نماد مبارزه با آلودگي هوا

«خسارت آلودگي هواي تهران از 3/3 ميليارد دلار گذشت.» مردم تهران با اضطراب و ناراحتي، اخبار آلودگي هوا را دنبال مي‌كنند. تنفس هوا براي مردم شهر سنگين شده و تعطيلي مشكلات عديده‌اي را براي شهروندان نگران ايجاد كرده است.

ميزان غلظت مونو اكسيدكربن، دي اكسيد نيتروژن و ذرات معلق افزايش يافته و غلظت دو آلاينده دي اكسيد نيتروژن و ذرات معلق فراتر از حد مجاز بوده و شاخص كيفيت هوا در شرايط «هشدار» است.

در بعضي نقاط تهران نيز به لحاظ آلاينده مونو اكسيدكربن هواي اين مناطق در شرايط «اضطرار» قرارگرفته است. به راستي چه بايد كرد؟ راه چاره اين درد كهنه تهران رنجور چيست؟ كارشناسان متفق القول هستند كه هر ريال هزينه براي توسعه خطوط مترو، يك گام ما را به شهر پاك نزديك تر مي‌سازد. اما با وجود درك عميق اين واقعيت ساده، چرا برخي هنوز لجوجانه جلوي توسعه مترو را گرفته‌اند؟ به راستي معناي مقاومت در برابر مصوبات قانوني تخصيص اعتبار، به‌رغم پيگيري هزارباره نمايندگان ملت، جز اين است كه مصايب مردم محزون و تكيده تهران، در اين هواي بس ناجوانمرد، اهميتي كمتر از بعضي كينه‌هاي سياسي خودساخته دارد؟ در حال حاضر ظرفيت مترو تهران 5/ 3 ميليون سفر در روز است، اما اكنون روزانه نزديك به 2 ميليون سفر صورت مي‌گيرد. فعلا سالانه تنها با سفرهايي كه با مترو در تهران صورت مي‌گيرد 350 ميليارد تومان در مصرف سوخت صرفه جويي مي‌شود، ضمن آنكه با كاهش تردد خودروهاي شخصي از ميزان آلودگي هوا و خسارات ناشي از آن نيز به شدت كاسته مي‌شود. تعداد سفرهاي صورت گرفته با مترو تهران به 3 ميليارد سفر رسيده است.

با تحقق اين تعداد سفر با مترو مجموعا حدود 2هزار و 400 ميليارد تومان صرفه‌جويي در اقتصاد كلان كشور صورت گرفته و در صورت تامين واگن‌هاي مورد نياز مي‌تواند دست‌كم 3 برابر اين ارقام را صرفه جويي نمايد، اما مسئله و سوال اين است كه چرا بخشي از محل صرفه‌جويي‌هاي صورت گرفته به توسعه مترو تخصيص داده نمي‌شود تا هرچه سريعتر شبكه خطوط مترو تكميل شود و شهروندان بتوانند شاهد تردد‌هاي روان و هواي پاك در تهران باشند. بر اساس آمار بانك جهاني تنها در يك سال، خسارت آلودگي هوا در كشور ما بالغ بر 10 ميليارد دلار بوده است.
در چنين شرايطي كه شهروندان در كلان شهرهاي كشور به خصوص تهران با مشكل آلودگي هوا دست به گريبانند و تهراني‌ها 80 تا 90 درصد روزهاي سال را هواي ناپاك تنفس مي‌كنند كسي به خسارات‌ واقعي آلودگي هوا توجه ندارد و گويا همه به اين معضل عادت كرده‌اند. تجربه دنيا نشان مي‌دهد كه براي ريشه كن كردن معضل ترافيك و آلودگي هوا راهكار اصلي، توسعه حمل ونقل عمومي با محوريت حمل ونقل ريلي انبوه بر است. بيش از 80درصد آلودگي هواي تهران ناشي از حركت خودروهاست.

اگر تنها نيمي از خودروها در شهر تردد نكنند و شهروندان به جاي خودرو شخصي از وسايل نقليه عمومي استفاده كنند در واقع ما مي‌توانيم تا 40 درصد از آلودگي هوا را كاهش دهيم كه اين مهم محقق نمي‌شود مگر آنكه شبكه‌اي منسجم و جذاب از وسايل نقليه عمومي با محوريت مترو در شهر ايجاد شود تا شهروندان خود سفري سريع‌تر، ارزان‌تر و ايمن تر را با وسايل نقليه عمومي بر سفر با خودرو شخصي ترجيح دهند.

بر اساس طرح جامع حمل و نقل عمومي بايد 430 كيلومتر مترو در تهران احداث شود كه از اين ميزان 8 خط خطوط داخلي به طول 250 كيلومتر مترو و 4 خطوط حومه‌اي به طول 180 كيلومتر قطعا لازم است و اين خطوط هر چه زودتر ساخته شود، به نفع همه شهروندان و دولت است.

در حال حاضر 120 كيلومتر مترو با 70 ايستگاه به بهره برداري رسيده است. براي آنكه شهر تهران بتواند كمي نفس بكشد و ترافيك كمي روان تر شود بايد در اولويت اول 225 كيلومتر از خطوط داخلي مترو تكميل شود كه بايد 100 كيلومتر ديگر نيز با سرعت احداث شود. براي ساخت هر كيلومتر مترو حدود 50 ميليارد تومان بايد هزينه شود كه بر اين اساس ساخت 100كيلومتر مترو ديگر حدود 5 هزار ميليارد تومان هزينه در برخواهد داشت.

اعتبارات مورد نياز مترو هزينه نيست، بلكه سرمايه‌گذاري ملي است كه در كوتاه‌ترين زمان به اقتصاد كشور باز مي‌گردد. تنها از ابتداي سال تاكنون با سفرهايي كه در مترو تهران صورت گرفته يك ميليارد و 500 ميليون ليتر صرفه جويي در سوخت صورت گرفته است در چنين شرايطي سرمايه‌گذاري براي توسعه مترو را نمي‌توان هزينه دانست.

با تاسف بايد گفت از مجموع اعتبارات تصويبي مجلس، تا به امروز فقط 10درصد پرداخت شده است. هزار ميليارد تومان از حساب ذخيره ارزي، 450 ميليارد تومان بودجه عمراني، جمعا1450ميليارد تومان مصوب مجلس است كه تابه‌حال 145ميليارد تومان پرداخت شده است.

در تمام ابر شهرهاي دنيا مانند تهران، بدون استثنا توسعه حمل ونقل عمومي با محوريت مترو كه انبوه بر است، به عنوان راهكار حل معضل ترافيك و آلودگي هوا مورد توجه بوده است و ما بايد از تجربه دنيا استفاده كنيم.

تجربه كوتاه استفاده از مترو در تهران نيز نشان از آن دارد كه همه شهروندان از هر قشر و طبقه‌اي در صورتي‌كه وسايل نقليه عمومي مناسب در اختيارشان قرار داشته باشد، از آن استقبال مي‌كنند و در مورد مترو ازدحام جمعيت در تمام ايستگاه‌ها با وجود كمبود قطار نيز نشان از استقبال بسيار خوب شهروندان دارد. اگر امروز نمايندگان شريف مجلس شوراي اسلامي حرفي مي‌زنند و اعتراضي دارند، مظلوم نمايي نيست، بلكه حرف مردم است و مظلوميت مردم و مشكلاتي كه با آن دست به گريبانند، زيرا تنفس هوايي پاك و ترددهاي آسان جزو حقوق اوليه هر شهروندي است.

مترو متعلق به قاليباف نيست، مترو متعلق به مردم است عدم ساخت آن ظلم به مردم است و اگر با توسعه مترو مشكلات مردم حل شود، اين افتخار از آن جمهوري اسلامي است و رفاه مردم فراهم مي‌شود. شركت مترو نمي‌تواند روند ساخت و توسعه مترو را متوقف كند و اين شركت بايد بر اساس طرح جامع حمل و نقل و همچنين قانون حمل ونقل و مديريت مصرف سوخت توسعه مترو را با سرعت ادامه دهد تا 30 درصد از سفرهاي شهري با مترو محقق شود.

به ياد داشته باشيم هر سفر با مترو حدود 6 دهم ليتر صرفه جويي در مصرف سوخت و 27 دقيقه صرفه جويي در وقت را به دنبال دارد. همه شرايط براي توسعه روزافزون مترو مهيا است. آنهايي كه چوب لاي چرخ مترو مي‌گذارند، در اين روزهاي سنگين تهران خاكستري و تب آلود، بايد چشم در چشم مردم بدوزند و پاسخ دهند. مردم پاسخ مي‌خواهند، خوشبختانه امروز ديگر مشكل مترو مسائل فني و اجرايي نيست و تنها تخصيص اعتبارات كافي مشكل اصلي مترو محسوب مي‌شود.
ساز و كارهاي موجود براي رفع مشكلات مترو تامين اعتبارات كافي است و تنها اين مهم با همكاري و همدلي دولت با مجلس و مديريت شهري قابل حل است كه مجلس و شوراي اسلامي شهر تهران با تصويب طرح برداشت مترو از صندوق ذخيره ارزي آن هم با اكثريت آرا نشان داد كه از توسعه مترو حمايت‌هاي همه جانبه مي‌كند. امروز ساخت مترو عين عدالت است.

جلوگيري از توسعه و استفاده از ظرفيت‌هاي آن، ظلم مضاعف است. حمايت تمام و كمال نمايندگان ملت در مجلس شوراي اسلامي و شوراي اسلامي شهر تهران، فرصت مغتنمي است وتلاش جدي جناب آقاي دكتر قاليباف براي توسعه مترو قابل تقدير است. فقط كمك قانوني دولت به مترو مي‌تواند اين حمايت‌ها و تلاش‌ها را به نتيجه مطلوب برساند.

*مديرعامل شركت راه‌آهن شهري تهران