به گزارش سرویس علم و فناوری تابناک، افغانستان، کشوری که سال‌ها با چالش‌های اقتصادی و سیاسی دست و پنجه نرم کرده است، در سال‌های اخیر شاهد پیشرفت‌های قابل توجهی در حوزه بانکداری موبایلی و پرداخت‌های الکترونیکی بوده است. این پیشرفت‌ها نه تنها به بهبود شفافیت مالی کمک کرده‌اند، بلکه دسترسی به خدمات مالی را برای شهروندان، به ویژه در مناطق دورافتاده، تسهیل کرده‌اند.
بانک‌های فعال در حوزه بانکداری موبایلی
بانک‌های دولتی و خصوصی افغانستان نیز در این زمینه پیشرفت‌های قابل توجهی داشته‌اند. به عنوان مثال، بانک مرکزی افغانستان با معرفی کارت الکترونیکی افپی، گامی مهم در جهت مدرنیزه‌سازی سیستم بانکی کشور برداشته است. این کارت امکان برداشت پول نقد، پرداخت قبض‌ها و انتقال وجه را فراهم می‌کند و در تمامی بانک‌های دولتی و خصوصی فعال است.
بانک‌های دیگری مانند First MicroFinanceBank (FMFB) نیز خدمات بانکداری آنلاین را ارائه می‌دهند. اپلیکیشن موبایلی این بانک به کاربران امکان دسترسی ۲۴ ساعته به حساب‌های خود، انتقال پول محلی و بین‌المللی، و مدیریت پرداخت‌ها را می‌دهد.
مناطق روستایی و دورافتاده افغانستان بیشترین بهره را از بانکداری موبایلی برده‌اند. در این مناطق، دسترسی به شعب بانکی محدود است و سیستم‌های پرداخت موبایلی، امکان دسترسی به خدمات مالی را برای ساکنان این مناطق فراهم کرده‌اند.
حوزه‌های استفاده از بانکداری موبایلی
بانکداری موبایلی در افغانستان در حوزه‌های مختلفی کاربرد دارد. یکی از مهم‌ترین این حوزه‌ها، پرداخت حقوق کارمندان دولت است. به عنوان مثال، تا سال ۲۰۱۶، ۹۷ درصد از نیرو‌های پلیس در این سیستم ثبت‌نام کرده بودند و این سیستم توانست هزینه‌های پلیس را تا ۱۰ درصد کاهش دهد. همچنین سیستم پرداخت موبایلی امکان دسترسی به خدمات مالی را برای افرادی که قبلاً به بانک‌ها دسترسی نداشتند، فراهم کرده است.
در حوزه تجارت و بازرگانی نیز بانکداری موبایلی نقش مهمی ایفا می‌کند. بازرگانان می‌توانند از طریق سیستم‌هایی مانند HesabPay، پرداخت‌های بین‌المللی را انجام دهند و از کارت‌های پرداخت بین‌المللی مانند MasterCard استفاده کنند.
یکی از مهم‌ترین سیستم‌های پرداخت موبایلی در افغانستان، M-Paisa است که توسط شرکت روشن در سال ۲۰۰۸ راه‌اندازی شد. این سیستم اولین سرویس پرداخت موبایلی در افغانستان بود و به کاربران امکان می‌داد تا انتقال پول، پرداخت قبض‌ها، خرید اعتبار تلفن همراه و حتی دریافت وام‌های کوچک را از طریق تلفن همراه خود انجام دهند. M-Paisa در ۲۸۷ منطقه از ۳۴ ولایت افغانستان فعال است و بیش از ۵۰۰،۰۰۰ تراکنش سالانه با ارزش بیش از ۶ میلیارد افغانی (معادل ۸۰ میلیون دلار) انجام می‌دهد.
سیستم دیگری که اخیراً معرفی شده است، HesabPay است. این سیستم توسط شرکت Zinzir Ltd توسعه یافته و در سال ۲۰۲۳ راه‌اندازی شد. HesabPay با ادغام بانک‌ها و ارائه‌دهندگان مخابراتی، امکان انتقال پول فوری، پرداخت قبض‌ها و حتی خرید بسته‌های تلویزیونی HD+ را فراهم می‌کند. این سیستم به دلیل رابط کاربری ساده و امنیت بالا، به سرعت در میان کاربران محبوب شده است.
مناطق و گروه‌های هدف
مناطق روستایی و دورافتاده افغانستان بیشترین بهره را از بانکداری موبایلی برده‌اند. در این مناطق، دسترسی به شعب بانکی محدود است و سیستم‌های پرداخت موبایلی مانند M-Paisa، امکان دسترسی به خدمات مالی را برای ساکنان این مناطق فراهم کرده‌اند. همچنین، زنان به عنوان یکی از گروه‌های هدف اصلی، از این سیستم‌ها برای مدیریت مالی و ایجاد کسب‌وکار‌های کوچک استفاده می‌کنند.
نقش فناوری در بهبود دسترسی زنان به خدمات مالی
فناوری‌های مالی، به ویژه بانکداری موبایلی، نقش مهمی در بهبود دسترسی زنان به خدمات مالی در افغانستان ایفا کرده‌اند. در کشوری که بسیاری از زنان به دلیل محدودیت‌های فرهنگی و اجتماعی نمی‌توانند به شعب بانکی مراجعه کنند، بانکداری موبایلی امکان دسترسی به خدمات مالی را برای آنها فراهم کرده است. به عنوان مثال، برخی از زنان کارآفرین از طریق سیستم‌های پرداخت موبایلی، کسب‌وکار‌های خود را مدیریت می‌کنند و به بازار‌های جهانی متصل می‌شوند. این پیشرفت‌ها نشان می‌دهند که فناوری می‌تواند به بهبود شرایط اقتصادی و اجتماعی زنان در افغانستان کمک کند.
چالش‌های پیش روی بانکداری موبایلی و آینده آن
با وجود پیشرفت‌های قابل توجه، بانکداری موبایلی و پرداخت‌های الکترونیکی در افغانستان با چالش‌های عمده‌ای مواجه هستند. یکی از اصلی‌ترین موانع، کمبود سواد دیجیتال در میان شهروندان است. بسیاری از مردم، به ویژه در مناطق روستایی، با نحوه استفاده از فناوری‌های مالی آشنا نیستند و این موضوع استفاده از خدمات بانکداری موبایلی را محدود می‌کند. علاوه بر این، دسترسی محدود به اینترنت و تلفن‌های همراه هوشمند، به ویژه در مناطق دورافتاده، یکی دیگر از چالش‌های عمده است. همچنین، نبود زیرساخت‌های لازم و قوانین حمایت‌کننده، توسعه این حوزه را با دشواری‌هایی مواجه کرده است.
آینده بانکداری موبایلی و پرداخت‌های الکترونیکی در این کشور به شدت به سرمایه‌گذاری‌های بیشتر در زیرساخت‌های دیجیتال و آموزش سواد دیجیتال وابسته است. با وجود چالش‌ها، نمونه‌های موفق در زمینه بانکداری موبایلی نشان می‌دهند که افغانستان پتانسیل استفاده از فناوری برای بهبود شرایط اقتصادی و اجتماعی خود را دارد.
بیخود نیست افاغنه اینقدر در ایران موبایل می دزدند. به خاطر گسترش بانکداری موبایلی در آنجاست. 