاه ها، این است که به دلیل تکمیل تحقیقات، رسیدگی به پرونده، به صورت دائمی یا موقتی، در آن مرجع خاتمه یافته و در پی آن، رای صادر شده است. علاوه بر این، در قانون مواعدی تحت عنوان مواعد مرور زمان کیفری تعقیب و رسیدگی تعیین شده است که بر اساس آن، برخی از جرایم، در صورتی که از تاریخ وقوع جرم تا مهلت‌های مشخص شده مورد تعقیب کیفری قرار نگرفته باشند، رسیدگی به آن پرونده توسط دادگاه، موقوف شده و دادگاه، پرونده را مختومه می‌کند. گفتنی است زمانی که دادگاه، صلاحیت ذاتی یا محلی برای رسیدگی به پرونده را ندارد، می‌بایست قرار عدم صلاحیت صادر کرده و پرونده را به مرجع صلاحیت دار ارجاع بدهد.
در این موارد نیز، ممکن است دادگاه پس از صدور قرار عدم صلاحیت، پرونده را مختومه کند. همچنین، یکی دیگر از دلایل مختومه شدن پرونده، این است که در دعاوی کیفری که در دادسرا‌ها مورد رسیدگی قرار می‌گیرند، ممکن است بنا به دلایلی همچون پایان یافتن تحقیقات لازم توسط دادسرا و مواردی از این قبیل، پرونده برای ادامه رسیدگی و صدور حکم، به مرجع دیگری از قبیل دادگاه کیفری ارسال شده و سپس پرونده در دادسرا، مختومه شود.
مدت زمان مختومه شدن پرونده در دادگاه چقدر است؟
باید گفت که اصولا مختومه شدن پرونده در دعاوی حقوقی یا کیفری، کاملا بستگی به مرجع رسیدگی کننده دارد. به همین دلیل، زمانی که دادگاه، موضوع را مورد بررسی قرار داده و رسیدگی به آن پایان یافت یا بنا به دلایل دیگر همچون تکمیل تحقیقات در خصوص پرونده، به مرجع صلاحیت دار ارجاع داده شد، پرونده را مختومه اعلام می‌کند؛ لذا نمی‌توان مدت زمان مشخصی برای مختومه شدن و صدور رای در مورد پرونده تعیین کرد و این موضوع بستگی به دادگاه، نحوه رسیدگی آن و شلوغ یا خلوت بودن شعبه دارد.
پیامک مختومه شدن پرونده در دادگاه
مشاهده پیامک مختومه شدن پرونده در دادگاه، به این معناست که مرجع رسیدگی کننده، با ملاحظه کلیه جوانب موضوع، اقدام به صدور رای در مورد پرونده کرده و طرفین دعوی، پس از دریافت پیامک مختومه شدن پرونده در دادگاه، می‌توانند اقدام به مشاهده رای در خصوص پرونده کنند. همچنین، مختومه شدن پرونده در دادسرا، ممکن است به این معنا باشد که پرونده به دادگاه کیفری ارسال شده است. افرادی که پیامک مختومه شدن پرونده را دریافت می‌کنند، باید از طریق سامانه ثنا، اقدام به مشاهده جزئیات مربوط به پرونده کنند. زیرا همانطور که می‌دانیم، در حال حاضر تمامی ابلاغیه‌های مربوط به دادگاه، از طریق سامانه‌ای تحت عنوان سامانه ثنا sana.adliran.ir، به اصحاب دعوی ابلاغ می‌شود.
در صورت مختومه شدن پرونده در دادگاه می‌توان دوباره آن را به جریان انداخت؟
بر اساس قانون، در صورتی که رسیدگی توسط دادگاه، ختم و حکم قطعی نیز صادر شده باشد، باز هم در برخی موارد، می‌توان دوباره پرونده را به جریان انداخت و نسبت به حکم دادگاه، اعتراض کرد. اما در خصوص اینکه چگونه می‌توان مجددا پرونده مختومه را به جریان انداخت، می‌بایست علاوه بر روش‌هایی همچون تجدیدنظرخواهی و واخواهی که برای اعتراض به احکام غیرقطعی هستند، به اعاده دادرسی نیز اشاره کنیم. اعاده دادرسی کیفری، بر اساس قانون به این معناست که اگر یکی از دلایل مذکور در قانون وجود داشته باشد، می‌توان مجددا رسیدگی به پرونده مختومه را درخواست کرد. مثلا، زمانی که در دادگاه، ثابت شود که اسناد جعلی یا شهادت دروغ، منشا صدور حکم دادگاه بوده یا پس از آن، واقعه جدیدی کشف شده یا ادله‌ای ارائه شود که موجب اثبات بی گناهی مرتکب جرم باشد. همچنین در دعاوی حقوقی دلایلی وجود دارد که به استناد آنها، پرونده مختومه را می‌توان مجددا به جریان انداخت؛ مثل زمانی که حکم دادگاه، مورد ادعای خواهان نبوده یا در مفاد حکم، تضاد باشد. در حالتی هم که حکم دادگاه، خلاف شرع بوده یا اینکه پس از صدور رای دادگاه، اسناد جدیدی کشف شود که حقانیت فرد را اثبات کند، می‌توان اعاده دادرسی حقوقی را مطرح کرد.
عالی ممنون